Իսրայելի կլիմա

Հուդայի անապատ

Իսրայելի կլիմա, մերձարևադարձային, միջերկրածովային տիպի կլիմա, հյուսիսում՝ համեմատաբար խոնավ, հարավում՝ կիսաանապատային և անապատային։

Մերձարևադարձային շրջաններին բնորոշ խոնավ ձմեռներն ու չոր ամառները, կարճ և ոչ միշտ ակնհայտ աշունը և գարունը Իսրայելում ենթարկվում են այնպիսի հակադիր գործոնների, ինչպիսիք են արևմուտքում ծովի մոտիկությունը և արևելքում անապատային գոտիները, որն ընդգրկում է նաև Իսրայելի Պետության տարածքի գրեթե ամբողջ հարավային մասը, հյուսիսում խոնավ շրջանի հարևանությունը (Լիբանան) և երկրի բարդ ռելիեֆը։ Այս գործոնները նրա որոշ շրջաններում առաջացնում են կտրուկ շեղումներ միջին կլիմայական նորմերից։ Չնայած երկրի փոքր չափերին, այն ունի չափավոր տաք և համեմատաբար խոնավ կլիմայի գոտիներ (Վերին Գալիլեա, Կարմելի լեռ), շոգ և կիսախոնավ (ծովափնյա հարթավայր և կենտրոնական լեռնաշխարհ), չոր (Հորդանանի հովիտ և Նեգևի սարահարթ) և անապատային կլիմայի շրջաններ (Մեռյալ ծով, Արավի հովիտ, Փարանի բարձրավայր)։

Միջերկրական ծովում 32° և 38° հյուսիսային լայնության միջև ամռանը պասսատները գերակշռում են արևմուտքից արևելք ուղղությամբ, այսինքն՝ ծովից դեպի անապատ, որտեղ չոր և մերկ մակերևույթի գերտաքացումն առաջացնում է աճող օդային հոսանքներ, և ձևավորվում է ցածր մթնոլորտային ճնշում։ Օդային զանգվածների այս շարժումը հատկապես նկատելի է դառնում ցերեկային ժամերին մթնոլորտի ստորին շերտերում, և այդ ժամանակ ծովից եկող խոնավ քամին իր հետ բերում է սառը օդ, երբեմն նաև ամպերի հետ, որոնք այնուամենայնիվ, անբավարար հագեցած և սառեցված են անձրևի ի հայտ գալու համար։ Կիպրոսի վրա հաճախ առաջացող ցիկլոնները շարժվում են դեպի հարավ-արևելք՝ իրենց հետ Իսրայել բերելով կտրուկ սառեցում քամիներով և անձրևներով։ Դեպի արևելք դրանց տեղափոխությամբ այս շարժումը ներառում է արևելքից, հյուսիս-արևելքից և հարավ-արևելքից, այսինքն, անապատային շրջաններից ներթափանցող ցուրտ և չոր օդի հոսքեր, որի կենտրոնացումը որոշ ժամանակ բարձրացնում է ճնշումը, և երկրում հաստատվում են հստակ օրեր բացառիկ տեսանելիությամբ (100 կմ և ավելի հեռավորության վրա)։ Անկայուն ջերմաստիճանի և մթնոլորտային ճնշման դեպքում (այսինքն՝ աշնանը և գարնանը) ծովի կամ անապատի տեղաշարժման արգելքի նվազագույն պահերին տեղի է ունենում անապատից օդային զանգվածների տեղաշարժ, որը տևում է մեկ-երկու օր, իսկ երբեմն էլ ավելին, իր հետ բերելով խամսին (եբր. שרב - շարավ, բառացի` չոր քամի)։ Ջերմաստիճանը սովորականի համեմատությամբ բարձրանում է հինգից տասը աստիճանով, քամի չի լինում, փոշով և ավազով հագեցած չոր օդը կախվում է մառախուղով, երկրի հարավում երբեմն լինում են փոշու փոթորիկներ։

Տեղումներ

Տեղումները լինում են միայն հոկտեմբերի վերջից մինչև ապրիլ, ինտենսիվորեն` դեկտեմբերից մարտ (40-ից 60 օր)։ Ձյունը սովորաբար հայտնվում է տարեկան երկու-երեք անգամ լեռնաշխարհի բարձր մասում, բայց այն արագորեն հալվում է, մնալով մի քանի օր միայն Գոլանի բարձունքների հյուսիսում և մեկ-երկու մետր ծածկույթով Հերմոն լեռան վրա (1,5 հազար մետր և ավելի բարձրության վրա) դեկտեմբերից մինչև ապրիլ (լեռնադահուկային սեզոնը սովորաբար հունվարից մարտ է)։ 1950 թվականի փետրվարին մի քանի օր ձյունը ծածկեց երկրի ողջ տարածքը։ Ամռանը առափնյա գոտում և հովիտներում (հատկապես Նեգևի իջվածքում) տարեկան մոտ 200 օր առավոտյան առատ ցող է նստում, ինչը որոշ չափով փոխհատուցում է գյուղատնտեսության մեջ անձրևի բացակայությունը։

Ամպային համակարգեր

Կան միայն երկու ամպային համակարգեր, որոնք անձրև են բերում Իսրայել.

