Νότα Κυμοθόη "Ελία Καζάν ο Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης"
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1909 γεννήθηκε στην αρχαία ελληνική πόλη Χαλκηδόνα (σημερινή ονομασία Καντίκιοϊ), από Έλληνες γονείς, που ήρθαν από την ελληνική Καππαδοκία, ο Ηλίας Καζαντζόγλου. Σε ηλικία μόνον 4 ετών, οι αναταρχές από τους βαλκανικούς πολέμους (1912-1913) ανάγκασαν τους γονείς του να μεταναστεύσουν στην U.S.A. (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής) το 1913. Μέσα από μια τέτοια βασανισμένη οικογένεια, η οποία από τα βάθη της Ανατολής έφτασε στην άγρια Δύση, να εγκατασταθεί για να επιβιώσει, ο μικρός Ηλίας, ακούγοντας όλες αυτές τις ιστορίες των Ελλήνων προσφύγων, το όνειρό του ήταν να γίνει σκηνοθέτης. Μετά από τις σπουδές του στο Κολλέγιο Williams, φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Yale στην πόλη New Haven περιοχή Connecticut των Η.Π.Α. κι ακολούθησε Δραματικές Σπουδές. Όταν ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία, δημιούργησε μια σειρά από σπουδαία έργα, βασισμένα σε λογοτεχνικά βιβλία, σπουδαίων Αμερικανών συγγραφέων.
Το 1945 σκηνοθετεί το μυθιστόρημα της Μπέτι Σμιθ " Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν ή A Tree Grows in Brooklyn" και η ταινία που δημιούργησε σε διασκευή, έλαβε 2 βραβεία Όσκαρ. Αυτή η δραματική ταινία το 2010 από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου έχει επιλεγεί ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου για τα πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά στοιχεία που περιέχει.
Έτσι γίνεται γνωστός στο σπουδαίο Broadway, με τη μεγάλη ιστορία.
Το 1946 σκηνοθετεί την ταινία "Το μεγάλο κατηγορώ ή Boomerang " βασισμένη σε άρθρο του περιοδικού Reader's Digest που κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας και το Βραβείο National Board Of Review.
Το 1947 σκηνοθετεί τη δραματική ταινία "Συμφωνία Κυριών ή Gentleman's Agreement" βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Λόρα Χόμπσον, μέσα από την οποία κριτικάρει το ρατσισμό και τις προκαταλήψεις της τότε αμερικανικής κοινωνίας. Η ταινία του Ελία Καζάν τιμήθηκε με 3 Βραβεία Όσκαρ συμπεριλαμβανομένου και του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας! Το 2017 από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου χαρακτηρίστηκε η δραματική αυτή ταινία "σημαντική πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά" κι επιλέχτηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α.
Το 1951 σκηνοθετεί την δραματική ταινία "Λεωφορείον ο Πόθος ή A Streetcar named Desire", βασισμένη σε έργο του θεατρικού συγγραφέα Τενεσί Ουίλιαμς. Μεγάλη επιτυχία σημείωσε αυτή του η ταινία που έλαβε 12 υποψηφιότητες και απέσπασε 4 Βραβεία Όσκαρ. Το 1997 έλαβε την 45η θέση, ως μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου και το 1999 χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου "σημαντική πολιτισμικά, αισθητικά και ιστορικά" κι επιλέχτηκε να ενταχτεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α.
Το 1952 σκηνοθετεί την ταινία "Βίβα Ζαπάτα ή Viva Zapata"βιογραφικού δράματος ενός σεναρίου, που έγραψε ο Νομπελίστας Λογοτεχνίας, Αμερικανός συγγραφέας Τζόν Στάινμπεκ βασισμένη στο βιβλίο "Ζαπάτα ο ακατανίκητος ή Zapata the Unconquerable" του Έτζκομπ Πίντσον. Σε αυτήν του την ταινία πρωταγωνιστές ήταν ο Μάρλον Μπράντο και ο Άντονι Κουίν (βραβεύτηκε με Όσκαρ Β΄ Ανδρικού Ρόλου) για την ερμηνεία του σε αυτήν την ταινία.
Το 1954 σκηνοθετεί την κλασσική ταινία "Το λιμάνι της αγωνίας ή On The Waterfront" που βραβεύτηκε με Όσκαρ καλύτερης ταινίας, στην οποία πρωταγωνιστούσαν ο Μάρλον Μπράντο κι άλλοι σπουδαίοι ηθοποιοί. Η ταινία αυτή είχε προταθεί για 12 Βραβεία Όσκαρ κι έλαβε τα 8 κι ο Μάρλον Μπράντο το Α΄ Οσκαρ του για τον Α΄ Ανδρικό ρόλο. Το 1989 χαρακτηρίστηκε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου "πολιτισμικά, αισθητικά κι ιστορικά σημαντική" κι επιλέχτηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α. και το 1997 έλαβε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την 8η θέση ως μια από τις Καλύτερες ταινίες των εποχών.
Το 1955 σκηνοθετεί την δραματική ταινία "Ανατολικά της Εδέμ" βασισμένη στο β΄ μέρος του ομώνυμου μυθιστορήματος του Τζον Στάινμπεκ. Βραβεύτηκε για τη Σκηνοθεσία του στο Φεστιβάλ των Καννών και η ταινία βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα ως η Καλύτερη Δραματική Ταινία και η ηθοποιός Τζο Βαν Φλιτ με το Βραβείο Όσκαρ Β΄ Γυνακείου Ρόλου. Το 2016 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου "σημαντικά πολιτισμικά, αισθητικά και ιστορικά" κι επιλέχτηκε να ενταχτεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α. Η δε προβολή της ταινίας τον Μάρτιο του 1955 έκανε 5.000.000.000$ εισπράξεις!
Το 1963 σκηνοθετεί ένα σενάριο από το δικό του αυτοβιογραφικό βιβλίο με τίτλο " Το χαμόγελο της Ανατολής", που αφηγείται την ιστορία ενός Ελληνόπουλου που περιπλανήθηκε από τα βάθη της Μικράς Ασίας ως την Κωνσταντινούπολη για να πάρει το πλοίο που θα τον φέρει στην Αμερική. Η μουσική της ταινίας είναι του Μάνου Χατζηδάκι που κυκλοφόρησε και σε δίσκο την ίδια χρονιά. Βραβεύτηκε με Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Σκηνοθεσίας κι ο Στάθης Γιαλελής με το Βραβείο Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Ηθοποιού. Το 2001 η Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου την επέλεξε "σημαντική πολιτισμικά, ιστορικά κι αισθητικά" ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου.
Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του. Υπήρξε κορυφαίος στο Χόλιγουντ και το όνομά του έγινε γνωστό σε όλον τον κόσμο.