Пампанган
| Пампанган | |
| пампанго, капампанган | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2,1 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Пампанган (пампанго, капампанган) — Филиппиндегі халық.[1][2][3][4] Жалпы саны 2,1 млн. адам (2012 ж.). Олар Лусон аралының оңтүстік-батысында, негізінен Пампанга, Тарлак және Батан провинцияларында (Орталық Лусон аймағы), сондай-ақ АҚШ-та 4,9 мың адам (2012 ж.) тұрады.[5]
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тілі - пампанган тілі. Пампанган тілінде көне әдебиет бар. Жазуы латын әліпбиіне негізделген. Илокан, тағал және ағылшын тілдері кеңінен таралған.[6]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дінге сенушілердің діни байланысы: католиктер.[7]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Филиппинде пампангандардың қоныстануының басталуы X-ғасырларға жатады. XVI ғасырдың аяғында Филиппинді испандықтар отарламас бұрын, пампангандар қытай деректері бойынща, шартты түрде Лусон патшалығы деп аталатын мемлекет халқының көпшілігін құрады және саудагерлер мен теңізшілер ретінде белгілі болды. XVI ғасырда Пампанган қоғамы негізінен бір рудың өкілдерінен тұратын және ақсақалдар кеңесі басқаратын шағын қауымдастықтар болды. Бұл қауымдастықтардың ең танымалы Тунгдо және Бетис мемлекеттері болды.[8]
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Негізгі дәстүрлі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік. Олар негізінен күріш пен көкөністер өсірді. Қазіргі пампангандарда күріш пен қант қамысы негізгі дақылдар болып табылады, сонымен қатар қарбыз мен манго өсіріледі. Мал шаруашылығынан (карабао бұқалары) бар. Қолөнерден – қыш, ұсталық, өсімдік талшықтарынан өру, кесте тігу дамыған. Өнеркәсіп дамып, басқа халықтармен экономикалық байланыстар күшейіп келеді.[9]
Тұрмыс салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дәстүрлі мәдениеттің ерекше белгілері ауылдық жерлерде салт-дәстүр саласында сақталған. Пасубонг дәстүрі сақталған - күйеу жігіт пен оның отбасы тойға дайындаған барлық заттарды (ыдыс-аяқ, жиһаз, тамақ, жануарлар және т.б.) көрсету және қалыңдықтың үйіне көшіру. Неке неолокальды немесе билокальды.
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Капампанган асханасының танымал тағамдары: сисиг, каре-каре, тоцино немесе пинданг. Басқа этникалық топтар арасында кең тараған басқа тағамдары - бетуте тугак (фаршылған бақа), аробунгару, эстофадонг бараг (кесіртке), сисиг, калдеретанг асу (ащы ит бұқтырмасы), сиганг лиемпу, дагис а тинама (маринадталған егеуқұйрық), ламан панара және боботу.[10]
Фольклоры
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Халық ауыз әдебиеті бай және алуан түрлі (мақалдар, ертегілер, мифтер). Сенім және сиқыр рухтарында сақталған. Испан мәдениетінің елеулі әсері музыкалық және би өнерінің әртүрлі гибридті түрлерінің (серенадалар, романстар, фанданголар және т.б.) пайда болуына ықпал етті. XX ғасырдың басынан бастап пампанган тіліндегі патриоттық мазмұндағы музыкалық комедия – сарсуэла кеңінен тарады. Пампанганның дәстүрлі үрмелі аспабы пасиок кокос пальмасының жапырағынан жасалған.[11]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазіргі заман энциклопедиясы. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Пампанган. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Пампанган сөзінің мағынасы. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Үлкен Кеңестік Энциклопедия. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Пампанган. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Пампанган. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Пампанган. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ Капампанган тұрғындары. Тексерілді, 25 қазан 2024.
- ↑ В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 407. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
