Rossosz (powiat bialski)

Rossosz
	wieś
	; Rossosz — widok ogólny centrum miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
Gmina	Rossosz
Liczba ludności (2021)	935
Strefa numeracyjna	83
Kod pocztowy	21-533
Tablice rejestracyjne	LBI
SIMC	0018721
	Położenie na mapie gminy Rossosz Rossosz
	Położenie na mapie Polski Rossosz
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Rossosz
	Położenie na mapie powiatu bialskiego Rossosz
	51°51′27″N 23°08′08″E/51,857500 23,135556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rossosz – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Rossosz^[5]^[6]. Przez miejscowość przepływa Zielawa, rzeka dorzecza Bugu, dopływ Krzny oraz Muława. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 812.

Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską w 1551 roku, zdegradowana w 1869 roku^[7]. Miasto prywatne uzyskało prawo magdeburskie około 1599 roku, wznowienie praw miejskich w 1645 roku, położone było w ziemi mielnickiej w województwie podlaskim. Prawa miejskie do 1888 roku^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bialskopodlaskiego.

Rossosz jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława należącej do dekanatu Wisznice. Administracyjnie jest podzielona na dwa sołectwa Rossosz I i Rossosz II^[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła mieszkańców^[10].

Integralne części wsi Rossosz^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0018738	Brzozówka	kolonia
0018744	Karaczony	kolonia
0018750	Kątek	część wsi
1023799	Miasto	część wsi
1023871	Rynek	część wsi
1023902	Wygon	część wsi
0018767	Zabaszta	kolonia

Toponimia

Nazwa Rossosz wywodzi się do rozsochy (drzewa rozgałęziającego się na dwa konary z jednego pnia; tu rozchodzą się w formie rozsochy dwie główne rzeki Zielawa i Muława).

Historia

Rossosz alias Rossosze, w wieku XIX opisano jako osadę miejską, dawne miasto przy źródłach rzeki Zielonej (dopływ Krzny) w powiecie bialskim, gminie i parafii obrzędu wschodniego Rossosz, odległe 21 wiorst na południe od Białej^[11]. Osada posiadała wówczas cerkiew parafialną oraz kaplicę katolicką znajdującą się na cmentarzu, szkołę początkową, Urząd Gminny. W roku 1883 było tu 235 domy i 1903 mieszkańców oraz 361 osad i 8998 mórg ziemi należącej do osady Rossosz.

W wieku XVI Rossosz była w rękach Dębickich, którzy założyli tu parafię, wznieśli kościół (1599 r. Kacper Dębicki z żoną Maryą Kopciówną fundują mansyonarzy) i zapewne oni współcześnie uzyskali przywilej miejski dla osady^[11].

W roku 1624 Stanisław Koniecpolski, hetman, odstępuje dobra Rossosz Mikołajowi Firlejowi, kasztelanowi wojnickiemu. Miasto miało wtedy 242 domy na części dziedzica i kilkanaście na kościelnych placach a także 3 młyny, 13 rzemieślników palących gorzałkę i 2 warzących piwo.

Po spaleniu i rabunku przez Lisowczyków w 1640 r. Zbigniew Firlej ponowił dawne przywileje miasta co stało się w 1645 r. Dobra wraz z miastem przechodziły kolejno do Rysińskich, Potockich, Ossolińskich.

Rozwój miasta przerwał potop szwedzki z lat 1655-1660. Rossosz został zniszczony i ograbiony przez wojska szwedzkie z następnie przez oddziały księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego. Wojny i panujące w tamtym okresie epidemie spowodowały, że znacznie spadła liczba mieszkańców Rossosza.

Z początkiem XVIII w. Rossosz stał się własnością Potockich, a następnie Ossolińskich. Pod koniec XVIII w. rozpoczął się spór mieszczan rossoskich z dziedzicami miasta, którzy nie chcieli uznać przywilejów mieszczan wynikających z prawa magdeburskiego. Procesy sądowe trwały kilkadziesiąt lat^[12].

Kongres wiedeński z lat 1814-1815 potwierdził przynależność Rossosza do zaboru rosyjskiego (część Królestwa Kongresowego w składzie Imperium Rosyjskiego).

W 1827 r. było 176 domów i 1092 mieszkańców.

