Gubernia radomska
| gubernia | |||
| 1844–1917 | |||
 Gmach Rządu Gubernialnego w Radomiu | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia |
12 352 km² | ||
| Populacja (1910) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
92 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
| Liczba powiatów |
7 | ||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego
| |||
.jpg)
Gubernia radomska (ros. Радомская губерния) – jednostka administracyjna w Królestwie Polskim istniejąca w latach 1844–1917. Powstała w wyniku połączenia guberni sandomierskiej oraz guberni kieleckiej.
Jej stolica mieściła się tak samo jak w czasach guberni sandomierskiej w Radomiu. Gubernia radomska dzieliła się 8 powiatów: kielecki, miechowski, olkuski, opatowski, opoczyński, radomski, sandomierski, stopnicki.
(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach obejmujących gubernię radomską przywrócono województwo krakowskie, oraz województwo sandomierskie)[2].
W 1866 z guberni radomskiej wyłączono południowe powiaty, z których na powrót utworzono gubernię kielecką.
Siedziba władz guberni
[edytuj | edytuj kod]Siedzibą władz guberni był Pałac Sandomierski – klasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1825–1827 według projektu Antonia Corazziego – architekta sprowadzonego w 1819 z Toskanii na prośbę rządu Królestwa Polskiego, a konkretnie dzięki staraniom Stanisława Staszica. Spełniał on rolę reprezentacyjnej siedziby władz aż do upadku Królestwa Kongresowego w 1916 roku.
Podział administracyjny do 1866
[edytuj | edytuj kod]Do roku 1866 gubernia liczyła 8 powiatów (ujezdów) i 19 okręgów.
- powiat kielecki
- okręg jędrzejowski
- okręg kielecki
- powiat miechowski
- okręg miechowski
- okręg proszowicki
- okręg skalbmierski
- powiat olkuski
- okręg lelowski
- okręg pilicki
- okręg olkuski
- powiat opatowski
- okręg opatowski
- okręg solecki
- powiat opoczyński
- okręg konecki
- okręg opoczyński
- okręg szydłowiecki
- powiat radomski
- okręg kozienicki
- okręg radomski
- powiat sandomierski
- okręg sandomierski
- okręg staszowski
- powiat stopnicki
- okręg stopnicki
- okręg szydłowski
Na początku XX wieku gubernia liczyła 7 powiatów:
- iłżecki
- kozienicki
- koński
- opatowski
- opoczyński
- radomski
- sandomierski
Podobnie jak w pozostałych guberniach Królestwa Polskiego zmiana ustroju terytorialnego dokonana w końcu lat 60. XIX w. pozbawiła większość miast guberni radomskiej praw miejskich. Status miasta zachowało 11 miejscowości. Poza Radomiem były nimi Końskie, Kozienice, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Przedbórz, Sandomierz, Staszów, Szydłowiec i Zawichost (w 1888 r. prawa miejskie stracił także Zawichost).
Gubernatorzy radomscy
[edytuj | edytuj kod]| Lp. | Imię i nazwisko, okres życia | Okres zajmowania urzędu |
|---|---|---|
| 1 | Henryk Deboli | 1837–1838 |
| 2 | Aleksy Aleksandrowicz Bochtiejew | 1839–1845 |
| 3 | Edward Białoskórski h. Awdaniec (1799–1881) | 1845–1856 |
| 4 | gen. baron Leoncjusz Opperman | 1856–1862 |
| 5 | Aleksander Ostrowski | 1862–1863 |
| 6 | Stanisław Piątkowski | 1863–1864 |
| 7 | gen. Henryk Konstanty Fanshawe (1822–1886) | 1864–1865 |
| 8 | gen. Dymitrij Gawriłowicz Anuczin (1833–1900) | 1865–1879 |
| 9 | książę Wasilij Michajłowicz Dołgoruki (1840–po 1894) | 1880–1883 |
| 10 | Arkadij Adriejewicz Tołoczanow (1830-1897) | 1883-1888 |
| 11 | Michaił Aleksandrowicz Majlewskij (1835–?) | 1888–1895 |
| 12 | Iwan Grigorjewicz Podgrodnikow (1840–1910) | 1895–1899 |
| 13 | Jewgenij Pawłowicz Szcirowskij | 1899–1905 |
| 14 | Dymitr Iwanowicz Zasiadko (1860–1927) | 1906–1915 |
Administracja kościelna
[edytuj | edytuj kod]Odpowiednikiem guberni radomskiej w administracji kościelnej była diecezja sandomierska (później jej nazwę zmieniono na sandomiersko-radomska). Ta jednostka przetrwała w nieznacznie zmienionej postaci aż do reformy struktury diecezjalnej w 1992. Obecnie większa część dawnej diecezji sandomierskiej znajduje się w diecezji radomskiej.
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Piątkowski, Sebastian: Radom – zarys dziejów miasta. Radom: SKRZR, 2000. ISBN 83-914912-0-X.
- Вейнберг, Леонид Борисович: Радомская губерния. [B:] Архангельский, Александр Семёнович и.и. (pед.): Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. 26, c. 95–96. Петербург: издательским обществом Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон, 1899. [b. ISBN]. (ros.) Wikiteka.
- Swajdo, Jarosław: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja „JP”, 2005. ISBN 83-88874-89-6.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
- ↑ Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
| Gubernatorzy | |
|---|---|
| Wicegubernatorzy |
.png)
| Województwa (1816–1837) | |
|---|---|
| Gubernie (1837–1918) |
|
| Hasła przekrojowe | |
|---|---|
| Radom do 1795 |
|
| Radom pod zaborami |
|
| Radom od 1918 |
|
