İçeriğe atla

BRICS

Vikipedi, özgür ansiklopedi
BRICS
TürUluslararası kuruluş
AmaçSiyasi ve ekonomik
Üyeler
Üyeler
Resmî dillerİngilizce, Arapça, Amharca, Çince, Rusça Hintçe, Farsça, Portekizce
Eski adıBRIC

BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti) terimi, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın ekonomilerini kastetmek için kullanılır. BRICS, bu ülkelerin İngilizce isimlerinin baş harflerinden oluşur (Brazil, Russia, India, China, South Africa).

2011 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti'nin birliğe katılmasına kadar orijinal dört üye BRIC (ya da İngilizce “the BRICs”) olarak adlandırılmıştı. Aynı yıl Çin'in Sanya kentinde düzenlenen zirveye Güney Afrika Cumhurbaşkanı Jacob Zuma'nın da katılımı ile BRIC grubu adını BRICS olarak değiştirdi.[2] BRICS ülkeleri, bulundukları bölgelerin bölgesel ilişkileri üzerindeki önemli nüfuz potansiyeliyle tanınırlar ve beş ülkenin hepsi G20 üyesidir. 2009'dan beri BRICS ülkeleri yıllık olarak resmi zirvelerde temaslarını sürdürmektedirler. Bu zirvelerden 9. BRICS Ülkeleri Zirvesi Eylül 2017'de Çin'in ev sahipliğiyle Xiamen şehrinde yapıldı. Bir sonraki zirve ise Temmuz 2018'de Güney Afrika Cumhuriyeti'nde yapıldı. BRICS ülkeleri terimi Güney Kore, Meksika, Türkiye gibi BRICS ülkeleriyle daha sonra ekonomik iş birliği veya ortaklık yapma kararı almış ülkeleri kapsamamaktadır. 2015 yılı itibarıyla beş BRICS ülkesi dünya nüfusunun 3.1 milyarını (%41'ini) temsil etmektedir. 24. sırada olan Güney Afrika Cumhuriyeti dışında tüm üyeler nüfuslarına göre ülkeler sıralamasında ilk 10'da bulunmaktadır. 2018 yılı itibarıyla bu beş ülke toplamda 18 trilyon $ GSYİH’ye sahipler. Bu rakam dünya üzerinde 2018 yılı içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin değer toplamının yaklaşık %23.2’sini oluşturmaktadır. Hızla büyümekte olan ekonomilere sahip olan bu ülkeler son yıllarda övgülere olduğu kadar eleştirilere de konu oldular.[3] BRICS ülkeleri arasındaki ikili ilişkiler eşitlik, karşılıklı olarak devlet işlerine karışmama ve ortak fayda ilkeleri üzerine kuruludur.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

BRIC

[değiştir | kaynağı değiştir]

“BRIC” terimi 2001 yılında o zamanki Goldman Sachs Yatırım Bankası başkanı Jim O'Neill tarafından, Building Better Global Economic BRICs isimli yayınında ortaya atılmıştır.[4] Orijinal dört üyenin (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) dışişleri bakanları Eylül 2006'da New York'ta buluştular. Tam kapsamlı bir diplomatik buluşma 16 Haziran 2009'da Rusya'nın Yekaterinburg şehrinde gerçekleşti.

Birinci BRIC ülkeleri zirvesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yine 16 Haziran 2009'da Yekaterinburg'da Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin liderleri Luiz Inácio Lula da Silva, Dmitri Medvedev, Manmohan Singh ve Hu Cintao’nun katılımıyla BRIC ülkelerinin ilk resmi zirvesi gerçekleşti. Zirvenin temel maddeleri küresel ekonomik durumu iyileştirme, küresel finans kurumlarını geliştirme ve gelecekte bu dört ülkenin daha çok iş birliği yapması yönünde alınan kararlardı. Aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerin uluslararası arenada kendilerine nasıl daha çok yer bulabilecekleri de tartışma konuları arasındaydı.[5] Yekaterinburg zirvesi sonrasında BRIC ülkeleri yeni bir küresel para birimine olan ihtiyaca dair beyanda bulundular.[6] Rusya’nın daha önceki söylemlerinin aksine bu beyan direkt olarak Amerikan dolarını hedef almıyordu; ancak bu açıklama dolar ve diğer büyük para birimlerinde kısa süreli dalgalanmaların oluşmasına sebep oldu.[7]