1. Ցիկլոններ, որոնք Արևելյան Ատլանտիկից տեղափոխվում են Եվրոպա և անցնում Կիպրոսով (նրանց տեղական անվանումը` եբրայերեն՝ שקע קפריסאי‎, Կիպրոսյան ցիկլոն)
2. Հնդկական օվկիանոսից Արավի հովտով խոնավ քամու թափանցում (տեղական անվանումը` եբրայերեն՝ אפיק ים סוף‎, Քամի Կարմիր ծովից)։

Կիպրական ցիկլոն

Կիպրական ցիկլոնները բնութագրվում են երկրի հյուսիսում սկսվող երկար, ձգձգվող, ցրտաշունչ անձրևներով և աստիճանաբար տարածվում են մինչև Նեգևի անապատի կեսը, բացառիկ դեպքերում անձրևները թափվում են ավելի հարավ։ Այս ամպային համակարգի կողմից բերված սովորական տեղումները թեթև անձրև են, որը կարող է տևել մեկ շաբաթ, իսկ բացառիկ դեպքերում՝ նույնիսկ ավելի երկար (1994-1995-ի ձմռանը անձրևները տևել են մինչև երկու շաբաթ)։ Տարեկան մի քանի անգամ Իսրայելի հյուսիսում կարկուտ է լինում։ Ցիկլոնը հաճախ ուղեկցվում է ամպրոպներով։

Հենց այս ամպային համակարգն է ձյուն բերում Հերմոն լեռը։

Քամի Կարմիր ծովի կողմից

Կարմիր ծովից քամին սովորաբար գալիս է Իսրայել գարնանը կամ աշնանը։ Դա Սուդանի վրա մոլեգնող ցիկլոնների հետքերն է. դա դեպի հյուսիս ներթափանցող տաք, խոնավությամբ հարուստ ամպային զանգվածների տեղաշարժն է դեպի Սիրիա-աֆրիկյան իջվածքով հետևյալ ճանապարհով.

Հնդկական օվկիանոս → Ադենի ծոց → Կարմիր ծով → Էյլաթի ծոց → (այնուհետև Իսրայելի և Հորդանանի սահմանի երկայնքով) Արավի անապատ → Կարմիր ծով → Հորդանանի հարթավայր → Գալիլեյան ծով → Հուլա լճի հարթավայր։

Այստեղ օդային զանգվածները մնում են Հերմոն լեռան բարձունքի վրա և, հետագայում հնարավորություն չունենալով տեղաշարժվել դեպի հյուսիս, ստիպված են տարածվել դեպի տարբեր կողմեր։ Հյուսիս շարժվելիս օդային զանգվածները սառչում են, կորցնում ջուր կրելու ունակությունը և տեղում են անձրևի տեսքով։

Կարմիր ծովից յուրաքանչյուր քամի չի նախատեսում անձրևներ։ Այս ամպային համակարգի բերած անձրևները բնութագրվում են հարավից կամ Իսրայելի կենտրոնական մասից (Մեռյալ ծովի շրջանից) տարածմամբ։ Սովորաբար դրանք հորդառատ, բուռն, բայց շատ կարճ անձրևներ են, որոնք դադարում են մի քանի օրվա ընթացքում։

Կլիմայական առանձնահատկություններ

Տվյալների աղբյուր. Իսրայելի կլիմայի ծառայության պաշտոնական կայք(անգլ.)

• Իսրայելում (և Ասիայում) ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է Տիրատ Ցվիի կիբուցի մոտ 1942 թվականի հունիսի 21-ին `+54°C:
• Իսրայելում ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է Մերոմ-Գոլան կիբուցում 2015 թվականի հունվարի 9-ին Գոլանի բարձունքներում՝ −14,2°C։ Նախորդ բացարձակ ջերմաստիճանի նվազագույն մակարդակը դիտվել է 1950 թվականի փետրվարի 7-ին Բեթ-Նեթոֆի հովտում և եղել է 0,5 աստիճանով բարձր՝ -13,7 C:
• Առավելագույն տարեկան անձրևները տեղացել են 1968/1969-ի ձմռանը Միրոն բնակավայրում` 1673 մմ։
• Առավելագույն ամսական անձրևները տեղացել են 1969 թվականի հունվարին Միրոն բնակավայրում` 744 մմ։
• Առավելագույն օրական անձրևները (առավոտյան 8-ից մինչև հաջորդ օրը 8-ը ընկած ժամանակահատվածում) 1921-ի դեկտեմբերի 9-ին տեղացել են Տեխնիոնում, Հայֆա, 272 մմ։
• Առավելագույն անձրևոտ սեզոնը 1991/1992-ի ձմեռն էր, երկրի հյուսիսում նաև 1968/1969-ի ձմեռը։
• Ամենաչոր անձրևային սեզոնը 1998/1999 և 1950/1951 ձմեռներն են։
• Քամու առավելագույն արագությունը (միջին մեծությունըը 10 րոպեի ընթացքում) դիտվել է Քնաան լեռան վրա 1963 թվականի մարտի 12-ին և կազմել 65 հանգույց (120 կմ/ժամ)։
• Քամու ամենաուժեղ ներխուժումը (2-3 վայրկյան դիտարկված արագության առավելագույն մեծությունը) 1974 թվականի հունվարի 20-ին դիտվել է Երուսաղեմում, արագությունը՝ 86 հանգույց (159 կմ/ժամ)։

