Ekonomik Kriz

Özet

Bugünlerde bizleri meşgul eden sorulardan birisini Büyük Buhran, Soğuk Savaş döneminde oluşan 1973 krizi ve 2008 krizi arasında birbirlerine benzeyen yönleri nasıl anlayabileceğimizdir. Bu krizlerin hangi koşullarda oluştuğu ve nasıl çözümlenerek kapitalist ekonominin krizden kurtarıldığı önemlidir. Bunu açıklamada işimize yarayacak olan teorilerden birisi Fransız düzenleme teorisi yaklaşımıdır. Bu yaklaşım çerçevesinde Büyük Buhran'dan günümüze kadar oluşan üç önemli krizi ve kapitalizmin kendisini nasıl düzenlediği etrafında yoğunlaşarak açıklama getirilecektir.


Abstract

Nowadays, one of the questions which is preposessing us is how we can understand the parallels between the Great Depression, the crisis of the Cold War era which emerged in 1973 and the crisis of 2008. The conditions in which these crises occurred, how they can be analysed, and how the capitalist economy survived these crises are all relevant. One theory to explain all this is the Parisian (French) regulation theory, and this will act as our guide. The framework of this approach, from the Great Depression to today, how these three important crises in the capitalist economy occurred, and how the capitalist economy regulated itself and got through these crises will all be examined.


1.Giriş

Bu çalışmada Fransız düzenleme teorisi çerçevesi içerisinde Büyük Buhrandan,
günümüzde oluşan 2008 krizine doğru bir analiz yapılacaktır. Birinci kısımda
Fransız düzenleme teorisinin ortaya çıkışı, temel kavramları ve krizlere olan
bakışı üzerinde durulacaktır. İkinci kısımda 1929 krizinin nasıl ortaya çıktığı ve
kurumsal formlarda nasıl reformların gerçekleştirildiği, ayrıca 1973 yılında ortaya
çıkan krizin ve sonrasının incelemesi yapılacaktır. Son kısımda ise 2008 krizinin
nasıl oluştuğu ve temel kurumsal formlardaki eksikliklere değinilerek, sonuca
bağlanılacaktır.

1.1. Fransız Düzenleme Teorisi

Fransız (Paris) düzenleme teorisi 70’lerin ortasında Aglietta’nın yazmış olduğu
Kapitalizmin Düzenlenme Teorisi adlı kitabıyla başladığı kabul edilir (Aglietta,
1976). Bu teorinin oluştuğu dönem kurumsal olarak Keynesyen krizi ve ekonomik
olarak Fordizmin krizinin ortaya çıktığı dönemdi (Jessop, 35: 2006a). Fransız
düzenleme teorisyenlerinin bu bağlamda amacı ise kapitalizmin istikrarsızlığa,
krize ve değişime doğru olan eğilimi ile ekonomik istikrarı kısmen uzun dönem
korumasını sağlayan kurumlar, kurallar ve normlar dizisi çerçevesinde, istikrarı
sağlayan koşulları araştıran ve kapitalizm içerisindeki paradoksları özetlemeye ve
açıklamaya çalışan bir kuramsal çatı geliştimekti (Amin, 2003: 7).
Düzenleme teorisi, çeşitli kavram ve metodlar geliştirerek, kurumsal değişimlerin
analizinin yapılmasını, hızlı ve düzenli büyüme dönemlerinin anlaşılmasını sağlar.
Üst yapı düzenleme tarzı olarak adlandırılır ve alt yapı ise birikim rejimi olarak
kabul edilerek, ikili bir ilişkiden yararlanarak bir yöntem oluşturur. Ayrıca bu
yöntemini oluştururken, tarih, sosyoloji, siyaset bilimi gibi ilişkin disiplinlerin,
çalışılan hipoteze sonuç getirebilecek katkılarından faydalanılır. Böylelikle, ortaya
çıkmış olan genel ilintili durumu değerlendirmek için temel kavramlarından,
araçlarından, uzun tarihsel dönemlere ait sonuçlardan, yayıldığı coğrafik
alanlardan ve değişen koşullardan yararlanır. Teorinin bir başka ele aldığı önemli
durum ise kapitalist ekonomide meydana gelen temel gelişim tarihidir. Kapitalist
üretim tarzında, bazen yavaş ve kontrollü, fakat başka zamanda şiddetli, çağın
kontrolünün ve analizinin ötesinde değişimler yaşanır. Bu yüzden sosyoekonomik
değişimlerin yardımıyla bir yöntem yaratmada organizasyonel, sosyal
ve teknolojik değişimler sürekli bir nitelik kazanır. Tarihsel olarak oluşan
düzenleme teorisi gelecekte oluşacak olan koşulların, günümüzdeki tasarlanmayan
stratejilere bağlı olduğu belirtilir (Boyer, 2002a: 5-6). Yani yeni bir teknolojik
yenilik veya devrim ortaya çıkarken bunun tarihsel bağlamda gelecekte meydana
gelecek ekonomik koşulların ne derecede değişebileceği gözlemlenemeyebilir.

