Przejdź do zawartości

Russula

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy grzybów. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Gołąbek
Ilustracja
Gołąbek kunowy (Russula mustellina)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

gołąbek

Nazwa systematyczna
Russula Pers.
Observ. mycol. (Lipsiae) 1: 100 (1796)
Typ nomenklatoryczny

Russula emetica (Schaeff.) Pers.

Multimedia w Wikimedia Commons

Russula Pers. (gołąbek) – rodzaj grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Grzyby kapeluszowe wytwarzające mięsiste owocniki. Należą do grzybów dużych i średnich, ich kapelusz ma średnicę 3–20 cm. Kapelusze są różnie ubarwione, gama kolorów u różnych gatunków obejmuje wszystkie barwy, niektóre gatunki są wielobarwne. Barwniki w nich zawarte łatwo jednak ulegają wypłukiwaniu podczas deszczy, co powoduje silne nieraz blaknięcie barw. Niezależnie od tego istnieje duża zmienność barw w obrębie gatunku. Powierzchnia jest naga, lepka lub mazista, przy małej wilgotności powietrza sucha i częściowo oszroniona. Miąższ zbudowany jest z kulistych komórek nie wydzielających tzw. „mleczka”. Hymenofor blaszkowy, a blaszki kruche (z wyjątkiem jednego gatunku) i zawsze jasne; białe, kremowe lub żółte. Są zazwyczaj wolne, lub zatokowato wycięte, czasami tylko nieco zbiegające do cylindrycznych lub maczugowatych trzonów. Zarodniki gołąbków są kuliste lub szerokoelipsoidalne, na powierzchni są brodawkowane (brodawki mogą być połączone siatkowatym wzorem), bez pory rostkowej. Wysyp zarodników jest biały, ochrowy lub żółty, amyloidalny[2].

Najbardziej charakterystyczną cechą gołąbków, odróżniającą je od innych kapeluszowych grzybów naziemnych jest kruchość ich miąższu, który nie jest włóknisty. Dzieje się tak dlatego, że ich miąższ zbudowany jest z dużych, niemal kulistych komórek zwanych sferocytami. Od spokrewnionych mleczajów (Lactarius) odróżniają się brakiem mleczka[3].

Gołąbki występują na wszystkich (z wyjątkiem Antarktydy) kontynentach, najliczniej na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego. Najwięcej gatunków opisano w Europie. Wszystkich gatunków z rodzaju Russula na świecie jest około 750[4], jednak ich liczba nie jest dokładnie określona, gdyż z jednej strony opisywane są nowe gatunki, z drugiej zaś niektóre z opisanych w świetle nowych ustaleń taksonomicznych są synonimami lub odmianami innych gatunków[5].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum

Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy
  • Agaricus trib. Russula (Pers.) Fr.
  • Bucholtzia Lohwag 1924
  • Cystangium Singer & A.H. Sm. 1961
  • Dixophyllum Earle 1909
  • Elasmomyces Cavara 1897
  • Gymnomyces Massee & Rodway, in Massee 1898
  • Hypochanum Kalchbr. 1876
  • Lactarelis Earle 1909
  • Macowania Kalchbr. ex Berk. 1876
  • Macowanites Kalchbr. 1882
  • Macowanites Kalchbr. 1875
  • Martellia Mattir. 1900
  • Omphalomyces Battarra 1755
  • Omphalomyces Battarra ex Earle 1909
  • Phaeohygrocybe Henn. 1901
  • Russulina J. Schröt. 1889[5]

Gatunki występujące w Polsce:

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[16]. Wykaz gatunków i nazwy polskie według Władysława Wojewody (bez przypisów)[17] i innych[6][9][2] (z przypisami).

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie gołąbki są grzybami mykoryzowymi. Większość gatunków to grzyby jadalne, niektóre są niejadalne z powodu gorzkiego smaku. Wśród gatunków występujących w Europie żaden nie jest silnie trujący, tylko nieliczne gatunki mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe. W Japonii jednak występuje silnie trujący Russula subnigricans[2]. W przypadku gołąbków ich przydatność do spożycia rozpoznaje się po smaku: gołąbki o smaku gorzkim lub piekącym są albo niejadalne, albo trujące, do spożycia nadają się tylko gołąbki o łagodnym smaku. Test smakowy dotyczy tylko gołąbków, innych grzybów trujących nie można odróżnić po smaku[18].

Galeria zdjęć

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-16] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, ISBN 83-01-09137-1.
  3. ↑ Characteristics of the russuloid fungi [online] [dostęp 2023-10-31].
  4. ↑ Paul M. Kirk i inni, Ainsworth & Bisby’s dictionary of the fungi, wyd. 10, Wallingford, Oxon, UK: CABI, 2008, s. 608, ISBN 978-0-85199-826-8, OCLC 313019371.
  5. ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2022-11-20] (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
  7. ↑ Przez W. Wojewodę wymieniony pod synonimem Russula undulata.
  8. ↑ Nazwa podana dla synonimu Russula velutipes.
  9. ↑ a b c d e f g h Russula (gołąbek) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-09] (pol.).
  10. ↑ Podany jako Russula griseascens.
  11. ↑ Nazwa polska podana przez W. Wojewodę dla synonimu Russula lundellii.
  12. ↑ a b Według Index Fungorum takson niepewny.
  13. ↑ Nazwa polska podana dla synonimu Russula elaeodes.
  14. ↑ W. Wojewoda podał polską nazw dla synonimu Russula emeticella.
  15. ↑ Nazwa według Aliny Skigiełło, 1991.
  16. ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  17. ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 594–618, ISBN 83-89648-09-1.
  18. ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 272–274, ISBN 978-83-258-0588-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Russula&oldid=74057261”