Bodemdaling in Nederland

Bodemdaling door menselijk ingrijpen

• Welke processen veroorzaken bodemdaling?
• Wat is de mate van daling?
• Hoeveel broeikasgas komt hierbij vrij?
• En hoe kunnen we voorspellen hoeveel daling er (nog) op zal treden?

Door deze vragen in samenhang te onderzoeken, wordt duidelijker wat de mogelijkheden zijn om die processen te beïnvloeden.

Op landelijke schaal zijn de belangrijkste processen in de ondiepe ondergrond die bodemdaling veroorzaken: het krimpen van klei en de oxidatie en samendrukking van veen. Deze worden voor een belangrijk deel veroorzaakt door het aanpassen van het grondwaterpeil door drainage en ontwatering. Lokale effecten van deze ondiepe bodemdaling zijn het verzakken van wegen, bruggen, dijken of huizen, maar ook een vergroot overstromingsrisico van laaggelegen gebieden. Bodemdaling wordt op regionale schaal nog eens versterkt door de winning van diepe ondergrondse gas-, olie en zoutvoorraden. Door de grote diepte waarop deze daling wordt geïnitieerd zijn de effecten aan het oppervlak vrij gelijkmatig en uiten zich als een schotelvormige (additionele) daling uitgesmeerd over meerdere kilometers. Hierbij is schade aan gebouwen niet waarschijnlijk, maar mitigerende maatregelen voor het waterbeheer kunnen bij bodemdalingen vanaf vijf a tien cm wel nodig zijn.

Bij wat men in de ondergrond doet of wil doen moet daarom kritisch gekeken worden naar de eventuele bodemdaling en de gevolgen daarvan. Beleid en regelgeving kunnen dan zo worden afgestemd dat de impact door bodemdaling minimaal is en dat een duurzame en veilige leefomgeving wordt bevorderd.

Expertise bodemdaling

Wij hebben kennis van de processen die bodemdaling veroorzaken in zowel de ondiepe als de diepe ondergrond. Diepe en ondiepe oorzaken van bodemdaling onderzoeken we in samenhang met elkaar, waarbij we bodemdaling kunnen ontrafelen in de verschillende oorzaken. Naast deze kennis hebben wij ook de beschikking over veel gegevens over zowel de opbouw van de ondergrond als de snelheid van bodemdaling en de hoeveelheid CO2 uitstoot die hiermee gepaard gaat. Wij meten, monitoren en modelleren bodemdaling, zodat we deze steeds beter kunnen voorspellen. In beleidsontwikkeling kunnen dan zowel de kansen als de risico’s op evenwichtige wijze worden geanalyseerd en afgewogen.

Inschatting van bodemdaling

Bij veel activiteiten in de ondergrond is het nodig om een inschatting te maken van mogelijke bodemdaling. Niet voor niets is dit een speerpunt van de Geologische Dienst Nederland. De combinatie is onze kracht: kennis en gegevens; diep en ondiep; meten, begrijpen en voorspellen. We maken zichtbaar waar en hoeveel de bodem daalt, zodat beleid daarop kan worden aangepast.

De uitdaging voor AI

In het AI-project Think or Sink richten we ons in eerste instantie op twee gebieden. In het eerste gebied daalt de bodem door zowel grondwaterpeilverlaging als aardgaswinning. En in het tweede gebied is alleen een verlaging van het grondwaterpeil verantwoordelijk voor de bodemdaling. De grote vraag: gaat het met de nodige hulp van kunstmatige intelligentie nu wel lukken om de dieperliggende oorzaken van bodemdalingen te doorgronden?

Bodemdaling en effecten in de gebouwde omgeving

Bodemdaling heeft gevolgen voor onze gebouwde omgeving. Deze gevolgen zijn zichtbaar in de openbare ruimte, aan gebouwen en bij infrastructuur. We nemen dit waar door scheefstand en scheuren in gebouwen, verschillen in zakking tussen naburige panden en scheuren en hoogteverschillen in wegen. Naast schades in de vorm van scheuren kunnen er problemen optreden met de waterhuishouding als gebouwen zakken.

De problematiek is aanwezig in gebieden met slappe bodems, vooral in het westen en noorden van ons land en in het rivierengebied. In regio’s waar mijnbouwactiviteiten zoals zout- en gaswinning plaatsvindt zijn veel discussies over effecten van de daardoor veroorzaakte bodemdaling aan gebouwen.

Wij onderzoeken deze effecten om de relaties tussen de oorzaken van de bodemdaling en de schaderisico’s beter te beschrijven. In het onderzoeksprogramma Bodemdaling en gebouwschade werken we aan een keten van modellen om het causaal verband tussen de verschillende oorzaken en schadekansen te kunnen kwantificeren. Daarnaast meten we het gedrag van gebouwen onder bodemdaling door scheefstanden, scheurvorming en andere schades voor lange tijd te monitoren. We doen dit samen met onze klanten en onderzoekspartners.