Tüketici davranışları; devletin, işletme sahiplerinin, işletme yöneticilerinin, pazarlama yöneticilerinin ve pazarlama elemanlarının üzerinde durduğu önemli konulardan bir tanesidir. Tüketiciler, farklı zaman ve şartlarda, farklı tutum ve davranışlar sergileyebilmektedir. Ekonomik ve/veya sosyal anlamda herhangi bir sorunun yaşanmadığı dönemlerdeki tüketici satın alma davranışları, kriz olarak nitelendirilen dönemlerde çok farklı bir boyut alabilmektedir. Bu çalışmada; kriz dönemlerinde tüketici satın alma davranışlarında yaşanan davranış değişikliklerinin incelemesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda ekonomik krizler ve Covid-19 dönemlerindeki tüketici davranışları, derinlemesine literatür çalışması yapılarak analiz edilmiştir. Özellikle bu dönemlerde tüketici profilini doğru okumak; tüketici ihtiyaç ve isteklerinin doğru tespit edilebilmesi açısından son derece önemlidir. Tüketici davranışlarının esnek olduğu, bazen kendi isteği ile bu davranışların değiştiği, bazen de davranış değişikliğine gitmek zorunda kalındığı unutulmamalıdır.

Küreselleşme ve buna bağlı olarak ortaya çıkan kızgın rekabet ortamı
firmaların başarılarını artırmalarına yönelik yeni stratejiler geliştirmelerini
zorunlu kılmıştır. Bu koşullar altında doğan ve bünyesinde birtakım özellikleri barındıran “Kurumsal İtibar”, müşteri potansiyelini artırarak büyümeyi amaçlayan firmaların sahip olması gereken bir kavramdır.
Çalışmada, kurumsal itibarın marka birleşmesi neticesinde ne tür bir değişim göstereceği ve bu değişimin yeni müşteri elde etme potansiyeli bakımından nasıl sonuçlanacağı üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda öncelikle iki farklı sektör ile bu sektörlerde faaliyet gösteren firmaların gerçekleştirecekleri birliktelik neticesinde ortaya çıkan ve algılanan kurumsal itibar düzeyini belirlemeye yönelik kullanılmış olan ölçekler faktör analizlerine tabi tutulmuştur. Yapılan keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizleri neticesinde ölçeklerde meydana gelen yapısal değişimler, kavramın gerek kültürel gerekse de sektörel bağlamda
yeterince tanınmadığına işaret etmektedir. Marka birleşmesi neticesinde ortaya çıkan kurumsal itibar değerindeki değişim ve bu değişimin satın alma niyeti üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik oluşturulan hipotez testleri ise salt kurumsal itibar artışının, yeni müşteri kazanabilmek için yeterli olmayacağını ortaya koymuştur.

Bu çalışmada, Türk gıda sektöründe, süt ve süt ürünleri alanında faaliyet gösteren dört firmanın, kurum kimliği değerleri ile kriz iletişimi yönetimi arasındaki ilişki incelenmiş ve bu kapsamda Pınar, Danone, SEK ve Sütaş firmaları üzerinde, niceleyici çalışma yapılmıştır. 394 örneklem hacmine sahip çalışmanın sonucunda kurum kimliği ile kriz iletişimi yönetimi arasında bir ilişki görülmüştür. Kurum kimliği algısı ne kadar yüksek ise kriz iletişimi yönetiminde paydaşların kurum hakkında pozitif algısı, kurumlara pozitif fırsat olarak yansıdığı ve paydaşların kuruma karşı toleransının yüksek olduğu, anlık tepkilerin, tüketim alışkanlıklarındaki değişime göre daha pozitif olduğu görülmüştür. Bununla birlikte çalışmada, kurum kimliği algısı diğer firmalara göre daha yüksek bulunan Sütaş'ın kurum kimliğini temsil eden değerlere karşı yaptığı hatalar karşısında, paydaşların gösterdiği toleransın daha düşük olduğu da ayrıca tespit edilmiştir. Abstract In this paper, the relationship between corporate identity values and crisis communications management have been investigated in the Turkish food sector. Quantitative analyses were conducted for Pınar, Danone, SEK and Sütaş firms operating in this sector. The relationship between corporate identity and crisis communication management was proven as a consequence of the research conducted with 394 sampling size. The higher the corporate identity of the * Haliç Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, Öğretim Üyesi, Yrd. Doç. Dr.

Çağdaş dünyada gelişen teknoloji ile birlikte müşteri istek ve beklentilerinin artması ve çeşitlenmesine karşın, kaynakların sınırlığının süregelmesi önemli risklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. İşletmeler yeni oluşumlar karşısında farklı faktörlerin etkisi altında daha yüksek ölçüde belirsiz ve riskli bir ortamda faaliyetlerini sürdürmek durumunda kalmaktadırlar. Bu durum işletmeler açısından krizlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamakta ve beklenmedik anlarda beklenmedik olumsuzluklara yol açan kriz durumları yaşanmaktadır. Krizlerin olumsuz etkilerini azaltmak veya olumlu sonuçlara yol açabilecek şekilde yönetmek önemli bir avantaj olarak görülmektedir. Kriz yönetiminde etkin ve belirleyici unsurun krizin önceden tahmini ve doğru yönetsel kararların zamanında alınmasıdır. Bu çalışmanın amacı, konaklama işletmelerinde gerçekleştirilen bir araştırma sonuçlarından yararlanarak kriz tahmini ve yönetimi konusunda değerlendirmeler yapmaktır. Anket yoluyla veri toplamaya geçilmeden önce küçük bir örneklem üzerinde öngörüşme yapılmıştır. Ayrıca, veri analizinde ortaya çıkan ilginç bulguların aydınlatılması amacıyla bazı cevaplayıcılarla yeniden görüşülmüştür. Uygulama bölümünde, yöneticilerin krizi önceden öngörüleyebilmesinin işletmelerin ve yöneticilerin özelliklerine göre farklılık göstermesi ve yöneticilerin krizi daha çok tehdit olarak algılaması olmak üzere iki temel bulguya ulaşılmıştır. ABSTRACT In modern world, in spite of variation and increase on customer expectations and requests by developing technologies, continuity in limitations about sources, caused considerable risks to appear. Towards new constitutions, enterprises under the influences of various factors, have to continue their activities in a more risky and imperceptible environment. İn the aspect of enterprises, this situation causes crisis to appear and crisis which brings about *

