Jammu eta Kaxmir

Jammu eta Kaxmir
India
Administrazioa
ISO 3166-2	baliorik ez
Hiriburua	Srinagar eta Jammu (en)
Chief Minister of Jammu and Kashmir (en)	Mehbooba Mufti
Deuseztapen data	2019ko urriaren 30a
Geografia
Koordenatuak	34°00′N 76°30′E
Azalera	222.236 km²
Demografia
Biztanleria	12.541.302 (2011)
5.900.640 (%47)   (%53) 6.640.662
Landa eremua  3.433.242 (%27.4) 9.108.060 (%72.6)  Hiriak
alfabetatuak  7.067.233 (%56.4) 5.474.069 (%43.6)  analfabetoak
Dentsitatea	56,43 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	urdu
Ordu eremua	UTC+05:30
jk.gov.in

Jammu eta Kaxmir (dogriz: जम्मू और कश्मीर; urduz: جموں و کشمیر‎) Indiako iparraldeko estatu bat da. Hiriburua, neguan Jammu da eta udan, Srinagar. Mendebaldean Pakistanekin muga egiten du eta iparraldean Txinarekin. 2004an 10 milioiko biztanleria zuen. Estatu indiar honetako hizkuntza ofizialak urdua, dogria eta kaxmirera dira.

Estatua hiru eskualdetan banatuta dago: Jammu, Kaxmirko ibarra eta Ladakh. Garrantzitsuenak lehenengo biak izanik. Kaxmirko ibarra Kaxmir izeneko erregio historikoaren zati da. Kaxmirko erregioak gaur egun (2007), eraso terroristak jasaten ditu India eta Pakistanen artean disputatzen dutelako.

Hizkuntzak eta erlijioa

Hizkuntza asko erabiltzen dira: kaxmirera, dogria, gojria, urdua, baltia, dardiroa, paharra eta ladakha. Erlijioan islama da nagusi; dena den, erlijio askotako kideak daude, eta bertako politika istiluen muinean dago erlijio arazoa. Musulmanaren ondoren, hinduismoa da garrantzitsuena, sikh erlijioa atzetik, budismoa gero, eta azkenik, kristautasuna.

Orografia

Menditsua da oso. Iparraldean Karakorum mendiak daude eta hauen parean, hegoaldera, Ladakh mendiak eta Zaska mendiak. K2 mendia dago Pakistanena den zatiaren eta Txinarena denaren artean. Erliebe menditsua dela eta, ez da lurra lantzeko toki egokia baina haranak oso emankorrak direnez, laboreak eta fruituak landatzen dituzte haietan. Dena dela, turismoa da ekonomiaren oinarria, eta zeta horren atzetik.

Historia

1846. urtean, Rajput printzearen garaian eman zion burujabetasuna Britainia Handiak Jammuri. Hark Ladakh hartu eta Jammu eta Kaxmir estatua sortu zuen. 1949an Pakistanen eta Indiaren arteko gatazkan, Jammuko Mirgur eta Punch Jagir distrituak Pakistango administrazioaren esku geratzea onartu zuen NBEk. Orduan ezarritako mugak mantendu egin ziren 1971. urtea arte baina Indiaren eta Pakistanen artean piztutako gerraz geroztik, Poonch, Tithwal eta Kargil lurraldeak Indiaren esku geratu ziren eta Pakistanek Chamb hartu zuen. Jammu eta Kaxmirko estatua da Txinaren esku geratu den Indiako estatu bakarra. Bestalde, estatu hori da Indian bere konstituzio berezia duen bakarra.

1988az geroztik mugimendu separatistek indar handia hartu zuten. Horren ondorioz, Indiak soldadu gehiago bidali zituen bere lurraldera (Indiaren mende hegoaldea dago, ipar-mendebaldea Afganistanen esku, ipar eta ekialdea Txinarenean eta mendebaldea Pakistanen mende). Horrek tirabira handiak eragin zituen, eta 1990eko hasieran batez ere, liskar bortitzak izan ziren independentziaren aldeko manifestarien eta indiar soldaduen artean. 1997ko maiatzean Malen (Maldivetako hiriburua) bildu ziren Indiako Lehen Ministroa, Inder Kumar Gujral, eta Pakistangoa, Nawaz Sharif. Bien arteko gatazka konpontzeko negoziazio bide berriak urratzea zuten helburua. Hartutako erabaki bakarrak hauek izan ziren: bi buruzagien artean etengabeko komunikazioari eustea, preso zibilak kartzeletatik ateratzea, eta eztabaidetarako sektore batzordeak sortzea. Goi mailako akordiorik lortu ez bazen ere, etorkizunean harreman gehiago izateko bideak zabalik geratu ziren.

Barrutiak

Dibisioa	Izena	Barrutia(k)	Azalera (km²)	Biztanleria 2001eko errolda	Biztanleria 2011ko errolda
Jammu	Kathua barrutia	Kathua	2.651	550.084	615.711
	Jammu barrutia	Jammu	3.097	1.343.756	1.526.406
	Samba barrutia	Samba	904	245.016	318.611
	Udhampur barrutia	Udhampur	4.550	475.068	555.357
	Reasi barrutia	Reasi	1,719	268.441	314.714
	Rajouri barrutia	Rajouri	2.630	483.284	619.266
	Poonch barrutia	Poonch	1.674	372.613	476.820
	Doda barrutia	Doda	11.691	320.256	409.576
	Ramban barrutia	Ramban	1.329	180.830	283.313
	Kishtwar barrutia	Kishtwar	1.644	190.843	231.037
	Guztira	Jammu	26.293	4.430.191	5.350.811
Kaxmirreko Harana	Anantnag barrutia	Anantnag	3.984	734.549	1.069.749
	Kulgam barrutia	Kulgam	1.067	437.885	423.181
	Pulwama barrutia	Pulwama	1.398	441.275	570.060
	Shopian barrutia	Shopian	612,87	211.332	265.960
	Budgam barrutia	Budgam	1.371	629.309	755.331
	Srinagar barrutia	Srinagar	2.228	990.548	1.250.173
	Ganderbal barrutia	Ganderbal	259	211.899	297.003
	Bandipora barrutia	Bandipora	398	316.436	385.099
	Baramulla barrutia	Baramulla	4.588	853.344	1.015.503
	Kupwara barrutia	Kupwara	2.379	650.393	875.564
	Guztira	Srinagar	15.948	5.476.970	6.907.622
Ladakh	Kargil barrutia	Kargil	14.036	119.307	143.388
	Leh barrutia	Leh	45.110	117.232	147.104
	Guztira	Leh	59.146	236.539	290.492
Guztira			101.387	10.143.700	12.548.925

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q1180
• Multimedia: Jammu and Kashmir (state) / Q1180