Sieciechów (województwo mazowieckie)

Sieciechów
	wieś
	; Centrum Sieciechowa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Sieciechów
Liczba ludności (2021)	506
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-922
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0636086
	Położenie na mapie gminy Sieciechów Sieciechów
	Położenie na mapie Polski Sieciechów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Sieciechów
	Położenie na mapie powiatu kozienickiego Sieciechów
	51°32′27″N 21°44′45″E/51,540833 21,745833
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sieciechów – wieś sołecka^[6] w powiecie kozienickim w województwie mazowieckim, gminie Sieciechów^[5]^[7]. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1370 rokiem, zdegradowany w 1869 roku^[8]. Był miastem klasztoru benedyktynów sieciechowskich w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku^[9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Od 1973 r. jest siedzibą gminy Sieciechów. Jest także siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Wawrzyńca^[10].

Historia

W okresie neolitu istniały tu kopalnie krzemienia. Nazwę swą bierze od znanego palatyna z czasów księcia Władysława I Hermana – Sieciecha, z rodu Starżów-Toporczyków, który sprawował urząd w latach 1080-1100^[11]. Sieciechów był siedzibą rodu^[12].

Pierwszą znaną wzmiankę o Sieciechowie umieścił w XI wieku Gall Anonim, który napisał, że nie było znaczniejszego grodu między Sandomierzem i Płockiem. W tutejszym grodzie zlokalizowanym na terenie dzisiejszej wsi Zajezierze więziony był Zbigniew – najstarszy syn księcia Władysława Hermana. W 1191 roku istniała tu kaplica de Szeczechow cum suis redditibus, należąca do uposażenia kościoła św. Marii w Sandomierzu. Prowadziła też tędy droga z Radomia przez Zawichost na Ruś oraz przez Sandomierz do Krakowa. W 1132 roku Bolesław III Krzywousty odebrał gród rodowi Starżów-Toporczyków i umieścił tu siedzibę kasztelanii. W 1232 roku Sieciechów został lokowany na prawie magdeburskim. W mieście powstała parafia pw. św. Wawrzyńca (parafia św. Wawrzyńca w Sieciechowie), która objęła ona swym zasięgiem okolice dzisiejszego Kazimierza Dolnego, Zwolenia, Kozienic, Stężycy i Dęblina. Miasto stało się portem nadwiślańskim i grodem obronnym. W 1233 roku po śmierci księcia Leszka Białego, książę Konrad Mazowiecki więził tu przez rok wdowę po Leszku, Grzymisławę z synkiem Bolesławem Wstydliwym. W 1239 roku wzmiankowany jest po raz pierwszy kasztelan sieciechowski Florian. W 1432 roku król Władysław Jagiełło ustanowił tu, a może potwierdził, targ w środę i jarmark na święto Dziesięciu Tysięcy Rycerzy oraz w dzień św. Wawrzyńca, które to dni do dzisiaj są w Sieciechowie odpustami. Miasto zachowało obowiązek udzielania stacji^[13]. Po powstaniu styczniowym w związku ze zmianą koryta Wisły Sieciechów utracił prawa miejskie.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 150 Żydów. We wrześniu 1942 zostali wywiezieni getta w Kozienicach, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[14].