24 Ekim 1929’da başlayan Dünya Ekonomik Krizi, bugün bile birçok uzman için modern dönemin en büyük krizi sayılmaktadır. 1929 Buhranı, Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamış olmasına rağmen kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına almış, sanayileşmiş devletlerin sanayi ve ekonomisine ağır darbe vurmuş, sanayileşmekte olan ülkelerin bir kısmının batmasına neden olmuş ve tüm dünyada işsizlik başta olmak üzere birçok sorunu beraberinde getirmiştir. İngiltere Bankası’nın iskonto oranlarını düşürmesiyle başlayan süreç, Wall Street borsasının çökmesiyle devam etmiş, birçok ülkenin ekonomisinin aldığı ağır darbe ile etkisini ilerletmiştir.  Bunalım, sadece Türkiye’de değil, birçok ülkede devletçilik uygulamasına geçilmesine, özel sektörün yok olma tehlikesiyle karşılaştığı bir süreç olmuştur.

ÖZET Bu çalışmanın esas amacı ülkemiz ekonomisinin yapısal sorunu olan krizlerin tanımını yapmak ve sonrasında makroekonomik programlar anlamında büyük çaplı değişikliklere sebep olan 1994 ve 2001 ekonomik krizlerinin mikroekonoik temel göstergeler açısından analizini yapmaktır.Bu yüzden genel bir kriz tanımı yaptıktan sonra kriz tipleri üzerine teorik bilgi verilecektir ve sonrasında 1994 ve 2001 krizlerinin ortaya çıkmasındaki temel ekonoik atmosfer ortaya konulmaya çalışılacaktır. Teorik çalışma ve modelleme metodu olarak da krizlerin büyümeyi olumsuz yönde etkilediği kabulü ile büyüme verileri belirleyici olacaktır. Doğrudan yabancı sermaye girişinin artışının ve azalışının yaşadığımız ekonoik krizlerle dolayısı ile büyüme ile bağlantılarını kurarken beklenti yönetimi, cari açık ve yatırım-tasarruf açığının da aynı veriler ile ilişkileri irdelenecektir. Son olarak 1994 ve 2001 Krizlerinde kriz yönetiminin nasıl yapıldığı ve krizlerin sonunda yapılan ekonomik düzenlemelerinin sonuçlarının ve başarısının değerlendirmeleri yapılacaktır. Tüm bu incelemelerin ardından 1994 ve 2001 Krizlerinin bilimsel taslağının sunulması ve ekonomi politikası alanında ulusal ve uluslararası ilişkiler anlamında nelere dikkat edileceği noktasında bir ön bilgi sunması hedeflenmektedir. ABSTRACT As a theoretical study and modeling method, the growth rate will be determined by the assumption that crises affect growth negatively. We will examine the relationship between the increase in direct foreign capital inflows and the weaknesses of the current economic situation, the current account deficit and the investment-saving gap in relation to the same economic situation. Finally, in the 1994 and 2001 Crisis, crisis management will be done and assessments of the consequences and success of economic regimes made at the end of crises will be made. After all these examinations, it is aimed to present a preliminary information on the presentation of the scientific proposal of the 1994 and 2001 Crisis and the points to be considered in terms of national and international relations in the field of economic policy. The main objective of this study is to make a definition of the crises which are structural problems of the country's economy and then to analyze the economic crises of 1994 and 2001 in terms of microeconomic indicators. This is why the theoretical information on crisis types will be given after the definition of crisis. The basic economic atmosphere in the emergence of the crises

