Kontent qismiga oʻtish

Kim Jong-un

Ishoratlarni tahrirla
Vikipediya, erkin ensiklopediya
Kim Jong-un
talaffuzi: Kim Chen In
koreyscha: 김정은
 KXDR Davlat Kengashi Raisi[1]
Mansab davri
2016-yil 30-iyundan – hozirgacha
Oʻtmishdoshi lavozim taʼsis etilgan (uning oʻzi mudofaa kengashi raisi sifatida)
 Mehnat partiyasi raisi[2]
Mansab davri
2016-yil 9-maydan – hozirgacha
Oʻtmishdoshi lavozim taʼsis etilgan (uning oʻzi partiya raisi sifatida)
 KXDR Oliy rahbari
Mansab davri
2011-yil 29-dekabrdan – hozirgacha
Oʻtmishdoshi Kim Jong-il
 KXDR Davlat mudofaa qoʻmitasi raisi
Mansab davri
2012-yil 12-apreldan – 2016-yil 30-iyungacha
Oʻtmishdoshi Kim Jong-il
KXDR armiyasi Oliy bosh qoʻmondoni
Mansab davri
2011-yil 24-dekabrdan – hozirgacha
Oʻtmishdoshi Kim Jong-il
KXDR mehnat partiyasi bosh kotibi
Mansab davri
2012-yil 11-apreldan – 2016-yil 9-maygacha
Oʻtmishdoshi Kim Jong-il
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 8-yanvar 1984-yil (1984-01-08) (40 yosh)
Pxenyan, KXDR
Unvoni Marshal

Kim Jong-un (talaffuzi: Kim Chen In; koreyscha: 김정은; 8-yanvar 1984-yil, Pxenyan, KXDR) — Shimoliy Koreyalik siyosatchi, 2011-yildan beri Shimoliy Koreyaning oliy rahbari va 2012-yildan buyon Koreya Ishchilar partiyasi (WPK) yetakchisi. 1994-yildan 2011-yilda vafotigacha Shimoliy Koreyaning oliy rahbari boʻlgan Kim Chen Ir va Ko Yong Xuining uchinchi oʻgʻli. 1948-yilda Shimoliy Koreya tashkil etilganidan 1994-yilda vafotigacha uning asoschisi va birinchi oliy rahbari boʻlgan Kim Ir Senning nabirasi[3][4][5][6][7][8][9][10][11].

2010-yil oxiridan boshlab Kim Shimoliy Koreya rahbariyatining vorisi sifatida koʻrildi. 2011-yil dekabrida otasining vafotidan soʻng davlat televideniyesi Kimni „Buyuk voris“ deb eʼlon qildi[12][13]. Kim Koreya Mehnat partiyasi Bosh kotibi va Davlat ishlari boʻyicha prezident unvonlariga ega. Mamlakatdagi eng yuqori qaror qabul qiluvchi organ — Siyosiy byuro Prezidiumi aʼzosi. 2012-yil iyul oyida Kim Koreya xalq armiyasining eng yuqori marshal unvoniga koʻtarilib, Qurolli kuchlar Oliy qoʻmondoni lavozimini mustahkamladi. Shimoliy Koreya davlat matbuoti uni tez-tez „Hurmatli oʻrtoq Kim Chen In“ yoki „marshal Kim Chen In“ deb ataydi. 1960-yillardagi Kim Ir Sen yoʻlga qoʻygan ham iqtisodiyotni, ham mamlakatning yadroviy qurol dasturini bir vaqtda rivojlantirishga qaratilgan „byungjin“ siyosatini ilgari surdi.

Kim Shimoliy Koreyani totalitar davlat sifatida boshqaradi. Otasi va bobosi kabi shaxsga sigʻinish siyosatiga amal qilgan. 2014-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari kengashi hisobotida Kim insoniyatga qarshi jinoyatlar uchun sudga tortilishi mumkinligi aytilgan edi. Maʼlumotlarga koʻra, 2013-yilda Shimoliy Koreyaning bir qancha amaldorlarini, shu jumladan amakisi Jang Song-thaekni qamoqqa olish va qatl etishni buyurgan. 2017-yilda Malayziyada oʻgay ukasi Kim Chen Namning oʻldirilishiga buyruq bergan, deb ishoniladi. Shimoliy Koreyada isteʼmol iqtisodiyoti, qurilish loyihalari va sayyohlik markazlarini kengaytirishga rahbarlik qilgan.