Zabytki

Kościół Wniebowzięcia NMP (klasztorny) powstały w latach 1739–1767 w stylu barokowym
klasztor benedyktynów – położony na terenie Sieciechowa-Opactwa założył Sieciech lub Bolesław Krzywousty sprowadzając zakonników z Prowansji. Początkowo klasztor znajdował się w grodzie sieciechowskim, lecz po zmianie koryta Wisły został przeniesiony w miejsce, gdzie stoi do dnia dzisiejszego. Pierwotne miejsce jego lokalizacji nie jest dokładnie znane. Dzisiejszy klasztor powstał w 1733 roku. W średniowieczu powstała tutaj pierwsza w Polsce szkółka drzew owocowych, istniały folwarki, spichlerze, huta żelaza, kamieniołomy, browar, winnica, gorzelnia. Benedyktyni wznieśli w czasie budowy Radomia przez Kazimierza Wielkiego kaplicę Marii Panny. Klasztor był dawniej warowny i miał posiadać 12 baszt, a opat Wereszczyński w 1588 roku na jego dozbrojenie przeznaczył dochód z wójtostwa ze wsi Psary. Benedyktyni posiadali kolegiatę św. Andrzeja wybudowaną przez Sieciecha w Krakowie, którą oddali siostrom klaryskom w zamian za kościół św. Idziego. Opat Wereszczyński przekazał w 1593 r. ów kościół Akademii Krakowskiej, która miała utrzymywać jednego studenta ze zgromadzenia sieciechowskiego. Z postanowienia Sejmu Piotrkowskiego utworzono w Sieciechowie szkołę, do której uczęszczały dzieci miejscowej szlachty: Rogowskich, Gniewoszów, Boguszów, Kochanowskich, Siemińskich. Szkoła przestała istnieć po zjeździe Sejmu Stężyckiego w 1575 i rokoszu Partii Francuskiej, który zniszczył klasztor. Klasztor posiadał jedną z największych bibliotek w kraju. Bulla papieska z dnia 18 kwietnia 1819 nakazała likwidację wielu klasztorów w Polsce, w tym sieciechowskiego. Folwarki klasztorne oddano w dzierżawę, część biblioteki spławiono galerami do Warszawy – jedna z nich zatonęła. Sprzęty kościelne porozdawano, cenne obrazy zaginęły, posadzkę marmurową wywieziono do Sandomierza. Opuszczone budynki i kościół zaczęły niszczeć do tego stopnia, że po II wojnie światowej kościół groził całkowitym zawaleniem. Na szczęście wyremontowano go i dziś można nadal podziwiać późnobarokowy wystrój, srebrną polichromię czy średniowieczne freski. Resztę zabudowań klasztornych rozebrano, część z nich znajduje się w ruinie stałej. Do dzisiaj zachowały się także:
- przeorat z 1733 roku (obecnie plebania)
- dzwonnica z XIX wieku
- pałac opacki, 1800
- ogrodzenie murowane z kaplicami z 2 poł. XVIII wieku
Kościół św. Wawrzyńca (parafialny) w stylu barokowym z 1710–1769. Wyposażenie kościoła pochodzi z XVIII wieku, polichromia z wieku XIX. W 2 poł. XIX wieku powstała dzwonnica z dwoma dzwonami – gotyckim z 1459 roku i z 1869 roku
Zamek w Sieciechowie – po zmianie koryta Wisły w latach 1342–1352 gród Sieciecha nie spełniał już roli grodu kontrolującego Wisłę. Kronikarz Jan z Czarnkowa wzmiankował, że Kazimierz Wielki zbudował tu murowany zamek, który prawdopodobnie zlokalizowano w rejonie Jeziora Czaple. Jak długo pełnił swą rolę obronną, nie wiadomo – brak jest źródeł pisanych. Unia Polski z Litwą odsunęła zagrożenie ze wschodu, dlatego zamek w Sieciechowie utracił swoje znaczenie strategiczne. Ostatnia wzmianka pochodzi z 1575 r., kiedy to jedna z partii w czasie Sejmu Stężyckiego udaje się na naradę już do ruin zamku. Odtąd partia ta będzie zwana była sieciechowską. W końcu XVIII wieku widać było tylko resztkę ruin zamku. Na jego pozostałości natrafili też Niemcy w 1944 roku. Dziś można tam znaleźć jedynie odłamki skalne, ze względu na rozebranie przez okolicznych mieszkańców całego materiału budowlanego.

Gospodarka i transport

Położona jest przy drodze krajowej 48, 15 km na wschód od Kozienic i 91 km na południowy wschód od Warszawy. W bezpośredniej okolicy linia kolejowa Radom-Dęblin

Obecnie Sieciechów to miejscowość typowo rolnicza o walorach turystycznych, znajduje się tam kilka gospodarstw agroturystycznych. Mieszkańcy utrzymują się z rolnictwa lub pracują w okolicznych miastach.

Turystyka

Przez Sieciechów przechodzi pieszy zielony szlak turystyczny: Zwoleń – Pionki – Garbatka-Letnisko – Sieciechów – Dęblin – Kock

Religia

Parafia św. Wawrzyńca w Sieciechowie
Cmentarz parafialny stary
Cmentarz parafialny nowy

Ludzie związani z Sieciechowem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sieciechowem‎.

Zobacz też

Norbert Barlicki – poseł na Sejm urodzony w Sieciechowie
Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Opactwie

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121760
↑ Wieś Sieciechów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-11-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-11-03] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1138 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Strona gminy, sołectwa
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 68-69.
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112.
↑ Opis parafii na stronie diecezji radomskiej
↑ Ł. Piernikarczyk: Palatyn Sieciech (1080-1100). [dostęp 2010-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 maja 2010)]. (pol.).
↑ Zobacz hasło Sieciechów [w]: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. X. [dostęp 2010-05-24]. (pol.). s. 490.
↑ Tadeusz Brzeczkowski, Podatki zwyczajne w Polsce w XV wieku, w: Acta Universitatis Nicolai. Copernici, Historia XVIII — Nauki Humanistyczne”, z. 128, Toruń 1982, s. 58.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 305 .

