Gaan na inhoud

Fatwa

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

'n Fatwa of fatwā (Arabies: فتوىٰ; meervoud: fatāwā, فتاوىٰ) is 'n regsbeslissing oor 'n Islamitiese geloofswet (sjaria) wat deur 'n gekwalifiseerde geleerde gegee word in antwoord op 'n vraag deur 'n privaat individu, regter of regering.[1][2][3] 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n moefti genoem.[1] Fatwas het deur die Islamitiese geskiedenis 'n belangrike rol gespeel en in die moderne tydperk nuwe vorme aangeneem.[4][5]

Fatwas wat privaat uitgereik is, se doel was histories om Moslems in te lig oor Islam en om howe te adviseer oor ingewikkelde punte van Islamitiese en materiële reg.[4] Later is openbare en politieke fatwas uitgereik om standpunt in te neem oor doktrinêre polemieke, regeringsbeleide te wettig of griewe van die bevolking te verwoord.[6][5] In die tyd van Europese kolonialisme het fatwas 'n rol gespeel in die organisering van weerstand teen buitelandse oorheersing.[5]

In die moderne tydperk weerspieël fatwas veranderende ekonomiese, sosiale en politieke omstandighede en hanteer besorghede in Moslemgemeenskappe.[5] Met die verspreiding van gekodifiseerde staatswette en Westerse regsopvoeding in die moderne Moslemwêreld het moefti's se tradisionele rol om wette in howe te verduidelik tot 'n einde gekom.[1][4] Moderne fatwas het al hoe meer begin raad gee oor ander aspekte van sjaria, veral vrae oor godsdiensrituele en die alledaagse lewe.[1][7] Moderne openbare fatwas het al soms omstredenheid in die Moslemwêreld veroorsaak en sommige het wêreldwyd berug geword.[5]

Terminologie

[wysig | wysig bron]

Die woord fatwa kom van die Arabiese wortel f-t-y, wat onder meer beteken "jeug, nuwigheid, opklaring, verduideliking".[4] 'n Paar terme wat met fatwa verband hou, is van dieselfde wortel afgelei. 'n Geleerde wat fatwas uitreik, word 'n moefti genoem. Die persoon wat 'n fatwa vra, is 'n moestafti. Die uitreiking van 'n fatwa word ifta genoem.[1][5]

Oorsprong

[wysig | wysig bron]

Die oorsprong van die fatwa kan teruggespeur word na die Koran. Op 'n paar plekke gee die Koran die profeet Mohammed opdrag oor hoe om te reageer op vrae deur sy volgelinge oor godsdiens- en sosiale praktyke. Baie van dié verse begin met die frase "En hulle vra u uit omtrent . . . , sê . . ." Op twee plekke (4:127 en 4:176) word dit uitgedruk met die werkwoordvorm van die wortel f-t-y, wat dui op die vra vir of gee van 'n gesaghebbende antwoord. In die haditgeskrifte word dié drierigtingverhouding tussen God, Mohammed en gelowiges gewoonlik vervang met 'n tweerigtingkonsultasie, waarin Mohammed vrae deur sy metgeselle (ṣaḥābah) direk beantwoord.[8]

Volgens die Islam het God ná Mohammed se dood in 632 opgehou om deur openbaringe en profete met die mens te praat. Die uitbreidende Moslemgemeenskap het hulle daarna tot Mohammed se metgeselle gewend vir godsdienstige leiding, en van hulle het na berig word 'n paar verklarings oor 'n groot reeks onderwerpe uitgereik. Die generasie metgeselle is op hulle beurt in dié rol vervang deur die generasie opvolgers (tabi'un).[8] Die begrip fatwa het dus in Islamgemeenskappe in 'n vraag-en-antwoorformaat ontwikkel vir die oordrag van godsdienskennis, en het sy definitiewe vorm aangeneem met die ontwikkeling van die klassieke teorie van die Islamreg.[4]

'n Fatwa word voorgelees ter ondersteuning van 'n proklamasie deur die Ottomaanse Ryk waarin 'n djihad in 1914 uitgevaardig is om in die Eerste Wêreldoorlog te veg.[9]

Politieke fatwas en omstredenheid

[wysig | wysig bron]

Sommige moefti's van die moderne tydperk, soos die een van die Libanese Republiek in die middel 20ste eeu en die grootmoefti van die Sultanaat Oman, was belangrike politieke leiers.[6] In Iran het die ajatolla Roeholla Chomeini proklamasies en fatwas gebruik om 'n paar instellings bekend te stel en te wettig, insluitende die Raad van die Islamitiese Rewolusie en die Iranse parlement.[5]

Chomeini se algemeen bekendste fatwa was die proklamasie wat Salman Rushdie tot dood veroordeel vir sy roman The Satanic Verses.[5] Chomeini het nie self dié proklamasie 'n fatwa genoem nie en sommige geleerdes reken dit het nie as een gekwalifiseer nie, omdat net 'n hof kragtens die Islamreg kan besluit of 'n beskuldigde skuldig is.[1][10] Nadat die proklamasie egter in die Westerse pers 'n fatwa genoem is, is dit algemeen as een aanvaar deur beide sy kritici en ondersteuners.[1][10] Die Rushdiesaak word beskou as die kwessie wat fatwas onder die wêreld se aandag gebring het.[7] Saam met ander militante fatwas, het dit bygedra tot die algemene wanopvatting dat 'n fatwa 'n godsdienstige magtiging vir die dood is.[3]