Kim mamlakatning yadroviy qurol dasturini kengaytirdi. Bu dastur AQSh va Janubiy Koreya, shuningdek, Xitoy bilan keskinlikning kuchayishiga olib keldi. 2018-2019-yillarda Kim Janubiy Koreya prezidenti Moon Jae-in va AQSh prezidenti Donald Trump bilan sammitlarda qatnashdi. Shimoliy Koreya va ikki davlat oʻrtasida qisqa yadroviy qurolsizlanish boʻyicha muddatli kelishuvlarga erishildi. Muzokaralar oxir-oqibat Koreyani birlashtirish boʻyicha oldinga siljishsiz barbod boʻldi. Kim Shimoliy Koreyada COVID-19 pandemiyasiga qarshi kurashda muvaffaqiyat qozonganini daʼvo qildi. Mamlakat 2022-yilning mayigacha hech qanday tasdiqlangan holatlar haqida xabar bermadi. Koʻplab mutaxassislar bu daʼvoga shubha qilishadi.

Bolaligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shimoliy Koreya rasmiylari va davlat matbuoti Kim Chen Inning 1982-yil 8-yanvarda tugʻilganini taʼkidlashgan, Janubiy Koreya razvedkasi rasmiylari haqiqiy sana bir yildan keyinroq, deb hisoblashadi[14][15]. Kimning rasmiy tugʻilgan yili ramziy sabablarga koʻra oʻzgartirilgan deb taxmin qilinadi. 1982-yil uning bobosi Kim Ir Senning tugʻilgan kunining yetmish yilligi, otasi Kim Chen Ir tavalludining qirq yilligi nishonlangan[16]. Maʼlumotlarga koʻra, 2024-yilda Kim oʻzining 40 yoshini nishonlagan boʻlib, uning tugʻilgan yili aslida 1984-yil ekani aytiladi[17].

Ko Yong Xui va Kim Chen Irning uch farzandidan ikkinchisi. Akasi Kim Jong Chul 1981-yilda tugʻilgan, singlisi Kim Yo Jong esa 1987-yilda tugʻilgan[18][19]. Shimoliy Koreyaning asoschisi va 1948-yilda tashkil etilganidan 1994-yilda vafotigacha rahbarlik qilgan Kim Ir Senning nabirasi[20]. Shimoliy Koreyaning fuqarosi boʻlib tugʻilgan birinchi davlat rahbari. Uning otasi Sovet Ittifoqida, bobosi esa Yaponiya mustamlakasi davrida tugʻilgan edi[21].

Kim Chen Irning barcha farzandlari Shveytsariyada yashagani, shuningdek, bir muddat Jenevada yashagan ikki kenja oʻgʻlining onasi ekani aytiladi. [22] Dastlabki maʼlumotlarga koʻra, Kim Chen In 1993-1998-yillarda Shveytsariyaning Gumligen shahridagi Bern xalqaro xususiy maktabida „Chol-pak“ yoki „Pak-chol“ ismi bilan oʻqigan[23]. U uyatchan, sinfdoshlari bilan yaxshi til topishadigan, basketbol ishqibozi sifatida tasvirlangan[24]. Uni yoshi kattaroq talaba qoʻriqlagan[25]. Katta akasi Kim Jong Chul ham u bilan bir maktabda oʻqigan[26].

1993-1998-yillarda Shveytsariyaning Kyoniz shahrida joylashgan Liebefeld Steinhölzli davlat maktabi.