Linki zewnętrzne

Sieciechów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 490 .
Sieciechów – strona Urzędu Gminy
Izba Historyczna Stefan Siek – strona Izby Historycznej w Sieciechowie

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121760

[pwl-2] Wieś Sieciechów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-11-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nsp-3] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-11-03] .

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1138 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[sol-6] Strona gminy, sołectwa

[roz-7] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[8] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 68-69.

[9] Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112.

[par-10] Opis parafii na stronie diecezji radomskiej

[Piernikarczyk-11] Ł. Piernikarczyk: Palatyn Sieciech (1080-1100). [dostęp 2010-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 maja 2010)]. (pol.).

[12] Zobacz hasło Sieciechów [w]: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. X. [dostęp 2010-05-24]. (pol.). s. 490.

[13] Tadeusz Brzeczkowski, Podatki zwyczajne w Polsce w XV wieku, w: Acta Universitatis Nicolai. Copernici, Historia XVIII — Nauki Humanistyczne”, z. 128, Toruń 1982, s. 58.

[14] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 305 .

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Miejscowości podstawowe	Głusiec Kępice Kresy Łoje Mozolice Duże Mozolice Małe Nagórnik Opactwo Przewóz Sieciechów Słowiki Nowe Słowiki Stare Słowiki-Folwark Wola Klasztorna Wólka Wojcieszkowska Występ Zajezierze Zbyczyn
Części miejscowości	Dziewiątka Gorczaków Kamelanka Leśna Rzeka Obóz Traugutta Posiołek Praga Witle

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Głowaczów (do 1870) Gniewoszów (do 1870) Granica (do 1870) Janowiec (do 1870) Magnuszew (do 1870) Kozienice Pionki (od 1954) Ryczywół (do 1870) Sieciechów (do 1870) Zwoleń (do 1870, 1915–19 i 1925–54 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki nad Radomką (do 1954) Brzeźnica (do 1954) Brzóza (do 1954) Garbatka-Letnisko (od 1973) Głowaczów (od 1949) Gniewoszów (od 1973) Gniewoszów(-Granica) (1870–?) Góra Puławska (do 1954) Grabów nad Pilicą Grabów nad Wisłą (do 1954) Jedlnia (do 1954) Kozienice Lipa (do 1870) Magnuszew (do 1870 i od 1973) Mariampol (1870–1949) Oblasy (do 1954) Pionki (1931–54) Pionki (od 1973) Policzna (do 1954) Rozniszew (do 1954) Sarnów (do 1954) Sieciechów Suskowola (do 1954) Świerże Górne (do 1954) Tczów (Średni) (do 1954) Trzebień (1870–1954) Zwoleń (1870–1915 i 1919–1925)
Gromady (1954–72)	Babin (1954 →) Bartodzieje (1954 →) Bobrowniki (1954–59) Boże (1954–58 →) Bronowice (1954 →) Brzezinki (1954 →) Brzeźnica (1954–72) Brzóza (1954–72) Chechły (1954 →) Czarnolas (1954 →) Dobieszyn (1954–57 →) Garbatka-Letnisko (1954–72) Głowaczów (1954–72) Gniewoszów (1954–72) Góra Puławska (1954 →) Grabów n/Pilicą (1954–72) Grabów n/Wisłą (1954 →) Grabów Nowy (1954–59) Grudek Stary (1954 →) Holendry Piotrkowskie (1954–61) Janowiec (1954 →) Januszno (1954–68) Jedlnia (1956–58) Kieszek (1954–56) Kozienice (1961–72) Łagów (1954 →) Ławeczko (1954 →) Łękawica Stara (1954–61) Magnuszów (1954–72) Mariampol (1954–59) Mąkosy (1954–61) Miejska Dąbrowa (1954–72) Mniszów (1954–61) Paciorkowa Wola (1954 →) Pionki (1954) Pionki (1969–72) Policzna (1954 →) Ponikwa (1954–68) Poświętne (1954–72) Przewóz (1954–61) Przyłęk (1954 →) Rozniszew (1954–72) Rudki (1954 →) Ryczywół (1954–61) Sarnów (1954 →) Sieciechów (1954–72) Stanisławice (1954–61) Stara Wieś (1954–61) Strykowice (1954 →) Studzianki (Studzianki Pancerne) (1961–72) Sucha (1954 →) Suskowola (1954–68) Sycyna (1954 →) Świerże Górne (1954–72) Tczów (1954 →) Trzcianki (1954 →) Trzebień (1954–59) Ursynów (1954–68) Wilczkowice (1954–61) Wola Klasztorna (1954–61) Wólka Tyrzyńska (1954–68) Wysokie Koło (1954–59) Zajezierze (1954–72) Zarzecze (1954 →) Zawada (1954 →)