Baie militante en hervormingsbeweging in die moderne tydperk het al fatwas versprei wat uitgereik is deur individue wat nie die kwalifikasies van 'n moefti het nie. 'n Bekende voorbeeld is die fatwa wat in 1998 deur Osama bin Laden en vier ander uitgereik is waarin 'n "djihad teen Jode en Kruisvaarders" verklaar word en waarin 'n beroep gedoen is vir die moord op Amerikaanse burgers. Benewens 'n veroordeling van die inhoud daarvan, het baie Islamitiese geleerdes klem daarop gelê dat Bin Laden nie gekwalifiseer was om óf 'n fatwa uit te reik óf 'n djihad te verklaar nie.[5]

Sosiale rol van fatwas

[wysig | wysig bron]

Omdat die rol van fatwas op suiwer regsake in die moderne tyd afgeneem het, is daar 'n relatiewe toename in die deel van fatwas wat te doen het met rituele, die uitleg van die Koran, Soefisme, ensovoorts. Moderne fatwas handel ook oor 'n verskeidenheid ander sake soos versekering, geslagsveranderingsoperasies, maanverkenning, die drink van bier,[7] aborsie in die geval van fetusabnormaliteite, of mans en vroue wat 'n werkplek deel.[11] Openbare "fatwa-oorloë" weerspieël soms politieke polemieke in die Moslemwêreld, van 'n stryd teen kolonialisme tot die Golfoorlog van die 1990's, toe moefti's in sommige lande fatwas uitgereik het ter ondersteuning van die koalisie onder Amerika en ander lande die Irakse oproep om 'n djihad teen Amerika en sy bondgenote gesteun het.[12][7] In die privaat sfeer lyk sommige moefti's soms soos maatskaplike werkers wat raad gee oor 'n verskeidenheid persoonlike sake van die alledaagse lewe.[7]

Die sosiale profiel van iemand wat 'n fatwa vra, het ook aansienlik verander. Omdat die vlak van algemene opvoeding verhoog het, is dié wat fatwas vra al hoe beter opgevoed, en dit het die tradisionele verhouding tussen moefti en moestafti wat op beperkte geletterdheid gebaseer was, verander. Die vraagsteller is ook meer geneig om 'n vrou te wees en hulle vra die moefti's direk vrae, in plaas daarvan om soos vroeër hulle vraag deur 'n manlike familielid te laat stel. Omdat vroue nou 'n aansienlike deel uitmaak van studente wat Islamreg bestudeer en as moeftijas registreer, sal hulle prominensie in die interpretasie daarvan ook waarskynlik styg.[7][11] 'n Fatwanoodlyn in die Verenigde Arabiese Emirate bied toegang tot manlike én vroulike moefti's, en dit stel vroue in staat om fatwas van vroulike geleerdes te vra.[11]

Die groot aantal fatwas wat in die moderne wêreld uitgereik word, getuig van die belangrikheid van Islamitiese regsgeldigheid vir baie Moslims. Min navorsing is egter gedoen om aan te dui in watter mate Moslems die geldigheid van verskillende fatwas erken en dit in die regte lewe volg. Pleks van die ware gedrag en opinie van Moslems weer te gee, kan dié fatwas eerder 'n versameling opinies wees van wat Moslems "behoort te dink".[3]

Verwysing

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Hendrickson 2013.
  2. ↑ Tyan & Walsh 2012.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Berger 2014.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Masud & Kéchichian 2009.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Dallal & Hendrickson 2009.
  6. ↑ 6,0 6,1 Messick & Kéchichian 2009.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Messick 2017.
  8. ↑ 8,0 8,1 Powers 2017.
  9. ↑ Zürcher 2016, p. 56.
  10. ↑ 10,0 10,1 Vikør 2005, p. 142.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Ghafour 2016.
  12. ↑ Gräf 2017.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Hendrickson, Jocelyn (2013). "Fatwa". The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Ed. Gerhard Böwering, Patricia Crone. Princeton University Press. ISBN 978-0691134840. 
  • Berger, Maurits S. (2014). "Fatwa". The Oxford Encyclopedia of Islam and Politics. Ed. Emad El-Din Shahin. Oxford University Press. 
  • "Fatwā. Concepts of Fatwā". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. (2009). Ed. John L. Esposito. Oxford, England: Oxford University Press. 
  • "Fatwā. Modern usage". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. (2009). Ed. John L. Esposito. Oxford: Oxford University Press. 
  • "Fatwā. Process and Function". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. (2009). Ed. John L. Esposito. Oxford, England: Oxford University Press. 
  • Vikør, Knut S. (2005). Between God and the Sultan: A History of Islamic Law. Oxford University Press. ISBN 0195223985.
  • Zürcher, Erik Jan (2016). Jihad and Islam in World War I: Studies on the Ottoman Jihad on the Centenary of Snouck Hurgronje's "Holy War Made in Germany". Leiden University Press. ISBN 978-9087282394.
  • Ghafour, Hamida (20 Augustus 2016). "The fatwa hotline: 'We have heard everything'". The Guardian. Besoek op 15 September 2019.
  • Gräf, Bettina (2017). "Fatwā, modern media". Encyclopaedia of Islam (3rd). Brill. DOI:10.1163/1573-3912_ei3_COM_27050. 

Skakels

[wysig | wysig bron]
  • Fatwa – artikel uit The Oxford Encyclopedia of the Islamic World, via Oxford Islamic Studies
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Fatwa&oldid=2650180"