Kim Chen In 1998-yildan 2000-yilgacha Shimoliy Koreya elchixonasi xodimining oʻgʻli sifatida Bern yaqinidagi Kyoniz shaharchasida joylashgan Liebefeld Steinhölzli davlat maktabida „Pak-un“ yoki „Un-pak“ ismi bilan oʻqigani maʼlum boʻlgan. Rasmiylar oʻsha davrda maktabda Shimoliy Koreyalik talaba boʻlganini tasdiqlashgan. Kim dastlab chet tilidagi bolalar uchun maxsus sinfda oʻqigan. 6, 7, 8, 9-sinfning bir qismidagi odatiy darslarga qatnagan. 2000-yilning kuzida maktabni toʻsatdan tark etgan. Basketbol oʻynashni yaxshi koʻradigan oʻquvchi boʻlgani[27], baholari va davomat reytingi yomon boʻlgani aytiladi[28]. Michael Jordanning muxlisi boʻlgan. Shimoliy Koreyaning Shveytsariyadagi elchisi Ri Chol uning murabbiyi boʻlgan[29]. Sinfdoshlaridan biri jurnalistlarga Kim Chen In Shimoliy Koreya yetakchisining oʻgʻli ekanligini aytgan[30][31][32].

2012-yil aprelida Kim Chen In Shveytsariyada 1991-1992-yillarda yashaganini koʻrsatuvchi yangi hujjatlar paydo boʻldi[33].

Fransiyaning Lion universiteti qoshidagi anatomik antropologiya laboratoriyasi 1999-yilda Liebefeld Shtaynxolzli maktabida olingan Kimning suratini 2012-yildagi Kim Chen Inning surati bilan solishtirdi. Yuzlar 95% muvofiqligini koʻrsatdi va katta ehtimol bilan ular bir xil shaxs, degan xulosaga keldi[34].

The Washington Post gazetasi xabar qilishicha, 2009-yilda Kim Chen Inning maktabdagi doʻstlari „Chicago Bulls yulduzi Michael Jordanning suratini qalam bilan chizishga soatlab vaqt sarflaganini“ eslashgan[35][36]. Qayd etilishicha, „basketbol va kompyuter oʻyinlariga berilib ketgan va Jackie Chan jangari filmlarining muxlisi“ boʻlgan[37][38].

Aksariyat tahlilchilar Kim Chen In 2002-yildan 2007-yilgacha Pxenyandagi yetakchi ofitserlar tayyorlash maktabi boʻlgan Kim Ir Sen universitetida oʻqiganini aytishadi[39]. Kim Ir Sen nomidagi Pxenyan universitetida fizika boʻyicha bakalavr darajasini, Kim Ir Sen nomidagi harbiy universitetda[ru] armiya zobiti darajasini oldi[40][41].

2018-yil fevral oyining oxirida Reuters agentligi Kim va uning otasi 1996-yil 26-fevralda Braziliya tomonidan berilgan soxta pasportlardan turli mamlakatlarga viza olish uchun foydalanganliklari haqida xabar bergan edi. 10 yillik muddatga berilgan ikkala pasportda „Braziliyaning Pragadagi elchixonasi“ muhri bor. Kim Chen Inning pasportida „Josef Pwag“ ismi va 1983-yil 1-fevralda tugʻilganligi yozilgan[42].

Koʻp yillar davomida Kim Jong-unning faqat bitta tasdiqlangan fotosurati Shimoliy Koreyadan tashqarida mavjudligi maʼlum boʻlgan[43]. Surat 1990-yillarning oʻrtalarida olinganligi taxmin qilinadi[44]. Baʼzida uning boshqa taxmin qilingan tasvirlari paydo boʻlgan, ammo koʻpincha bahsli boʻlgan[45]. Faqat 2010-yil iyun oyida, unga rasmiy lavozimlar berilishidan va Shimoliy Koreya xalqiga tanishtirilishidan bir oz oldin, Shveytsariyada maktabda oʻqiyotgan paytida olingan rasmlari koʻproq chiqarildi[46][47]. Birinchi rasmiy surati 2010-sentyabrda chiqarilgan. Suratda mehnat partiyasi konferensiyasida birinchi qatorda, otasining yonida oʻtirgani koʻrinadi[48].