1 ÖNSÖZ Bu çalışma Covid-19 sürecinin muhasebe eğitimi, televizyon reklamı, muhasebe çalışanları, çay tarımı, finans ve bankacılık, genel endüstri, küresel ekonomi, iş kazaları ve tüketici davranışları gibi konulara etkileri ele alınmaktadır. Pandemi sürecinin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi ve mevcut şartlarda verim artışına olanak sağlayacak öneriler sunulmaktadır. Covid 19 Pandemisi tüm dünyayı genel olarak olumsuz etkilemiş, sürecin ekonomik, sosyal ve kültürel alanlara yeni oluşumlar getirmiştir. Pandemi süreci bütün sektörleri olumsuz etkilememiştir, bazı sektörler pandemi süreci ile birlikte değer kazanmış ve ciddi büyüme kaydetmişlerdir. Bu duruma en iyi örnek e-ticaret alanındaki büyüme olarak gösterilebilir. Ancak bu "olumlu" etki sadece e-ticaret alanında söz konusudur. Genel dünya ekonomisinin oluşan güvensizlik ortamından dolayı giderek daraldığı gözlemlenmektedir. Yaşanan sürecin küresel boyutta olması nedeniyle hem sektörel hem de ekonomik etkiler gün geçtikçe daha kritik bir hal almaktadır. Pandemi sürecinin tüm etkilerini göz önüne alarak, özverili çalışmalarda bulunan, hazırlanan bu kitabın oluşumuna katkı sağlayan tüm öğretim elemanlarına teşekkür ederim. Editör Öğr.Gör. Kürşat KARIŞMAZ 2 COVID-19 SÜRECİNİN EKONOMİK VE SEKTÖREL ETKİLERİ

Kriz olumsuz bir durumu ifade etmekle birlikte, ekonomilerin mevcut durumlarını ve gelecekte erişecekleri konumları olumsuz yönde etkileyen beklenmedik durumlar olarak nitelendirilebilir. Ekonomi literatüründe ise, bunalım, durgunluk, gerileme gibi terimlerle ifade edilmektedir
Ekonomik krizler, toplam tüketimin düşmesiyle birlikte yatırım harcamalarının azalarak istihdam seviyesinin düşmesi ve böylelikle ulusal ve/veya küresel ebatta ekonomik refah seviyesinde bir azalma ve gerilemenin olduğu istenmeyen ve korkulan süreçlerdir. Aynı zamanda ekonomik kriz dönemlerinde mal ve hizmet üretimini gerçekleştiren reel sektör de olumsuz yönde etkilenmektedir.
Bu Çalışmada 2008 yılında  ABD'de subprime konut kredilerinden kaynaklanan finansal sorunların inşaat ve finans sektörüne olan etkilerinin küresel etkileri üzerinde durulmuştur. Bu etkilerin Türkiye Ekonomisi nasıl sonuçlara neden olduğu, krizin yönetilmesi sürecinde ABD ve Türkiye'deki uygulamaların ve sonuçlarının karşılaştırılması yapılmıştır. Kriz öncesi ve sonrasında makro ekonomik göstergelerdeki değişimler üzerine odaklanılmıştır.

Giriş 2008 yılında ABD"nde ortaya çıkarak yayılan küresel ekonomik krizin, Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre 2012 yılı itibariyle tüm dünyada yol açtığı zarar en az 6 en çok da 11 trilyon ABD doları olarak tahmin edilmektedir (Can, 2010: 23). Farklı kıtalarda farklı bölgelerde farklı Ģiddetlerde hissedilen bu kriz yüzünden dünya genelinde ekonomik büyümenin olumsuz etkilendiği, çeĢitli ölçeklerde sayısız iĢletmenin battığı ve milyonlarca insanın iĢsiz kaldığı sıklıkla dile getirilmektedir (Er, 2011: 317-318). Krizinin etkileriyle birlikte nedenleri üzerindeki tartıĢma da sürmektedir. Finans sektöründeki kırılganlık ve bulaĢıcılık vurgulanmakta; fakat krizin tüm nedenleri reel veya finansal sektörlerden sadece birine bağlanamamaktadır. Buna rağmen literatürde finansal skandallar sonucunda oluĢan finansal krizin reel sektöre sirayet ederek ekonomik krizi tetiklediği ve krizin etkilerini güçlendirdiği yönünde bir uzlaĢı bulunmaktadır. Finansal skandallara ve finansal krizlere ise muhasebe temelli faktörlere dayandırılan finansal raporlama manipülasyonlarının yol açtığı ifade edilmektedir. Bu çalıĢmada muhasebe temelli faktörlerin finansal skandallar, finansal kriz ve ekonomik krizden oluĢan zincirleme reaksiyon içerisindeki rollerinin belirlenebilmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırma bu konuda detaylı bilgiler sağlayarak Türkçe literatüre katkıda bulunmaktadır. Öncelikle, zincirleme reaksiyon içerisindeki finansal skandal, finansal kriz ve ekonomik kriz aĢamaları netleĢtirilmiĢtir. Ardından muhasebe temelli faktörlerin sebep olduğu domino etkisi irdelenmiĢ ve çalıĢma bu etkilerin minimize edilmesine yönelik önerilerle sonuçlandırılmıĢtır.

Petrol, yalnızca iki elementi [karbonu ve hidrojeni] içeren organik bileşiklerin bir karışımıdır. Petrol, doğal yollarla yeryüzüne fay hatları ve kayalardaki çatlaklar yoluyla sızar, birikerek katran, asfalt ve zift havuzları oluşturur. Bu nedenle İngilizcede petrol yerine kullanılan petroleum terimi köken olarak Grekçe’den (Yunanca’dan) türemiş olup, taş anlamına gelen "petra" kelimesi ile yağ anlamına gelen "oleo" kelimelerinin birleşimidir ve taşyağı anlamına gelir.