2010 BRIC genişlemesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010 yılında Güney Afrika BRIC grubuna katılma yönündeki girişimlerini başlattıktan sonra aynı yılın Ağustos ayında resmi katılım süreci de başladı. 24 Aralık 2010 tarihinde, BRIC ülkeleri tarafından gruba resmi olarak davet edildikten sonra Güney Afrika üye devlet statüsüne kavuştu. Bu gelişme üzerine, grubun genişlemiş üye sayısını yansıtmak adına, grubun adı BRICS olarak değiştirildi. Nisan 2011’de Güney Afrika Cumhurbaşkanı Jacob Zuma Çin’in Sanya şehrinde gerçekleşen 3. BRICS zirvesine tam üye sıfatıyla katıldı.[8][9][10]

Yeni Kalkınma Bankası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Kalkınma Bankası, eski adıyla BRICS Kalkınma Bankası olarak bilinmektedir.

Yeni Kalkınma Bankası Logosu
Yeni Kalkınma Bankası'nın Şangay'daki Binası

Kurulma fikri ilk defa 2012 yılında Delhi'de düzenlenen 4. BRICS zirvesinde Hindistan tarafından ortaya atıldı. 2012 Haziran'ında BRICS ülkeleri IMF’nin kredi verme gücünü artırmak amacıyla 75 milyon $ katkıda bulunacağını açıkladı. Ancak bu katkı karşılığında IMF’nin karar verme sürecinde kendilerinin lehine değişiklikler yapılması talep edildi.[11] 2013 yılının Mart ayında, Güney Afrika’nın Durban şehrinde düzenlenen 5. BRICS zirvesinde, üye devletler “Batılı ülkelerin egemenliğindeki” IMF ve Dünya Bankası’na rakip olabilecek bir uluslararası finansal kuruluş kurmaya karar verdiler. Bu zirvede temeli atılan bu kuruluş, 2014 yılında kurulacak olan Yeni Kalkınma Bankası’ydı.[12] 2013 yılındaki zirve sonrasında liderlerin Yeni Kalkınma Bankası’nın kuruluşu için son düzenlemelerin yapıldığına dair açıklamalarına karşın, yük paylaşımı ve yeni bankanın genel merkezinin hangi şehirde olacağına dair anlaşmazlıklar bu süreci yavaşlattı. Eylül 2013'te St. Petersburg'da düzenlenen BRICS liderleri toplantısında Çin, havuza 41 milyar dolar, Brezilya, Hindistan ve Rusya'nın her biri 18 milyar dolar ve Güney Afrika 5 milyar dolar ayırdı.[13] Dünyanın en büyük döviz rezervlerine sahip olan ve döviz havuzunun büyük bir kısmını oluşturan Çin, daha önemli bir yönetim rolü istiyordu. Çin aynı zamanda rezervlere ev sahipliği yapan ülke olmak istiyordu.15 Temmuz 2014 tarihinde Brezilya’nın Fortaleza şehrinde düzenlenen 6. BRICS zirvesinin ilk gününde uzun süreli müzakerelere konu olan Yeni Kalkınma Bankası’nı oluşturacak anlaşma imzalandı.

BRICS kalkınma bankasının diğer bir gücü ise mevcut kurumların başlıca BRICS dışındaki şirketlere fayda sağlamasıdır ve bunun politik önemi oldukça değerlidir çünkü BRICS üye ülkelerinin yurtdışındaki çıkarlarını desteklemesine olanak sağlıyor ayrıca görüşleri sıklıkla gelişmiş Avrupa ve Amerikalı meslektaşları tarafından görmezden gelinen ülkelerin güçlenen konumlarını vurgulamalarına izin veriyor.

