Systeemtransitie: naar een CO2-vrij energiesysteem

Het succes van de transitie naar een duurzame energievoorziening staat of valt bij draagvlak in de samenleving. Om de energietransitie tot een succes te maken, moeten de overheid, het bedrijfsleven en de bevolking meedoen. Niet alleen de voorlopers. Daarom richten we ons op verschillende manieren op verschillende doelgroepen.

Direct naar:

• Onderzoek maatschappelijke akkoorden
• Toekomstscenario's klimaatneutraal energiesysteem
• Economische toekomstscenario's
• Onderzoek uitfasering fossiele technieken
• Onderzoek drijfveren en bezwaren
• Onderzoek ‘Alle bestaande woningen aardgasvrij in 2050'
• Onderzoek  'Flexibiliteit in de gebouwde omgeving'

Succes van plannen voorspellen

In ons onderzoek bekijken we de rol van de industrie, bedrijven en burgers. Met de uitkomsten kan de overheid de juiste weg kiezen om de overgang naar een duurzaam energiesysteem waar te maken. Veel analyses gaan ervan uit dat mensen rationele beslissingen nemen met als drijfveer lage kosten. Toch blijkt het keuzegedrag van mensen veel complexer in elkaar te zitten. Door te onderzoeken welke factoren een rol spelen bij het maken van afwegingen over duurzame energie, is beter te voorspellen welke plannen of maatregelen effect hebben.

Toekomstscenario's uitwerken

In scenario- en systeemstudies schetsen we belangrijke ontwikkelingen en bieden we wetenschappelijk gevalideerde inzichten. Hiermee stimuleren we het denken over de energietransitie en faciliteren we het debat. Het zijn geen blauwdrukken maar verkenningen.

Economische toekomstbeelden 'beyond growth'

Zo onderzocht TNO elf alternatieve economische toekomstbeelden (pdf) die een rol spelen in het internationale ‘beyond growth' debat, zoals ‘groene groei’, ‘degrowth’ en ‘brede welvaart’, en hun impact op Nederland. De studie concludeert dat deze concepten innovatieve ideeën bevatten, maar dat de toekomstbeelden en de wegen daarnaartoe nog niet volledig duidelijk zijn. We bevelen aan om de mogelijke impact van deze concepten verder te onderzoeken.

Uitfasering fossiele technieken

TNO heeft voor ruim twintig fossiele technieken geanalyseerd wat het jaar is om met nieuwe investeringen te stoppen, als Nederland zijn klimaatdoelen voor 2030 en 2050 wil halen. Gezamenlijk zorgen deze technieken voor zo’n 90% van alle broeikasgassen van ons energiesysteem. Voor diverse technieken blijkt het moment om te stoppen met nieuwe investeringen al dit decennium te zijn. Het gaat bijvoorbeeld om gasketels, niet alleen bij huishoudens maar ook in diverse toepassingen in de industrie, en om personen- en bestelauto’s.

Om desinvesteringen te voorkomen, is het belangrijk om tijdig te stoppen met de verkoop en aanschaf van nieuwe fossiele apparaten en installaties. Dat moment is voor veel technieken al dit decennium als Nederland de klimaatdoelen wil halen. Dit concludeert de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) uit een studie van TNO.

Drijfveren en bezwaren in kaart brengen

Veel gemeenten maken plannen om hun wijken in de nabije toekomst aardgasvrij te maken. Mede op basis van vraaggesprekken met bewoners en ambtenaren in de gemeenten Purmerend en Zwijndrecht hebben we een analyse gemaakt van wat bewoners enthousiast maakt of juist afremt. Daaruit bleek onder andere dat duidelijkheid bieden over de gekozen aanpak, inclusief de financiële consequenties, zorgen uit handen nemen en persoonlijke aandacht bepalend zijn voor het succes van het aardgasvrij maken van woningen.

Inzicht in het hele energiesysteem en kennis delen

Binnen TNO werken technologen, gedragswetenschappers en energie-experts samen om wijken op een voor iedereen acceptabele manier aardgasvrij te maken. Door hun brede kennis hebben ze zicht op het totale energiesysteem. Zo kunnen ze kijken naar andere beschikbare energiebronnen in een wijk. Door opgedane kennis in een gemeente of wijk beschikbaar te maken, leren andere partijen van successen of juist van gemaakte fouten.

Onderzoek: Scope 3 emissies opnemen in beleid of indirecte emissies bedrijven opnemen in beleid

Het Nederlandse en internationale klimaatbeleid richten zich tot dusver vooral op directe emissies van bedrijven en op emissies als gevolg van hun de ingekochte energie (‘scope 1- en 2-emissies’). Indirecte emissies in de waardeketen van bedrijven (‘scope 3-emissies’) zijn tot dusver nog nauwelijks geïntegreerd in het Nederlandse beleid, maar maken in de praktijk vaak een aanzienlijk deel uit van de totale emissies van bedrijven. In dit onderzoek is daarom een verkenning uitgevoerd naar aangrijpingspunten voor scope 3-beleid . Het doel van zulk beleid is om scope 3-emissiereductieactiviteiten van bedrijven in Nederland te bevorderen.

Energietransitie in de gebouwde omgeving monitoren

Onze energie-experts analyseren jaarlijks in opdracht van de RVO de getroffen maatregelen over het energieverbruik in de woning- en utiliteitsbouw. De Monitor geeft een overzicht van de stand van zaken. De trends sinds 2010 zijn inzichtelijk gemaakt. En de cijfers laten zien waar kansen liggen voor versnelling van de energietransitie. De rapporten en de achterliggende database bekijk je op de website van de RVO.

Ondernemers informeren over nieuwe marktkansen

In opdracht van TKI Urban Energy en de RVO hebben we samen met DNV GL de wegwijzer 'Flexibiliteit in de gebouwde omgeving (pdf)' geschreven. Deze wegwijzer is bedoeld voor ondernemers die inspelen op nieuwe marktkansen die de energietransitie brengt. Denk aan ontwikkelaars van slimme energiediensten (software en hardware), leveranciers van warmtepompen en laadinfrastructuur, installateurs en energiebedrijven.