COVID-19 salgını ile birlikte baş gösteren küresel ekonomik kriz, Dünya Foreks (FX) piyasasında önemli çalkalanma ve oynaklıklar yaratmıştır. COVID-19 sonrası para birimlerini korumak isteyen birçok ülke, yurtiçi sektörlere döviz likiditesi sağlamak için Amerikan Doları rezervlerine başvurmuştur. Küresel Amerikan Doları likidite sıkıntısı karşısında, bazı Gelişen Piyasa Ekonomileri (EME) merkez bankaları döviz piyasasına müdahale etmiştir. Değer kaybeden para birimlerini korumak için merkez bankaları takas hatları kurmuş veya genişletmiştir. Bununla birlikte, COVID-19 salgını sonrası Amerikan Doları tüm para birimleri karşısında değer kazanmamıştır. Aksine, savunmasız ülkelerin para birimleri diğer ülkelerin para birimlerinin aleyhinde değer kaybına uğramıştır. Kırılganlığın iki ana kaynağı, döviz rezervlerini aşan döviz cinsinden ihraç edilen borç stokları ve emtia ile enerji ihracatına bağımlılık olmuştur. Amerikan doları, COVID-19 sonrası Avro ve Japon Yeni gibi diğer ana rezerv ...

Türkiye ekonomisi 2018 ortalarında bir döviz krizi ile karşı karşıya kalmış, ekonomi yavaşlamaya, enflasyon hızla artmaya ve borç ödemelerinde yaşanan sorunlar yoğunlaşmaya başlamıştır. Bu makalede, yaşanan bu gelişmelerin, 2000'li yıllarda Türkiye ekonomisine hâkim olan dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaat odaklı büyüme modelinin yapısal bir krizi olduğu öne sürülecek, Türkiye ekonomisinin dış sermaye girişlerine bağımlı yapısı tartışıldıktan sonra, borç artışı ve inşaat odaklı büyüme tercihleri incelenecektir. 2000'li yıllar boyunca dış sermaye girişlerinde yaşanan artışla birlikte ekonominin ani duruş veya çıkışlara karşı kırılganlığını daha da artmıştır. Özel sektörün toplam dış borcundaki artış, hem bankacılık sektörünü hem de finansal olmayan işletmeleri döviz kurlarındaki oynamalara karşı kırılgan hale getirirken yurtiçi borçluluk oranlarındaki artış da ekonomik büyümenin faiz oranları ve kredi genişlemesindeki değişimlere oldukça duyarlı olmasına yol açmıştır. Türk lirasının reel olarak uzun süre değerli seyretmesi, üretimde ithal ara malı kullanımını arttırarak 2000'li yıllarda büyümenin yüksek cari açıklarla birlikte gerçekleşmesine neden olmuştur. Dolayısıyla dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaat odaklı büyüme modeli iç ve dış şartlar olumlu olduğunda ekonomik büyüme yaratırken zaman içerisinde ekonomideki kırılganlıkları arttırmış ve ekonomik istikrarsızlığa zemin hazırlamıştır. Bu şartlar altında ortaya çıkan döviz ve borç krizi sonrası ekonominin seyrinin ana belirleyicisi küresel likidite şartlarındaki gelişmeler olacaktır.

ÖZET Günümüz iş dünyası oldukça karmaşık bir çevrede faaliyet göstermektedir. Her an kritik sonuçlara yol açabilecek durumlarla, başka bir ifade ile fırsat ve tehditlerle karşı karşıya kalabilmektedir. İşletmeler, faaliyetlerinin ciddi biçimde kesintiye uğramaması için, bu kritik durumları başarılı ve etkili bir şekilde yönetebilmelidir. İşletmelerin çoğunluğu, iyi durumdayken, bunun sürekli bu şekilde devam edeceği gibi kötü bir alışkanlığa sahiptirler. İşletmelerin bu tembellikten sıyrılıp, olası kötü günlere her zaman hazırlıklı olmaları gerekir. İşte kriz yönetimi, yöneticinin muhtemel tehlike durumlarında amaçlarını, olabilecek en iyi şekilde gerçekleştirmesi sürecidir.

2018 verisi artık elimizde olduğu için 2018-2019 ekonomik krizi ile ilgili birkaç gözlem yapabiliriz. Bu yazıda üç grafik ile 2018'deki gelişmeleri özetleyerek, bu özetten iki sonuç çıkardım: (i) Ağustos 2018'deki döviz krizi sadece bir katalizördü, (ii) krizden çıkış ve ekonomik toparlanma belirtileri henüz görünmüyor.

15 Temmuz sonrası başlayan kanun hükmünde kararnameler sürecini Türkiye'de iktidar blokunun kabuk değiştirme süreci olarak okumak mümkün. Çok kabaca, AKP-Cemaat-liberal ittifakından Saray-Bahçeli-Aydınlık ittifakına doğru bir kaymadan söz edebiliriz. Birinci sürecin sancılı olmakla birlikte öne çıkan ögesi (Cemaat'in kötü polisi oynadığı) " açılım süreci " ise, şimdi içinden geçtiğimiz dönemi tanımlayan ise Cemaat'in yerini Bahçeli'nin MHP'sinin aldığı bir milliyetçi kapanım ve teyakkuz sürecidir. Bu yazıda amacım, yukarıda çok kaba hatlarıyla çizmeye çalıştığım dönüşüm sürecinin iktisadi izdüşümlerini açmak.

