Мазмұнға өту

Джемшид

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Джемшид
جمشیدی
Бүкіл халықтың саны

230 000

Ең көп таралған аймақтар
 Ауғанстан

150 000

 Иран

80 000[1]

Тілдері

дари тілі, тәжік тілі

Діні

суннизм

Джемшидтер (Жемшидтер) (өз атауы — джамшиди, дари جمشیدی) — Ауғанстанның солтүстік-батысында және Иранның Хорасан провинциясының солтүстік-шығысында тұратын иран тілді халық.[2] Жалпы саны 230 мың адам, Ауғанстанда – 150 мың адам, Иранда – 80 мың адам.[3] Шағын тобы Түркіменстанда тұрады.[4]

Олар дари және тәжік тілінің жамшиди диалектісінде сөйлейді.[5]

Сенушілердің діни көзқарасы, сүнниттік мұсылмандар.[6]

Олар чараймактардың құрамына кіреді, аты аңызға айналған Иран шахы Джемшидтен шыққан. 1392-93 жылдары Бадхыздағы шекараны қорғау үшін ерекше шарттармен қоныстанды. Гератты Надир шах жаулап алғаннан кейін (1732) олар Мешхед аймағында 4 жылға қоныстанды, Яр Мұхаммед хан тұсында (1844) артықшылықты позициясын жоғалтты, джемшидтің бір бөлігі Хиуаға қашты. 1908 жылы 10 мың жемшид әмір Хабибулланың қуғын-сүргінінен қашып, Ресейге кетті.[7]

Негізгі дәстүрлі кәсібі – жартылай көшпелі мал шаруашылығы (қой, оның ішінде семіз құйрықты және қаракөл қойлары, сондай-ақ ешкі, түйе, жылқы), негізінен егіншілікпен (бидай, арпа, жоңышқа, беде, мақта, қауындар). Иіру, тоқу, теріні өңдеу және ұқсату дамыған.[8]

Өмір салты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ру-тайпалық бөлінудің қалдықтары сақталған. Неке патрилокалды, туыстық қатынас патрилиналды.

Дәстүрлі баспаналары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жазғы тұрғын үйлері (чаппари) - шатер үйлерде, лашықтарда, сондай-ақ жеркепелерде тұрады. Қыста - саман үйлерде қоныстанады.[9]

Дәстүрлі киімдері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дәстүрлі ерлер киімі — мақта матадан жасалған жейде мен шалбар, қара, жеңсіз күртеше, сақиналар, кейде бір құлағына сырға тағады. Әйелдер — ақ немесе түрлі-түсті шалбар, көйлек, мата жамылғы, сақиналар, сырғалар, кең жұп білезіктер, кулондары бар бас киімдер т.б.[10]

Дәстүрлі тағамдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Негізгі тағамдары – нан және сүт өнімдері.[11]

Музыка мен би фольклоры сақталған. Ат жарысы танымал.[12]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  2. Джемшидтер. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  3. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  4. Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  5. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  6. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  7. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  8. Әлем халықтарының энциклопедиясы. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  9. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  10. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  11. Рахимов Р.Р. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.
  12. Джемшид. Тексерілді, 6 тамыз 2024.