Сингалдар

Сингалдар
Бүкіл халықтың саны
15,3 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Шри-Ланка	12,7 млн
Аустралия	86 400
Канада	7 200
Тілдері
сингал тілі
Діні
буддизм, христиандық

Сингалдықтар (сингал. සිංහල ජාතිය, сингалдар) — ұлт, Шри-Ланка Республикасының және оның маңайындағы аралдардың негізгі тұрғындары. Жалпы саны 15,3 млн адам. (2012). Олар сондай-ақ Аустралияда (86,4 мың адам – 2011, санақ), Канадада (7,2 мың адам, 2006, санақ) тұрады. Сингалдықтар антропология жағынан еуропалық нәсілге жатады және Солтүстік үнді халықтарымен туыстас.

Тілі

Сингалдар үнді-арий тобына кіретін өз тілінде сингал тілінде сөйлейді. Сингал тілі - Шри-Ланканың бірінші ресми тілі, екіншісі - тамил тілі. Бұл тіл үндіеуропалық тілдер тобынан жергілікті аборигендердің ассимиляциясына байланысты грамматикалық және лексикалық түрде күрт ерекшеленеді деп саналады. Белгілі диалектілерден басқа үш «құпия» диалектілер бар - гойи-басава (ауыл тұрғындары арасында), калл-басава (кәсіби аңшылар арасында) және родия (каста диалектісі). Пали негізіндегі жазу (9 ғасырда пайда болған).

Діні

Басым көпшілігі будда дінін ұстанады, аз бөлігі христиан (католиктер) дінін қабылдаған.

Тарихы

Сингал балықшылары

Сингалдардың этникалық өзегін біздің эрамызға дейінгі 1 мыңжылдықта Үндістаннан қоныс аударған үнді-арийлер құрады. Аңыз бойынша, сингалдардың алғашқы билеушілері «арыстандар тұқымдасына» жататын. Сингалдардың этногенезінде веддалар, кейінірек тамилдер маңызды рөл атқарды. Алғашқы мемлекеттік құрылымдар біздің дәуірімізге дейінгі соңғы ғасырларда Шри-Ланкада пайда болды, сонымен бірге буддизм тарады. XV ғасырда пайда болған Канди мемлекеті сингалдардың этникалық тарихында маңызды рөл атқарды, ол португалдықтармен (XVI ғ.), кейін аралдың жағалауында қоныстанған голландтық отаршылармен күресте өз тәуелсіздігін қорғады. XVIII—XIX ғасырлар тоғысында голландиялық отаршылдарды 1815 жылы Кандиді аннексиялаған ағылшындар қуып шықты. Ұзақ азаттық күрестен кейін Шри-Ланка халықтары тәуелсіздік алды (1948), сингалдардың этникалық топтасу процестері күшейді.

Кәсібі

Негізгі кәсібі – суармалы күріш өсіру, жағалауда балық аулау. Кокос пальмаларын өсіру, бау-бақша өсірудің маңызды рөлі. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін сингалдықтар өнеркәсіптік өндіріске көбірек тартылды. Көркемдік қолөнер дамыған – жұқа металлға өрнектер соғу, ағаштан ою (салттық маскалар, кандиандық сәулет стилі), тас оюы, фреска, мүсін, пальма жапырақтарына қолжазбалар т.б.

Тұрмыс салты

Ауылдық-қауымдық қатынастар басым, ауылдар негізінен экзогамиялық. Отбасылар патрилинейлік. Туысқандық некеге артықшылық беріледі. Бірқатар жерлерде бұрын сингалдықтар арасында жиі кездесетін полиандриялық неке сақталған (бауырластық полиандрия).

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

Сингалдық қалыңдық

Тұрғын үйлері күріш сабанымен, пальма жапырақтарымен жабылған, верандасы бар қаңқалы үй. Еденде тоқылған төсеніштер бар.

Дәстүрлі киімдері

Дәстүрлі киімдері - саронг, әйелдерде - саронг және кофта (кандийка).

Дәстүрлі тағамдары

Азық-түлікте күріш пен ащы кэрри соусы бар көкөністер басым.

Фольклоры

Сингалдық халық билері ерекше. Кейбір касталар үшін (оли, некатхи, берава) олар дәстүрлі кәсіп болып табылады. Орта ғасырларда ғибадатхана бишілері (девадаси) болды. Би еңбек, діни, мифтік (салттық), акробатикалық болуы мүмкін. Кандия билері ерекше орын алады. Олардың үш түрі бар: удекка, пантеру, вес, олар үнді биінің жоғары дамыған түрлеріне жақын.

Қолданылатын музыкалық аспаптарға үрмелі, соқпалы және ішекті аспаптар жатады. Барабан түрлері: бере, удеккия, тамматтама, раббана, буммедиа. Сонымен қатар, бубен, гонг, қоңырау, сыбызғы (хоранева) және бір ғана ішекті аспап – винава бар.

Сілтеме

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Сингалдар