Mart 2015’te, 7 Haziran seçimi öncesi çıkması planlanan aylık Yeni Yaşam dergisi için hazırlanan ancak o zaman yayınlanmayan bu yazıyı, krize karşı yapılabilecekler hakkında yapılan önerilerin bugün de geçerli olduğunu düşündüğüm için (ilk defa) paylaşıyorum.

Not: Bu yazı 'Bilim ve Gelecek' dergisinin Kasım 2015 tarihli 141'inci sayısında yayınlanmıştır.

"7 sene önce, 15 Eylül 2008’de ABD yatırım bankası Lehman Brothers’ın çöküşü küresel krizin fitilini ateşleyen bir “olay” olmuştu. O tarihten bugüne kriz coğrafi yayılmasını tamamlamakla beraber, durulmak şöyle dursun derinleşmeye başladı. 7 yıl önce patlak veren küresel krizin derinleşmiş bir evresinden geçiyoruz bugün. Hem yaşadığımız dünyayı anlamanın hem de buna göre bir siyaset üretmenin yolu, hiç
kuşku yok ki, ekonomiyi ve bir bütün olarak hayatı anlamaktan geçiyor."

Bu çalışmada kriz kavramı ve krizin turizm sektörüne olan etkileri incelenmiştir. Örneğin "kriz dönemlerinde ekonomideki değişmeler", "krizin turizm sektöründe yarattığı değişimler", "kriz öncesi, sırası ve sonrasında turizm sektöründe dinamiklerin hareketleri" gibi konulara cevap bulmaya çalışılmıştır. Dünya üzerinde yaşanan tüm krizler iyi yönetildiği durumlarda çok büyük fırsatlara dönüşebilir iken, önceden tahmin edilemediği ya da kötü yönetildiği durumlarda çok büyük yıkımlara neden olmuştur. Bu çalışmada öncelikle krizin habercileri olarak adlandırılabilecek göstergeleri inceleyerek sonrasında turizm sektöründe krizden etkilenmeyi en aza indirebilecek önlemler ele alınmıştır.

2008 küresel ekonomik krizinin etkileri hala sürmektedir. Kriz, sadece iktisadi gelişmeler üzerine değil, aynı zamanda iktisat disiplininin kendisi üzerinde de etkili olmuştur. Bu çalışmada ekonomik krizler ile iktisat disiplinin ilişkisi incelenecektir. Bu incelemede şu sorudan hareket edilmiştir: ana-akım iktisat neden krizi öngöremedi? Bu soruyu yanıtlamak için iki argüman ileri sürülmüştür. Bunlardan ilki makroekonomik modellerin kriz körlüğü nedeniyle ekonomik krizin öngörülemediğidir. İkincisi de (a) yapısal seçilim ve (b) stratejik görmeden gelme mekanizmaları sonucunda krizle ilgili uyarıların görmezden gelindiğidir.

Özet: Bu çalışmada; ekonomik krizlerin oluşumunda önemli bir yeri olan konjonktür kavramı üzerinde durulmuş ve özellikle 2. Dünya Savaşı'ndan sonra yaşanan savaşlar ile krizlerin; bazen bir nedeni, bazen de bir sonucu olan büyüme faktörü ile arasındaki olası ilişki Amerika örneği üzerinden tartışılmıştır. Bununla birlikte savunma tedariğinde yeni bir yapılanma olan özel askeri şirketlerin, bu ilişkinin varlığı durumunda konumlandırılacağı noktalara dikkat çekilmek istenmiştir. İncelemeler sonucunda; özellikle 1980 sonrasında yaşanan krizler ile savaşlar arasında bir ilişkinin olabilirliği saptanmış ve günümüz ekonomisinin lokomotifi olarak savunma sektörünün öne çıkartılabileceği vurgulanmıştır.

Bir ülkenin yaşadığı ekonomik kriz, sadece istikrarsızlığa yol açmakla kalmamakta aynı zamanda ekonomik büyümeyi de negatif yönde etkilemektedir. Hatta bir ülkede yaşanan ekonomik kriz, küresel kanallarla diğer ülkelere de yayılmaktadır. ABD mortgage piyasalarında başlayıp etkisini hala sürdüren son küresel kriz, sadece ABD ekonomisini etkilemekle kalmamış, global düzeyde tahribata neden olmuştur. Globalleşme süreciyle beraber yaşanan krizler, finans piyasalarında ortaya çıkarak reel sektöre de sıçradığı için ülkelerin ekonomik ve sosyal yapılarını tehdit eder hale gelmiş ve tehditlerin giderilmesinde yeni politika arayışları gündeme gelmiştir. Mali alan, bahse konu politika arayışlarından birisidir. Mali alan, ekonomik istikrarı bozmadan, büyümeyi sağlayabilmek üzere devlet bütçesinde özel amaçlar için ayrılmış kaynaklardan oluşturulmuş alandır. Mali alandan beklenen amaç, sürdürülebilir ve dengeli bir büyüme ile beraber fiyat istikrarını sağlamaktır. Daha da önemlisi zor da olsa fiyat istikrarı ile finansal istikrarın eş zamanlı olarak sağlanmasıdır. Böylece yeni krizlerin çıkması önlenmiş olacaktır. Oluşturulan mali alandaki kaynaklar, sektörler ve kesimler arasında dengeli biçimde paylaştırıldığında ve iyi yönetildiğinde, ekonomik büyüme ve refah dağılımını düzeltirken aksi durumlarda sosyo-ekonomik sorunlara yol açabilecektir. Bu yüzden mali alanın oluşturulması kadar yönetimi de yoğun tartışmalara sebep olmuştur.