Vorislik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilgacha partiya konferensiyasining spekulyatsiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kim Jong-unning akasi Kim Jong-nam prezidentlikka asosiy voris sifatida koʻrilgan. Kim Jong-nam 2001-yilda soxta pasport bilan Yaponiyaga kirishga uringanida qoʻlga olingandi[49]. Kim Jong-nam 2017-yilda Malayziyada Shimoliy Koreya maxsus xizmat zobitlari tomonidan oʻldirilgan[50].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ {{Veb manbasi}} andozasining barcha parametrlari oʻz nomiga ega boʻlishi zarur. {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda url= parametrini belgilashingiz kerak. .
  2. ↑ {{Veb manbasi}} andozasining barcha parametrlari oʻz nomiga ega boʻlishi zarur. {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda url= parametrini belgilashingiz kerak. .
  3. ↑ [1]
  4. ↑ Kim Jong-un: a profile of North Koreaʼs next leader
  5. ↑ News, World. „Who is North Korea's secretive Kim Jong Un? Here is what we know“ (en). NBC News (2013-yil 5-aprel). 2016-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ Obrazsoviy diktator // Lenta.ru, 19.12.2013
  7. ↑ „День рождения сына Ким Чен Ира объявлен национальным праздником КНДР“. Lenta.ru (9-yanvar 2010). 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  8. ↑ „North Korean leader orders to turn armed forces into elite revolutionary army“ (en). ТАСС (2014-yil 2-dekabr). 2015-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 28-dekabr.
    „Kim Jong-un's latest no-show fuels further health rumours“. The Guardian (10-oktabr 2014-yil). 13-dekabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-dekabr 2014-yil.
  9. ↑ Родионов В. „Спецслужбы Южной Кореи назвали преемника Ким Чен Ира: кто он?“. РИА Новости (15-yanvar 2009). 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  10. ↑ „North Korea's Kim Jong-un named 'marshal'“ (en). BBC News (2012-yil 18-iyul). 2012-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 18-iyul.
  11. ↑ „Сын-преемник Ким Чен Ира произведён в генералы армии“. NEWSru.com (27-sentyabr 2010). 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  12. ↑ Kim Chon In
  13. ↑ „Ким Чен Ун. Штрихи к портрету неизвестного“. Русская служба Би-би-си (2-iyun 2009). 2012-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  14. ↑ „Everything you need to know about North Korean leader Kim Jong Un“. ABC News. 2018-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-iyun.
  15. ↑ „Rodman Gives Details on Trip to North Korea“. The New York Times (2013-yil 9-sentyabr). 2013-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 10-sentyabr.
  16. ↑ Szoldra, Paul; Bondranenko, Veronika. „How North Korean leader Kim Jong-un, 33, became one of the world's scariest dictators“. The Independent (2017-yil 19-aprel). 2018-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-iyun.
  17. ↑ „North Korea's Kim Jong Un believed to have turned 40“. BBC News (2024-yil 9-yanvar). Qaraldi: 2024-yil 9-yanvar.
  18. ↑ Lee, Young-jong; Kim, Hee-jin. „Kim Jong-un's sister is having a ball“. Korea JoongAng Daily (2012-yil 8-avgust). 2015-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 26-dekabr.
  19. ↑ Moore, Malcolm. Kim Jong-un: a profile of North Koreaʼs next leader Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh.. The Daily Telegraph. 2 June 2009
  20. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (ko). DailyNK (2008-yil 15-aprel). 2011-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-aprel.
  21. ↑ http://www.trud.ru/article/16-01-2009/137163_kim_chen_ir_vybral_preemnika.html
  22. ↑ „Kim Jong-un : une éducation suisse entourée de mystères“ (fr). Le Figaro (2010-yil 5-sentyabr). 2011-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr.
  23. ↑ Blaine Harden. „Son Named Heir to North Korea's Kim Studied in Switzerland, Reportedly Loves NBA“. The Washington Post (2009-yil 3-iyun). 2011-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Peter Foster. „Rare photos of Kim Jong-il's youngest son, Kim Jong-n, released“. The Daily Telegraph (2010-yil 8-iyun). 2010-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  24. ↑ „North Korean leader Kim Jong‑il 'names youngest son as successor'“. The Guardian. Associated Press (2009-yil 2-iyun). 2015-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ Henckel, Elisalex. „Kim Jong-un und sein Unterricht bei den Schweizern“ (de). Die Welt (2009-yil 24-iyun). 2015-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  26. ↑ Fifield, Anna. „Kim Jong Un's undercover adolescent years in Switzerland“. Politico.
