Kasteel Culemborg

Kasteel Culemborg
	Kasteel Culemborg naar een origineel van Jan de Beijer (1750). Op de foto onder, de voorburcht van het kasteelterrein in 2010.
Locatie	Culemborg, Nederland
Coördinaten	51° 58′ NB, 5° 13′ OL
Algemeen
Kasteeltype	waterburcht
Bouwmateriaal	baksteen
Eigenaar	gemeente Culemborg
Huidige functie	stadspark
Gebouwd in	rond 1280
Gebouwd door	Hubert van Beusichem
Gesloopt in	1735 - 1812
Monumentnummer	11611
	Kasteel Culemborg
Kaart
	;

Het Kasteel Culemborg is de ruïne van het voormalige kasteel gelegen aan de noordoostzijde van het centrum van Culemborg, in de Nederlandse provincie Gelderland. Het terrein waar het kasteel stond, doet tegenwoordig dienst als openbaar historisch cultureel stadspark.

Geschiedenis

Het kasteel is rond 1280 gesticht door Hubert van Beusichem en bestond uit een grote zaal. Rond 1360 werd het kasteel uitgebreid met een vierkante toren. De ronde donjon werd in 1377 gebouwd onder Gerard van Culemborg, en had muren van ongeveer 4,40 meter dik. Na het voltooien van deze donjon werd begonnen met de bouw van een tweede ronde toren met een muurdikte van circa 5 meter. De uitbreidingen in 1464 vonden plaats onder leiding van bouwmeester Jan van den Doem die ook aan de Dom van Utrecht had gewerkt. Tussen 1480-1504 moeten ook nog omvangrijke uitbreidingen aan de westzijde van het gebouw hebben plaatsgevonden. Uiteindelijk was er een kasteel ontstaan met een vijfhoekig grondplan, bestaande uit een grote zaal (Hoge Sael), vierkante toren, twee ronde torens, een voorburcht met binnenhof, en diverse bijgebouwen. Bij het kasteel lagen tuinen en een stelsel van door bomen omgeven lanen.

In 1566 richtte graaf Floris van Pallandt binnen het kasteel een protestantse gebedsruimte in.

Franse soldaten namen in het rampjaar 1672 Culemborg in en bezetten het kasteel. Nadat de soldaten een jaar later vertrokken, was het kasteel volkomen uitgewoond en was er brand gesticht. De jaren daarop raakte het kasteel in verval. De graaf verplaatste hierdoor zijn residentie naar het voormalige klooster Mariëncroon in de binnenstad van Culemborg, terwijl de Lutheraanse diensten voor het personeel werden verplaatst naar de kapel van het Sint-Pietersgasthuis.

Het kasteel werd in 1735 in opdracht van de staten van het Kwartier van Nijmegen - die het graafschap Culemborg in 1720 hadden aangekocht - voor het grootste deel gesloopt. De witte toren en andere gebouwen werden uiteindelijk in 1812 gesloopt.

Kasteeltuin

De Stichting Kasteeltuin Culemborg heeft archeologisch onderzoek verricht naar de ligging van de fundamenten en heeft het terrein ingericht als openbaar historisch cultureel stadspark. Vanuit de lucht is het kasteelterrein nog herkenbaar, een groot deel van de slotgracht is nog aanwezig, en op het terrein zijn nog enkele muurresten zichtbaar. Sinds zomer 2020 is het ook mogelijk om het kasteel te beschouwen in VR en andere 3D modellen.

Bronnen, noten en/of referenties

Kastelen in Gelderland. Matrijs, Utrecht (2013), "Culemborg", pp. 200-201.
Ronald Stenvert e.a., Kasteel Culemborg in: Monumenten in Nederland - Gelderland. Rijksdienst voor de Monumentenzorg/ Waanders uitgeverij, Zwolle 2000, blz. 131
Kasteeltuin Culemborg, op culemborg.nl
Culemborg, op kasteleninnederland.nl
Op bezoek bij vrouwe Elisabeth van Culemborg, op trouw.nl
Kasteel van Culemborg, op waterlinieroute.nl

Zie de categorie Kasteel te Culemborg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.