2015’in Mart ayında Morgan Stanley Hindistan ve Endonezya’nın gerekli ekonomik reformları gerçekleştirerek ‘kırılgan beşli’ (fragile five) grubundan sıyrıldığını açıkladı. ‘Kırılgan beşli’, gelişmekte olup aynı zamanda zayıf para birimlerine sahip beş ülkeyi tanımlamak için kullanılır. Bu terim, ilk kez 2013 yılında Brezilya, Hindistan, Endonezya, Güney Afrika ve Türkiye için kullanılmıştı. 2015 yılı itibarıyla Endonezya ve Hindistan, 2017 itibarıyla ise Güney Afrika ve Brezilya gerekli düzenlemelerin tamamını yaparak bu grupta anılmamayı başardı. 2017 yılında yenilenen ‘yeni kırılgan beşli’ grubunda Türkiye, Arjantin, Pakistan, Mısır ve Katar’ın yanında yeniden yerini aldı.[14]

2024 BRICS genişlemesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2024 yılı itibarıyla toplam 4 ülke BRICS'e katıldı.[15] Yeni gelen üyeler ile birlikte grubun yeni adı bilinmese de "BRICS+" olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca eski Devlet Başkanı Alberto Fernandez döneminde BRICS'e katılmak isteyen Arjantin'in üyelik serüveni 2023 Arjantin devlet başkanı seçimlerinden sonra başa gelen yeni Devlet Başkanı Javier Milei döneminde son buldu. Javier Milei BRICS üye ülkelerine gönderdiği bir mektupta, "Arjantin Cumhuriyeti'nin 1 Ocak 2024 itibarıyla BRICS'e tam üye olarak dahil edilmesi hükümet tarafından uygun görülmedi." ifadelerinin kullandı ve üyelik başvurusundan resmen çekildi.[16]

Potansiyel üyeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan, Arjantin, Lübnan, Endonezya, Meksika ve Türkiye daha önce BRICS grubuna tam üyeliğe olan ilgilerini dile getirdi. İran, Mısır, Nijerya, Sudan, Suriye ve en son olarak Bangladeş ve Yunanistan ise BRICS grubuna katılma yolunda adım atabileceklerini dile getirdiler.

Türkiye ve BRICS ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: BRICS-Türkiye ilişkileri

Son yıllarda Türkiye'de siyasi çevrelerde BRICS grubuna tam üye olunması gerekliliği sık sık dile getirildi. Özellikle Türkiye ve Rusya arasındaki uçak krizi sonrasında son derece gerilen siyasi, askeri ve ekonomik ilişkilerin normalleşmeye başlaması ve özellikle 2013 sonrasında son derece gerileyen Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri sonucunda BRICS üyeliği konusu daha da önem kazanmaya başladı.[17][18] Dönemin başbakan yardımcısı Mehmet Şimşek, 2017 yılında BRICS ülkelerinin vereceği projelerden ve fonlardan yararlanmak amacıyla Türkiye'nin ciddiyetle tam üye olma gerekliliğini gözden geçirdiğini dile getirdi.[19]

2024'te Dışişleri Hakan Fidan "BRICS'e üye olmak istiyoruz." açıklanmasını yaptı[20]

Katılımcı liderler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zirveler

[değiştir | kaynağı değiştir]

BRICS üyesi ülkeler 2009 yılından bu yana her yıl toplanırlar. BRIC olarak 2009 ve 2010 yılında,Güney Afrika'nın katılmasıyla beş üyeli olarak (BRICS) 2011 yılından itibaren düzenlenmeye başladı.

