Dassault Super Étendard

Dassault Super Étendard
	; Dassault Super Étendard na pokładzie lotniskowca
	Dane podstawowe
Państwo	Francja
Producent	Dassault Aviation
Typ	myśliwsko-szturmowy
Konstrukcja	półskorupowa metalowa
Załoga	1 pilot
	Historia
Data oblotu	28 października 1974
	Dane techniczne
Napęd	1 × SNECMA Atar 8K-50, turboodrzutowy
Ciąg	49 kN
	Wymiary
Rozpiętość	9,60 m
Długość	14,31 m
Wysokość	3,85 m
Powierzchnia nośna	29 m²
	Masa
Własna	6460 kg
Startowa	11500 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	1180 km/h
Prędkość wznoszenia	100 m/s
Pułap	13700 m
Zasięg	3400 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 × działko DEFA kal. 30 mm; 2100 kg bomb (w tym atomowych AN-52) lub pocisków przeciwokrętowych, m.in. AM39 Exocet, AS30L Laser, ASMP (z głowicą atomową)
	Użytkownicy
	Marine nationale,; Armada de la República Argentina,; IQAF (samoloty francuskie 1983–1985)
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dassault Super Étendard (étendard – fr. sztandar, chorągiew^[1]) – francuski pokładowy samolot myśliwsko-szturmowy zaprojektowany przez Dassault Aviation jako wersja rozwojowa myśliwca Dassault Étendard IVM.

Samolot powstał jako odpowiedź Dassault Aviation na potrzebę wymiany wcześniejszej wersji Étendard IVM po nieudanej próbie przystosowania do tego celu samolotu SEPECAT Jaguar. Samolotem zainteresowała się także Argentyna, która zamówiła 14 egzemplarzy wyposażonych w opracowany w tym samym czasie przeciwokrętowy pocisk rakietowy Exocet wystrzeliwany z platform powietrznych.

Konstrukcja

Prace nad Super Étendard rozpoczęły się pod koniec lat 60. XX wieku, gdy dobiegał końca konstrukcyjny okres używania oryginalnych maszyn Étendard francuskiej marynarki wojennej. Maszyny tego typu miały zostać zastąpione morskim wariantem SEPECAT Jaguar, który został oznaczony jako Jaguar M; jednakże projekt ten utknął w martwym punkcie z powodu zbiegu problemów politycznych i problemów technicznych napotkanych podczas próbnego rozmieszczenia na pokładach lotniskowców^[2].

W rezultacie doprowadziło to do rozwoju ulepszonej wersji Étendard, o nazwie Super Étendard. Nowa maszyna w niewielkim jednak stopniu była ulepszeniem swojego poprzednika, zapewniając swoim użytkownikom znacznie mniejsze osiągi niż Jaguar, przenosząc przy tym o połowę mniej uzbrojenia^[2]. Nie miało to jednak prawdopodobnie znaczenia dla rządu Francji, kładącego główny nacisk na produkcję samolotu z wykorzystaniem komponentów w niemal stu procentach krajowego pochodzenia^[2].

Prototyp maszyny został oblatany 28 października 1974 roku, a zaraz później lotnictwo francuskiej marynarki wojennej (Aéronavale) zamówiło 60 egzemplarzy seryjnych, których dostawy rozpoczęto w czerwcu 1978 roku. Dassault liczył wprawdzie na zamówienia zagraniczne, jednak jedynym klientem eksportowym na tę konstrukcję została Argentyna, która zamówiła 14 maszyn tego typu dla swojego jedynego lotniskowca ARA „Veinticinco de Mayo”. Do czasu jednak zajęcia przez Argentynę Falklandów, jedynie pięć z nich zostało dostarczonych odbiorcy, jedynie zaś cztery uzyskały status operacyjny^[2]. Samoloty te weszły do służby w 2. kluczu 3. eskadry morskiej z bazy Río Grande na Ziemi Ognistej, jednak jego piloci dopiero co ukończyli szkolenie we Francji i nie byli przygotowani do zimowej wojny na południowym Atlantyku^[2].

Pięć Super Étendardów zostało w 1983 roku wypożyczone Irakowi, który użytkował je do momentu rozpoczęcia dostaw zamówionych wcześniej myśliwców Dassault Mirage F1EQ-5 (uzbrojonych w Exocety)^[3].

W latach 90. samoloty Super Étendard poddano modernizacji, mającej na celu przystosowanie ich do używania precyzyjnej, naprowadzanej laserowo, broni najnowszej generacji (pociski AS30L Laser). Maszyny zdolne do jej używania oznaczono jako Super Étendard Modernisé lub w skrócie SEM. Modernizacja była przeprowadzona w kilku etapach. W ramach standardu 4 w 2004 roku samoloty przystosowano do przenoszenia optoelektronicznych zasobników obserwacyjno-celowniczych z kamerą termowizyjną Damocles M. W latach 2008–2010 pozostałe około 35 samolotów zmodernizowano do standardu 5, ulepszając środki łączności i przystosowując do przenoszenia bomb kierowanych (GBU-58 113 kg i GBU-49 227 kg)^[4].

