Jump to content

Dòrnach, Siorrachd Dhùn Phris

O Uicipeid
(Air ath-sheòladh o Dòrnach (Siorrachd Dhùn Phrìs))
Dòrnach
Suidheachadh
Dùthaich Alba
Comhairle Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh
Co-chomharran 54° 58′ 59″ Tuath
03° 12′ 07″ Iar
Feartan fiosaigeach
Farsaingeachd 23.38 km²
Àireamh fòn 01461

‘S e baile beag dùthchasail faisg air Ruadhail, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th’ ann an Dòrnach (Beurla: Dornock).[1] Tha e suidhichte aig 19m os cionn ìre na mara,[2] air an àirde ear Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Dhùn Phris ro 1975), eadar Inbhir Anainn agus Eastriggs, ri taobh an Uillt Dhòrnaich, a shruthas dhan Linne Shalmhaigh an dèidh a' bhaile. Tha e 249km air falbh bho Obar Dheathain, 115km bho Ghlaschu, 24km bho Dhùn Phris agus 107km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[3] 'S e Beurla agus Beurla Ghallda th' ann an dà chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Dòrnach. Tha eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air àiteachas agus dreuchdan ann an Cathair Luail. A bharrachd air sin, tha taigh-spadaidh ann.[4] Taobh fhoghlaim, chan eil sgoil ann agus feumar a dhol dhan bhun sgoil ann an Eastriggs[5] agus dhan àrd sgoil ann an Inbhir Anainn.

Freumhan an Ainm

[deasaich | deasaich an tùs]

A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha a h-uile coltas ann gur ann à dobhar sa a' Ghàidhlig fhèin a tha ainm a' bhaile.[6] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Dhùn Phrìs fhèin anns an 14mh Linn.[7] A dh'aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann à Cuimris Durn agus am meanabhan og a tha e,[8] gu seachd-àraidh ar sàilleabh an fhuaim k a th' ann an t-ainm sa Bheurla. Bheireadh sin Àite nan Clachan Beaga dhuinn. 'S ann gu math pailt a tha ainmean-àite ann an Cuimris ann an ceann a deas na h-Alba.

Eachdraidh

[deasaich | deasaich an tùs]

Chithear clachan Lochlannach bhon 13mh Linn air a bheil druim nam muc sa chladh. Thogadh eaglais an seo an an 1793 agus leasachadh ann an 1884.[9] Chuireadh glainne dhathte neo dhà a-steach ann an 1893, air an dèanamh le Ballantine is Gardiner. Tha clag air dhìth o chionn 's gun do ghoid na Sasannaich e: tha e ri fhaicinn ann an Tèarmann thall ann am Bowness-on-Solway. Tha an eaglais seo ag obair ann an co-bhann leis an t-sean eaglais ann an Inbhir Anainn.[10]

Thachair cath eadar Arm na h-Alba[11] agus feachd Shasannach an seo ri linn Cogadh Neo-eisimeileachd na h-Alba ann an 1333.[12] Chuir na Gall ruaig air fir na h-Alba, mar a sgrìobh am bàrd Anndra Wyntoun:[13]

“ That ikle tyme at Lowchmabne/An turas so an Loch Mhabain
Off Annandyrdale the floure was tane/Chaidh am flùr a thoirt bho Srath Annan

With off the West Marche men/Daoine crìochan an iar
That had thame in till Ingland then/am bruid gu Sasainn
Amang thaim Williame of Dowglas/Uilleam Dubhghlas nam measg
Takyn an till presone was/Chaidh e a thoirt don phrìosan
That was bot erlys for to tell/A bha ach tràth ri innse
Off infortwne that efftyr fell/Bu truagh na thachair dha

”

Chaidh Na Seumasaich seachad air Dòrnach air an t-seann rathad shuas gu tuath ann an 1746, an dèidh dhaibh Sasainn fhàgail.[14] Thogadh loidhne-rèile eadar Glaschu agus Cathair Luail ann an 1848, le stèisean ann an Dòrnach. Bha an stèisean a dhùnadh fad 11 bliadhna bho 1854 gu ruige 1865.[15] Chaidh ainm an stèisein atharrachadh gu Eastriggs ann an 1923, agus dhùnadh e a-rithis ann an 1965. Tha an loidhne-rèile fhathast ann. A-rèir carragh-chuimhne a' bhaile, fhuair 19 duine à Dòrnach bàs sa Chogadh Mòr[16] agus 18 eile san Dàrna Cogadh.

Iomraidhean

[deasaich | deasaich an tùs]
  1. ↑ “Dictionary Detail - Dòrnach”. Am Faclair Beag. Air a thogail 26mh dhen Fhaoilleach 2019.
  2. ↑ Elevation Map
  3. ↑ Distance Calculator
  4. ↑ Scotbeef
  5. ↑ A' Chomhairle[dead link]
  6. ↑ Etymological Geography: Being a Classified List of Terms of Most Frequent Occurrence, T. A. Gibson, Dùn Èideann, 1835
  7. ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
  8. ↑ The Brittonic Language in the Old North
  9. ↑ Scotland's Churches
  10. ↑ Presbytery of Annan and Eskdale
  11. ↑ English Monarchs
  12. ↑ The Douglas Archives
  13. ↑ Wyntoun, Anndra, The Original Chronicle of Scotland, F. J. Amours (Deasaiche), 1907
  14. ↑ Am Baile[dead link]
  15. ↑ Butt, R. V. J. (1995). The Directory of Railway Stations: details every public and private passenger station, halt, platform and stopping place, past and present (1st ed.). Sparkford: Patrick Stephens Ltd. ISBN 1-8526-0508-1. OCLC 60251199.
  16. ↑ Scottish War Memorials Project
Bailtean ann an Siorrachd Dhùin Phris

Achadh na h-Eaglaise  • Ae  • Amisfield  • Applegarthtown  • Auldgirth  • Bankend  • Bàrr na Dris  • Beattock  • Bentpath  • Canonbaidh  • Cathair  • Cathair Ruairidh  • Chapelknowe  • Cille Chonaill  • Cille Bhrìghde  • Cill Osbairn  • Cille Phàdraig nam Fleamach  • An Clachan  • Clarencefield  • Collin  • Comar na Drise  • Cuingealach  • Dalswinton  • Daltan  • Doire Chonaill  • Dòrnach  • Drochaid Charrainn  • Drochaid a' Mhuilinn  • Drochaid Mhic Iain  • Dubhras na Doire  • Dùn Choll  • Dùn Phris  • Dùn Sgoir  • Eaglais Fheichin  • Eastriggs  • Eskdalemuir  • Gleann Chapall  • Greatna  • Hightae  • Hoddom  • Inbhir Anainn  • Kettleholm  • Kirtlebridge  • Langaim  • Loch Mhabain  • Logarbaidh  • Am Magh Fada  • Middlebie  • Mouswald  • Parkgate  • Penpont  • Powfoot  • Ruadhail  • Templand  • Torthorwald  • Tynron  • Wamphray  • Waterbeck

 
Air a tharraing à "https://gd.wikipedia.org/w/index.php?title=Dòrnach,_Siorrachd_Dhùn_Phris&oldid=574361"