Tarih Ev sahibi ülke Ev sahibi şehir
1. 16 Haziran 2009  Rusya Yekaterinburg
2. 15 Nisan 2010  Brezilya Brasília
3. 14 Nisan 2011  Çin Sanya
4. 29 Mart 2012  Hindistan Yeni Delhi
5. 26-27 Mart 2013  Güney Afrika Durban
6. 14-16 Temmuz 2014  Brezilya Fortaleza
7. 8-9 Temmuz 2015  Rusya Ufa
8. 15-16 Ekim 2016  Hindistan Goa
9. 3-5 Eylül 2017  Çin Xiamen
10. 25-27 Temmuz 2018  Güney Afrika Johannesburg
11. 13-14 Kasım 2019  Brezilya Brasília
12. 21-23 Temmuz 2020 (COVID-19 pandemisi sebebiyle ertelendi)

17 Kasım 2020 (videokonferans)[21]

 Rusya Sankt-Peterburg
13. 9 Eylül 2021 (videokonferans)  Hindistan Yeni Delhi
14. 23 Haziran 2022 (videokonferans)  Çin Pekin
15. 22-24 Ağustos 2023  Güney Afrika Johannesburg
16. 22-24 Ekim 2024  Rusya Kazan

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Norman, Izzah Aqilah (24 Ekim 2024). "Malaysia, Indonesia, Vietnam and Thailand become partner countries of BRICS". CNA. Erişim tarihi: 25 Ekim 2024. 
  2. ^ Dünya Ekonomisinde Brics Devri Başlıyor 27 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Deutsche Welle (7-1-2014)
  3. ^ BRICS summit exposes the high wall between India and China 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Asia Times (3-4-2012)
  4. ^ Jim O' Neill (2001). "Building Better Global Economic BRICs" 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Goldman Sachs
  5. ^ Bryanski, Gleb (26 Haziran 2009). "BRIC demands more clout, steers clear of dollar talk". Reuters. 19 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018. 
  6. ^ "BRIC wants more influence". Euronews. 21 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. 
  7. ^ Zhou, Wanfeng (16 Haziran 2009). "Dollar slides after Russia comments, BRIC summit". Reuters. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018. 
  8. ^ "South Africa joins BRIC as full member". Xinhua. 24 Aralık 2010. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  9. ^ "BRICS countries need to further enhance coordination: Manmohan Singh". Times Of India. 12 Nisan 2011. 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  10. ^ "BRICS should coordinate in key areas of development: PM". Indian Express. 10 Nisan 2011. 16 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  11. ^ "Russia says BRICS eye joint anti-crisis fund". Reuters. 21 Haziran 2012. 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018. 
  12. ^ "Brics eye infrastructure funding through new development bank". The Guardian. 28 Mart 2013. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018. 
  13. ^ "BRICS may decide on $100 billion fund early 2014 - Russia | Reuters". web.archive.org. 1 Şubat 2014. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024. 
  14. ^ These are now the 5 most fragile countries exposed to higher interest rates, according to S&P 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNBC (6-10-2017)
  15. ^ "BRICS nedir, 1 Ocak'ta gruba hangi ülkeler katıldı?". The Independent. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024. 
  16. ^ "Arjantin Devlet Başkanı Milei, BRICS grubundan çıktıklarını bildirdi". Anadolu Ajansı. 29 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024. 
  17. ^ Putin’in ‘jet krizi öncesine döndük’ açıklaması Rus devlet mekanizmasına da bir mesaj oldu 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik Türkiye (15-11-2017)
  18. ^ Juncker: Turkey moving away from Europe ‘in giant strides’ 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Politico (29-8-2017)
  19. ^ Şimşek: Türkiye, BRICS’in kurduğu yatırım bankasına üye olabilir 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik Türkiye (27-04-2017)
  20. ^ "x.com". X (formerly Twitter). 
  21. ^ "Virtual BRICS Summit on Nov 17; PM Modi, Xi set for a face-off". www.hindustantimes.com. Hindustan Times. 5 Ekim 2020. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=BRICS&oldid=34468551" sayfasından alınmıştır