W 1861 r. parafia Rossosz obejmowała 5639 katolików (rzymskich i greckich) i 270 izraelitów. Rossosz jako gmina obejmuje wówczas tylko samą osadę Rossosz. Graniczy z osadą Łomazy, ma 1896 mieszkańców i 9750 mórg. Sąd gminny okręgu II w osadzie Łomazy (oddalonej o 6 wiorst). Najbliższa stacja pocztowa i droga żelazna w Białej Podlaskiej.

Około 1862 r. posiadał miasto i dobra Jan Skibiczewski. Kościół katolicki pw. św. Stanisława biskupa został zniszczony przez pożar około 1861 r. nabożeństwo odprawiane było potem w kaplicy cmentarnej^[11].

17 listopada 1863 r. w Rossoszu doszło do zwycięskiej bitwy powstańców styczniowych z pod dowództwem Karola Krysińskiego z wojskami rosyjskiego zaborcy. W walkach zginęło 13 powstańców i 65 Rosjan. Zbiorowa mogiła poległych powstańców znajduje się na starym cmentarzu w Rossoszu^[13].

1 stycznia 1870 r. Rossoszowi odebrano prawa miejskie za uczestnictwo mieszkańców w powstaniu styczniowym przeciwko Imperium Rosyjskiemu i zamieniono na osadę. W latach nasilonej rusyfikacji Rossosz był miejscem prześladowań religijnych, co skutkowało m.in. bojkotem szkoły prawosławnej. Po upadku powstania styczniowego, wskutek represji, ludność zmuszano do przechodzenia na prawosławie (zwłaszcza po 1875 roku)^[14].

W 1905 r. ludność Rossosza wzięła udział w zjeździe polityczno-religijnym w lesie Sumierz. Manifestowano przywiązanie do mowy polskiej i religii rzymskokatolickiej. W tym czasie zdecydowana większość mieszkańców wyznawało rzymski katolicyzm, ale do 1947 r. istniała też mniejszość prawosławna^[15].

W 1915 roku wycofujące się zaborcze wojska rosyjskie spaliły Rossosz. Spłonęła większość budynków mieszkalnych i gospodarskich. Rossosz znalazł się pod zarządem niemieckiej wojskowej Komendy Etapów Ober-Ost. Wielu mieszkańców Rossosza należało do powołanej w 1916 r. Polskiej Organizacji Wojskowej.

W latach II wojny światowej Rossosz był aktywnym ośrodkiem konspiracyjnym. To tu powstały pierwsze w okupowanej Polsce konspiracyjne gazetki „Polska Ludowa" i „Nowa Chłopska Wieś". Działały Ludowy Związek Kobiet. Rossosz był miejscem zakonspirowanej komórki ZWZ, a następnie AK. Proboszcz parafii ks. dr Stanisław Foryś był inicjatorem, a później komendantem podlaskim organizacji Kadra Powstańców Niepodległościowych. Na plebanii funkcjonowała tajna radiostacja. Rossosz był silnym ośrodkiem działalności Batalionów Chłopskich. W 1944 r. w okolicach Rossosza powstała i działała leśna Szkoła Podchorążych BCh. Założycielem i pierwszym komendantem był Stefan Skoczylas. Jego imię nosi Szkoła Podstawowa w Rossoszu^[16].

W 1973 r. Rossosz włączono do gminy Łomazy. Po wielu latach starań mieszkańców 1 stycznia 1984 r. ponownie utworzono gminę Rossosz.

Ludzie związani z Rossoszem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Rossoszu (powiat bialski).

Galeria

Remiza strażacka
Bank Spółdzielczy
Kościół rzymskokatolicki
pw. św. Stanisława
Mogiła powstańców styczniowych na cmentarzu unicko-katolickim

Odznaczenia

Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1983)^[17]

Zobacz też

Rossosz, Rossoszyca, Cmentarz żydowski w Rossoszu

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116680
↑ Wieś Rossosz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-12-03] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1083 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.
↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.
↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-03]
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ ^a ^b ^c Rossosz (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 776 .
↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).
↑ Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU. Lewandowska UrszulaU., KrystynaK. Malik KrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

Linki zewnętrzne

Rossosz al. Rossosze (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 776 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116680

[pwl-2] Wieś Rossosz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nsp-3] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-12-03] .

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1083 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].

[teryt1-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23].

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.

[8] Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV–XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 97.

[bip-9] Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-03]

[GUS-10] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[SgKP-11] Rossosz (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 776 .