Użycie bojowe samolotów Super Étendard

Podczas wojny o Falklandy-Malwiny Argentyna użyła pięciu samolotów Super Étendard wyposażonych w pociski Exocet, atakując brytyjskie jednostki pływające. Wszystkie pięć dostarczonych z samolotami pocisków Exocet zostało użyte do zatopienia niszczyciela HMS „Sheffield” (głowica bojowa wprawdzie nie detonowała, ale „Sheffielda” zniszczył pożar paliwa Exoceta^[1]) i okrętu transportowego „Atlantic Conveyor”. Trzeci trafiony Exocetem okręt brytyjski, HMS „Glamorgan”, został ostrzelany przy użyciu pocisku w wersji odpalanej z platformy naziemnej.

Wypożyczone Irakowi samoloty Super Étendard uzbrojone w pociski Exocet użyto w 34 atakach na irańskie tankowce podczas wojny iracko-irańskiej w latach 1984–1985. Przynajmniej jeden z nich został zestrzelony w pobliżu Chark przez irańskiego F-14 Tomcata lub F-4 Phantoma II, pozostałe zwrócono Francji w 1985 roku.

W służbie francuskiej zmodernizowane samoloty Super Étendard Modernisé (SEM) były używane w operacji Allied Force w Kosowie w 1999 roku wykonując ponad 400 misji. W 2001 samolotów tego typu używano także w operacji Enduring Freedom w Afganistanie. Ostatnia tura służby operacyjnej francuskich Super Étendardów dobiegła końca w marcu 2016 roku; ich ostateczne wycofanie ze stanu francuskiej marynarki wojennej nastąpiło w lipcu tego samego roku^[5]^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b Łukasz Golowanow: Pocisk, który nie wybuchł – czyli zatopienie HMS Sheffield. konflikty.pl, 4 maja 2012. [dostęp 2017-05-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter Suciu: Super Étendard: The French-Built Fighter That Sunk A Royal Navy Warship. National Interest. [dostęp 2023-12-30]. (ang.).
↑ Iran responds to threat of Iraqi Exocets with a warning to all Gulf oil states. 26 lipca 1983 (ang.)
↑ Sean Wilson. Ćwiczenie „Agapanthe 2010”. „Lotnictwo”. XIV (121), s. 65, kwiecień 2011. Magnum-X. ISSN 1732-5323. 4/2011.
↑ Maciej Hypś: Francja wycofuje Super Étendardy. Konflikty.pl, 22 marca 2016.
↑ Les Super Etendard français retirés du service. Mer et Marine, 13 lipca 2016. (fr.).

[pocisk-1] Łukasz Golowanow: Pocisk, który nie wybuchł – czyli zatopienie HMS Sheffield. konflikty.pl, 4 maja 2012. [dostęp 2017-05-21].

[NatInt-2] Peter Suciu: Super Étendard: The French-Built Fighter That Sunk A Royal Navy Warship. National Interest. [dostęp 2023-12-30]. (ang.).

[3] Iran responds to threat of Iraqi Exocets with a warning to all Gulf oil states. 26 lipca 1983 (ang.)

[4] Sean Wilson. Ćwiczenie „Agapanthe 2010”. „Lotnictwo”. XIV (121), s. 65, kwiecień 2011. Magnum-X. ISSN 1732-5323. 4/2011.

[5] Maciej Hypś: Francja wycofuje Super Étendardy. Konflikty.pl, 22 marca 2016.

[6] Les Super Etendard français retirés du service. Mer et Marine, 13 lipca 2016. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Według numeracji	MD.303 MD.311 MD.312 MD.315 MD.316 MD.320 MD.410 MD.415 MD.450 MD.452 MD.453 MD.454 MD.455 MD.550
Wojskowe	Alpha Jet Balzac V Étendard Eurodrone Flamant Mirage Mirage III Mirage IIIV Mirage IV Mirage 5 Mirage 50 Mirage F1 Mirage F2 Mirage G Mirage 2000 Mirage 4000 Mystère I Mystère II Mystère III Mystère IV nEUROn Ouragan Rafale Spirale Super Étendard Super Mystère SCAF
Cywilne	Communauté Falcon 5X Falcon 6X Falcon 7X Falcon 8X Falcon 10X Falcon 10 Falcon 20 Falcon 30 Falcon 50 Falcon 100 Falcon 200 Falcon 900 Falcon 2000 Hirondelle Mercure Mystère 10 Mystère 20

Samoloty myśliwskie	Ouragan Mystère Mystère IV Mirage 2000 Mirage III Mirage F1 Rafale Super Mystère Étendard Super Étendard Future Combat Air System
Samoloty bombowe	Vautour II Mirage IV
Samoloty szturmowe	Mirage 5 Jaguar
Samoloty patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych	Alizé Atlantic
Samoloty szkolno-treningowe	Alpha Jet Magister
Samoloty transportowe	Breguet 941 Noratlas C-160 Falcon 50 Falcon 900
Śmigłowce i pionowzloty	Alouette III Alouette II Dauphin Puma Gazelle Super Puma Super Frelon Écureuil Tiger EC725
Bezzałogowe	MART Harfang Dassault nEUROn EADS Harfang SAGEM Patroller Eurodrone
Konstrukcje doświadczalne i prototypy	Balzac V Baroudeur NC.1071 Triton VG 70 VG 90 Mirage 4000 Mirage G Nord 1601 Nord 2200 NC.1080 SO.4000(inne języki)