Իսրայելի կենտրոնական պետական օդակայանը տեղակայված է Թել Ավիվից արևելք գտնվող Բեյթ Դագան բնակավայրում։

Աղյուսակներ

Թել Ավիվ
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     127   17 9     90   18 10     61   19 12     18   23 14     2.6   25 17     0   28 21     0   29 23     0   30 24     0.4   29 23     26   27 19     79   23 15     126   19 11 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     5   63 48     3.5   64 50     2.4   67 53     0.7   73 58     0.1   77 63     0   82 69     0   85 73     0   86 75     0   85 73     1   81 66     3.1   74 58     5   67 52 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Բեյիթ Դագան
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     141   18 7     97   18 7     66   20 9     18   25 12     2.2   27 15     0   29 18     0   31 21     0   31 21     0.4   30 19     20   28 16     76   24 12     130   20 9 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     5.5   64 45     3.8   65 45     2.6   68 48     0.7   76 53     0.1   81 58     0   85 64     0   87 69     0   88 70     0   87 67     0.8   83 61     3   75 53     5.1   67 47 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Երուսաղեմ
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     133   12 6     118   13 6     93   15 8     25   22 13     3.2   25 16     0   28 18     0   29 19     0   29 20     0.3   28 19     15   25 17     61   19 12     106   14 8 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     5.2   53 44     4.7   55 44     3.6   60 47     1   71 55     0.1   78 60     0   82 64     0   84 67     0   85 67     0   83 65     0.6   76 62     2.4   66 54     4.2   57 47 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Հյաֆա
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     125   17 9     92   18 9     53   20 11     24   24 14     2.7   26 17     0   29 21     0   31 23     0   31 24     1.2   30 22     28   28 19     77   24 14     136   19 10 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     4.9   63 48     3.6   64 48     2.1   67 51     0.9   75 56     0.1   79 63     0   85 69     0   88 73     0   89 74     0   86 71     1.1   82 65     3   75 57     5.3   67 50 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Սաֆեդ
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     159   9 5     130   10 4     95   13 6     43   20 11     5.7   25 14     0   28 17     0   30 19     0   30 19     1.5   28 18     25   24 15     86   17 10     136   12 6 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     6.3   49 40     5.1   50 40     3.7   56 43     1.7   67 51     0.2   77 58     0   83 63     0   86 66     0   86 66     0.1   83 64     1   75 59     3.4   62 51     5.3   53 44 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Բևեր Շևա
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     50   17 8     40   18 8     31   20 9     13   26 13     2.7   29 15     0   31 18     0   33 21     0   33 21     0.4   31 20     5.8   29 17     20   24 13     42   19 9 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     2   62 46     1.6   64 46     1.2   68 49     0.5   78 55     0.1   84 60     0   88 65     0   91 69     0   91 70     0   88 67     0.2   83 62     0.8   74 55     1.6   66 48 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Տիբերիա
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     90   18 10     73   19 9     57   23 11     20   28 14     4   33 18     0   36 20     0   38 23     0   38 23     0.6   36 22     14   32 19     50   26 15     81   20 11 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     3.6   65 49     2.9   67 49     2.3   73 51     0.8   83 58     0.2   92 64     0   97 69     0   100 73     0   100 74     0   97 71     0.5   90 66     2   78 59     3.2   68 52 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Էլիաթ
Կլիմայի աղյուսակ (բացատրություն)
Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     3.5   21 10     5.8   22 11     3.7   26 14     1.7   31 18     1   35 22     0   39 24     0   40 26     0   40 26     0   37 25     3.5   33 21     3.5   27 16     6   22 11 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը ° C Տեղումների գումարը mm-ով Աղբյուրը: Israel Meteorological Service
Imperial conversion Հ Փ Մ Ա Մ Հ Հ Օ Ս Հ Ն Դ     0.1   69 49     0.2   72 51     0.1   78 56     0.1   88 64     0   96 71     0   102 76     0   104 79     0   104 79     0   99 76     0.1   91 70     0.1   81 60     0.2   72 52 Միջին առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանը °F Տեղումների գումարը դյույմով

Արտաքին հղումներ

• Իսրայել։ Իսրայելի Երկիր (Էրեց-Իսրայել). Աշխարհագրական ակնարկ՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
• https://web.archive.org/web/20071012151154/http://piratyy.by.ru/priroda/priroda.html

Աղբյուրներ

• Համառոտ հրեական հանրագիտարան. Հրեական համայնքների ուսումնասիրությունների միության հրատ. Երուսաղեմ. 1976-2005։