[12] Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[13] Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[14] Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[15] Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[16] Urząd Gminy Rossosz - HISTORIA [online], pl/wcag/index.php [dostęp 2024-04-25] (pol.).

[Lew&Mal1991-17] Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU. Lewandowska UrszulaU., KrystynaK. Malik KrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Wsie	Bordziłówka Kożanówka Mokre Romaszki Rossosz
Kolonie	Musiejówka Zagórek Zagrobla Zaolzie
Integralne części wsi	Aleksandrówka Brzozówka Bychanie Chominna Góra Hatockie Języczkowe Kaczy Kąt Kamień Karaczony Kątek Miasto Mogiłki Naddatki Nadpolubicka Nadrossowska Nadworoniecka Peczyska Piaski Podberwy Podrowiny Przedmoście Rudka Rynek Skupa Sowinne Stawek Szelest Wygon Zabaszta Zabitnik Zagumienie Zajudźcowe Zamoście Zaniewszczyzna Zaochoże

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia chełmska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biała (Podlaska) Janów Podlaski (←1932–40) Kodeń (do 1870) Łomazy (do 1870) Piszczac (do 1870) Rossosz (do 1870) Sławatycze (do 1870) Terespol (do 1940 i od 1944)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Podlaska (od 1973) Bohukały (←1932–54) Dobryń (1867–1954) Dubów (1926–1954) Hołowczyce (←1932–54) Huszcza (1867–1874, 1926–43 i 1944–54) Janów Podlaski (1940–54 i od 1973) Kobylany (1867–1954) Kodeń (1870–1954 i od 1973) Konstantynów (od 1973) Kostomłoty (1867–1943) Kościeniewicze (1867–1954) Leśna Podlaska (od 1973) Lubienka (1867–? i 192?–26) Lubienka I (?–192?) Lubienka II (?–192?) Łomazy (1870–1954 i od 1973) Międzyleś (1867–1927) Opole (←1940–44→) Pawłów (←1932–39) Piszczac (1870–18??) Piszczac (19??–1954 i od 1973) Połoski (1867–19??) Rokitno (←1932–54 i od 1973) Rossosz (1870–43 i 1944–54) Sidorki (1867–1954) Sitnik (1867–1954) Sławatycze (1867–1922→ i ←1940–44→) Swory (←1923–54) Terespol (1940–44 i od 1973) Tuczna (1927–54 i od 1973) Wisznice (←1940–44→) Witulin (←1932–54) Zabłocie (1867–1954) Zakanale (←1932–54) Zalesie (od 1973)
Gromady (1954–72)	Berezówka (1954–68) Biała Podlaska (1960–72) Błonie (1954–61) Błotków Duży (1954–72) Bohukały (1969–72) Bubel Stary (1954–59) Burwin (1954–68) Cicibór Duży (1954–72) Dąbrowica Duża (1954–59) Dobratycze (1954–68) Dobrynka (1954–61) Dubów (1954–72) Hołowczyce (1954–55 →) Horoszki Duże (1954–55 →) Huszcza (1954–72) Jabłeczna (1954–59) Janów Podlaski (1954–72) Kijowiec (1954–59) Klonownica (1954–59) Kodeń (1954–72) Komarno (1954–59) Konstantynów nad Bugiem (1954–72) Kopytów (1954–59) Kościeniewicze (1954–68) Kownaty (1954–55 →) Kozły (← 1957) Krzywowólka (1954–72) Leśna Podlaska (1954–72) Litewniki Nowe (1954–55 →) Łobaczew Duży (1954–59) Łomazy (1954–72) Małaszewicze (1962–72) Mazanówka (1954–59) Olszyn (1954–59) Ortel Książęcy (1954–61) Pawłów Nowy (1954–59) Pawłów Stary (1960–68) Piszczac (1954–72) Połoski (1954–61) Pratulin (1954–68) Rokitno (1954–72) Rossosz (1954–72) Sidorki (1954–59) Sitnik (1954–61) Sławacinek Nowy (1962–72) Studzianka (1954–59) Styrzyniec (1954–61) Swory (1954–72) Tuczna (1954–72) Wilczyn (1954–59) Witulin (1954–59) Woskrzenice Duże (1954–61) Wólka Dobryńska (1954–61) Wólka Nosowska (1954–55 →) Zabłocie (1954–72) Zalesie (1954–72)