Gołąbek zielonawy
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gołąbek zielonawy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Russula virescens (Schaeff.) Fr. Anteckn. Sver. Ätl. Svamp.: 50 (1836) | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Zasięg | |||
 Mapa zasięgu w Europie | |||
Gołąbek zielonawy (Russula virescens (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus virescens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1836 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula[1].
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[2]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica około 6 do 15 cm, u młodych owocników kulisty, później półkulistołukowaty, na koniec rozpostarty. Brzeg tępy i dość często guzkowato karbowany. Charakterystyczną cechą jest popękana i podzielona na poletka powierzchnia, jednak występuje to tylko na starszych owocnikach, szczególnie podczas suchej pogody[3]. Barwa szarozielona do niebieskozielonawej, grynszpanowa, kapelusz miejscami lub także cały żółtawo blaknący. Skórka łuskowata, zawsze matowa i bez połysku[4].
Grube do 10 mm szerokości. U młodych osobników białe, u starszych bladokremowe, o brązowawych ostrzach[3][4].
Wysokość od 5 do 12 cm. Biały, pełny z wiekiem robi się gąbczasty. Podstawa często z rdzawymi plamkami[4].
Gruby, mięsisty, biały, u młodych owocników twardy, u starszych kruchy, porowaty. Uszkodzony nieco brązowieje. Smak delikatny, zapach orzechowy[3].
Biały lub jasnokremowy. Zarodniki z brodawkami osobno rozmieszczonymi lub częściowo siatkowato połączonymi, o rozmiarach 6–8,5(10) × 5–7 µm[4].
- Gatunki podobne
Ma tak charakterystyczną powierzchnię kapelusza, że wyrośnięte owocniki w zasadzie nie mogą być pomylone z innymi grzybami. Jednak młode okazy przez niedoświadczonych grzybiarzy mogą być pomylone ze śmiertelnie trującym muchomorem zielonawym (Amanita phalloides). Niezbędne jest sprawdzenie trzonu; muchomor sromotnikowy ma u jego nasady bulwę z pochwą[5]. Można pomylić z gołąbkiem białozielonawym (Russula aeruginea), ta pomyłka nie jest jednak tak groźna, gdyż gatunek ten też jest jadalny, ale ma znacznie gorszy smak[6]. W Polsce rośnie jeszcze kilka gatunków zielonych gołąbków, jednak żaden nie ma tak charakterystycznej 'kostkowatej” powierzchni i takiego odcienia koloru jak gołąbek zielonawy[5].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Azji i Europie. Występowanie w Ameryce Północnej nie zostało do końca wyjaśnione, z powodu zamieszania z podobnymi gatunkami; Russula parvovirescens i Russula crustosa[7]. Owocniki pojawiają się od lipca do września. Rośnie w lasach liściastych i iglastych, najczęściej pod brzozami, bukami i dębami, jednak także w lasach świerkowych; dość częsty[4]. Zazwyczaj owocniki występują pojedynczo, czasami tylko po kilka sztuk[5].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]- Kulinarne
Grzyb jadalny, uważany za jeden z najsmaczniejszych gatunków gołąbków[8].
- Filatelistyka
Poczta Polska wyemitowała 31 sierpnia 2012 r. znaczek pocztowy przedstawiający gołąbka zielonawego, o nominale 1,55 zł, w serii Grzyby w polskich lasach. Wydrukowano 300 000 sztuk, techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek posiadał przywieszkę z muchomorem sromotnikowym[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05].
- ↑ Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ B. Buyck, D. Mitchell, J. Parrent, Russula parvovirescens sp nov., a common but ignored species in the eastern United States, „Mycologia”, 98 (4), 2006, s. 612–15, ISSN 0027-5514, PMID: 17139854.
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák, Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977.
- ↑ Marek Jedziniak, Grzyby w polskich lasach [online], www.kzp.pl [dostęp 2023-05-21] (pol.).