Kriz tekrarlardan ibarettir. 1929 küresel kriz (Büyük Çöküntü) ile 2009 küresel kriz (Büyük Durgunluk) birbirinden nitel olarak farklı olabilir. Ancak bu, kapitalist sistemin sürekli kriz üretme ve krizleri aşma potansiyeline sahip olduğu gerçeğini değiştirmez. Kapitalist ekonomiler, ABD kaynaklı son krizi değişik açılardan yaşadılar. Liberal-kapitalist iktisatçılar da krizi değişik açılardan teşhis ve tahlil ettiler. Dünya tek kutuplu iktisadi sistemle yönetiliyor ve bu yüzden neoklasik iktisatçılar dışında kalanların sundukları hiçbir reçete fiilen işe yaramıyor. Neoklasik iktisat, küresel kapitalizmin iktisat öğretisi olduğu için küresel kapitalizm her kriz konjonktürüne girdiğinde, neredeyse otomatik bir şekilde iki sorunsal karşımıza çıkıyor. Birincisi, kapitalist sistem kendini yenilemek için mi kriz üretiyor; sistem kriz olmadan yaşayamıyor mu? İkincisi, bu sistemin nabzını tutan ya da bu sistemin müridi olan iktisatçılar, krizi önceden tahmin edemiyorlar mı? Yoksa, kriz doğru tahminlere rağmen çıkıyor mu? Anlayabildiğimiz kadarıyla, krizden bir çok kesim çeşitli derecelerde ‘rant’ sağlamaktadır. Örneğin, kriz çıkınca, özel sektör şirketleri ağır istihdam yükünü azaltma yoluna gidiyorlar, ücretleri aşağıya çekiyorlar, borçlarını konsolide ediyorlar, böylece maliyet revizyonuna gidiyorlar. Toplum, tüketim kararlarını karamsar bekleyişlere göre yeniliyor. Liberal hükümetler de, devletçiliğe karşı olmalarına rağmen, devletçi iktisat politikalarına sarılıyorlar ve bu sayede popülizmin nimetlerinden yararlanma fırsatı buluyorlar. İktisat literatürü ise, yeni kriz kuramları ile daha da zenginleşiyor. Peki, değişmeyen ne? Değişmeyen, krize karşı konumlanan ortodoks ve hetereodoks istikrar politikalarının, IMF eliyle, emek cephesi yerine sermaye cephesinin emrine girmesidir.
Anahtar sözcükler: Büyük resesyon, iktisadın krizi, krizin iktisadı.


ABSTRACT
The Economics (Economy) in Crisis and the Crisis in Economics (Economy)
The crisis consist of repeated actions.1929 economic crisis (the Great Depression) and 2009 economic crisis (Big Recession) may differ qualitatively from each other. However, it doesn't alter the fact that the capitalist system has the potential to make ongoing crises and overcome the crises.Capitalist economies lived in different angles the recent crisis which stems from USA. Liberal-capitalist economists were diagnose and analyze the crisis from different angles.World is managed by unipolar economic system and therefore, outside of neoclassical economists' offers virtually no prescription doesn't work. Neoclassical economics, because of global capitalism is the teachings of economics,it almost an automatic way encounters two problems when global capitalism get in every crisis conjuncture. First,Does the capitalist system produce crisis for self-renewal? Can the system not live without  crisis? Second, the economists who take the pulse of this system or who are disciples of this system,can't predict the crisis? Or, does the crisis emerge in spite of right predictions?As far as we can understand,many sectors with varying degrees provide benefit. For example,when the crisis comes out,private sector companies go to the path of the burden reduction of heavily employ, pull wages down,consolidate the debt,so they are going the cost revision. Society renews consumption decisions according to pessimistic expectations. Liberal government as well,in spite of opposition to statism,hold on statist economic policies and so they find the opportunity to take advantage of the populism. The economic literature, with new theory of the crises becomes even richer. So, what does not change? Unchanging is, hetereodox and orthodox stabilization policies that are against the position to crisis, to enter orders the capital instead of the labor by the hand of IMF.
Key words: Big recession, the economics in crisis, the crisis in economics.

ABSTRACT
A crisis is defined as events that occuring because of political or economic reasons and
undermines the country’s economic structure; due to globalization and economic ties, it
effects in other countries and therefore, faced due to change, is the name of the global
financial crisis.
The world economy had the scene of the global crisis a lot of times, from The Great
Depression in 1929 to 2008, based on philosophy of the "Resources are scarce, the needs are
endless", so we can say from this philosophy, there wil be new crises. That study also
examined the effects of the global crisis and the crisis in Turkey and implemented solutions to
these crises and the crisis will focus on prescriptions.
Key Words: Economic Crisis, Financial Crisis, Corporate Sector Crisis, World Crisis
JEL Codes: G01 - Financial Crises

Kapitalizm, Korona pandemisi içinde yaşadığımız şu günlerde, 2008‘de girdiği son krizden tam anlamıyla çıkabilmiş değil. Gerek gelişmiş gerekse de az gelişmiş ülkelerin büyüme oranlarından tutun da şirketlerin kar oranlarına, oradan da gelir eşitsizliklerine bakıldığında 2008 krizinin bir uzun durgunluk döneminin başlangıcı olduğu iddia edilebilir. Elinizdeki bu kitap kapitalist sistemin insanlık tarihindeki en büyük üç krizinin (1929,1973 ve 2008) sebepleri ve sonuçları üzerine bir deneme. Bu krizlerin, ne kadar insan hataları ne kadar  kapitalist sistemin kendine içkin çelişkiler  sonucu ortaya çıktığını irdeliyorum. Umarım bu çalışma, kapitalist sistemin daha özgür, eşit ve güler yüzlü bir alternatifçe aşılması konusunda insanların ümitlerini tazeler.

Genel olarak kapitalizmi ama özelde krizleri “bilmek” için ister istemez kapitalist düzeneğin/bedenin işleyişini bilememiz gerekiyor. Kapitalizmin üretim mantığı ve bu mantığa egemen olan değişim değerini bilmeden, bedenin işleyişini ve kırılganlıklarını bilmemiz olası değil. Ama aynı zamanda değişim değerinin varlığında var olan metalar, metalaşan emek-gücü ve değişim değerlerinin ontolojik kaynağı olan para bilinmeden işleyişi ve krizleri anlayamayız

1980’li yıllardan bu yana uygulanan neo-liberal politikalar sonucunda eğitim ve sağlık gibi geleneksel bazı kamu hizmetleri piyasa tarafından sunulan mal ve hizmetler haline gelmiştir. Öte yandan küreselleşmenin artmasıyla beraber ortaya çıkan serbestleşmeye paralel olarak 2008 krizine kadar dünya ticaret hacmi genişlemiştir. Bununla beraber, artan entegrasyona bağlı olarak ülkelerin yurt dışı kaynaklı krizlere açık olma ve bu krizlerden olumsuz yönde etkilenme olasılıkları da artmıştır. Özellikle 1990’lar sonrasında, ABD’nin dış açık sorunu derinleşmiş, ikiz açık sorunu ortaya çıkmış ve bunun tetiklemesiyle küresel kriz bir yaşanmıştır. Krizlerle beraber yoksulluk artmış, ekonomik ve sosyal şartlar yoksulluk kültürünün yaygınlaşmasına neden olabilecek şekilde bozulmuştur. Ancak, küresel kriz sonrasında gelişmekte olan ekonomilere yönelen sermaye akımları önemli ölçüde artmıştır. Bir kısmı spekülatif amaçlı olan bu fonların etkili bir finansal yönetimle eğitim harcamalarının finansmanına yönelik olarak kullanılması durumunda, yoksulluk kültürü ile mücadelede önemli bir adım atılarak sosyal dışlanmanın azaltılmasına ve sosyal sermayenin güçlendirilmesine katkı sağlanabilecektir.

Devrimci Marksizm, Bu Sayı

Mike Davis, Canavar en sonunda kapımızda

Sungur Savran, 2020 borsa çöküşü: Üçüncü Büyük Depresyon’un dördüncü evresi

Levent Dölek, Metal işçilerinin ekmek ve hürriyet mücadelesi: Engeller, vaatler, perspektifler

Sungur Savran, Bir ihtilal olarak Millî Mücadele 1: Burjuvazinin güçleri

Burak Sayım, Mütareke İstanbulu’nda beynelmilel komünizm

Sungur Savran, Türkiye’nin Bolşevik partisi: Türkiye Komünist Fırkası

Mustafa Suphi, Yazılar ve konuşmalar

Alper Öztaş, Bertell Ollman’ın diyalektik mantık anlayışının eleştirisi

Özgür Öztürk, Krausz’un Lenin’i

Özdeniz Pektaş, Kapitalizm ve kölelik

Bugünkü Avrupa Birliği’nin temeli olan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, İkinci Dünya Savaşı’ndan yıpranmış olarak çıkmış Avrupa’yı ekonomik olarak tekrar ayağa kaldırmak ve savaşan ülkeleri ekonomik işbirliği içine sokarak kıtada tekrar savaş çıkmasını önlemek amacı ile 1951 yılında altı ülke ( Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) tarafından imzalanan Paris Antlaşması ile kurulmuştur. Topluluğun kuruluş amacı ekonomik bütünleşme olsa da zaman içinde siyasi bütünleşmenin de gerekliliğini kavranmış ve ekonomik bütünleşmenin yanı sıra siyasi bütünleşmenin sağlanabilmesi için de çalışmalar yürütülmüştür. Bu hedefini, yapmış olduğu genişleme ve derinleşme hareketleriyle, 21. yüzyıla kadar görece başarı ile gerçekleştiren Birlik, 2008 yılında Euro krizi ile karşı karşıya kalmıştır. Bu çalışma, söz konusu krizin Avrupa bütünleşmesi üzerindeki etkilerini araştırmaktadır.