  27. ↑ „Weitere nordkoreanische Spuren in Bern“ (de). Neue Zürcher Zeitung (2009-yil 16-iyun). 2012-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr.
  28. ↑ „Poor school marks of North Korea's Kim Jong-un exposed“. Irish Independent (2012-yil 2-aprel). 2015-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. „Kim Jong-un's poor marks exposed“. The Daily Telegraph (2012-yil 2-aprel). 2012-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  29. ↑ „Kim Jong-un : une éducation suisse entourée de mystères“ (fr). Le Figaro (2010-yil 5-sentyabr). 2011-yil 19-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-dekabr.
  30. ↑ Shubert, Atika. „North Korea: Nuclear Tension“. CNN (2010-yil 29-sentyabr). 2015-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ Bernhard Odenahl. „Mein Freund, der zukünftige Diktator Nordkoreas“ (de). Tages-Anzeiger (2009-yil 29-sentyabr). 2010-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-sentyabr.
  32. ↑ „Classmates Recall Kim Jong-un's Basketball Obsession“. The Chosun Ilbo (2009-yil 17-iyul). 2017-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-fevral.
  33. ↑ Titus Plattner. „Kim Jong-un est resté neuf ans en Suisse“ (fr). Le Matin (2012-yil 21-aprel). 2013-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 24-aprel.
  34. ↑ Titus Plattner. „Der Diktator aus Liebefeld“ (de). SonntagsZeitung (2012-yil 1-aprel). — „Der Schüler Un Pak ist identisch mit Kim Jong-un.“. 2012-yil 3-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 2-aprel.
  35. ↑ Freeman, Colin; Sherwell, Philip. „North Korea leadership: 'My happy days at school with North Korea's future leader'“. The Telegraph (2010-yil 26-sentyabr). 2017-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-fevral. Fisher, Max. „Kim Jong Eun inherited an eccentric obsession with basketball from father Kim Jong Il“. The Washington Post (2013-yil 1-mart). 2017-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-fevral.
  36. ↑ Higgins, Andrew. „Who Will Succeed Kim Jong Il?“. The Washington Post (2009-yil 16-iyul), s. A01. 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan.
  37. ↑ „Classmates Recall Kim Jong-un's Basketball Obsession“. The Chosun Ilbo (2009-yil 17-iyul). 2017-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-fevral.
  38. ↑ „How Did Kim Jong Un Become North Korea's Leader? 20 Little Known Facts About World's Youngest Leader“. International Business Times (2017-yil 20-fevral). 2019-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-sentyabr.
  39. ↑ Choe Sang-Hun; Martin Fackler. „North Korea's Heir Apparent Remains a Mystery“. The New York Times (2009-yil 14-iyun). 2013-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 2-aprel.
  40. ↑ „Kim Jong Un makes first appearance since father's death“. Los Angeles Times (2011-yil 20-dekabr). 2012-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-yanvar.
  41. ↑ Powell, Bill (22 December 2011). „The Generals Who Will Really Rule North Korea“. Time. New York. ISSN 0040-781X. 2 July 2015da asl nusxadan arxivlandi.
  42. ↑ Kim Jong-un and father used fake Brazilian passports to apply for Western visas Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh., Reuters per ABC News Online. 28 February 2018. Accessed on 12 April 2018.
  43. ↑ Profile: Kim Jong-un Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh., BBC News, 2 June 2009 Martin Fackler. „North Korea Appears to Tap Leader's Son as Enigmatic Heir“. The New York Times (2010-yil 24-aprel). 2017-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  44. ↑ „Tales of starvation and death in North Korea“. BBC (2010-yil 22-sentyabr). 2010-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  45. ↑ „Confusion Over Photo of N. Korean Leader‑to‑Be“. The Chosun Ilbo. 2010-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 28-sentyabr.
  46. ↑ „The son also rises“. Korea JoongAng Daily (2010-yil 9-iyun). 2012-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  47. ↑ Peter Foster. „Rare photos of Kim Jong-il's youngest son, Kim Jong-un, released“. The Daily Telegraph (2010-yil 8-iyun). 2010-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  48. ↑ New images of North Koreaʼs heir apparent Kim Jong-un Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh., BBC News, 30 September 2010.
  49. ↑ „Kim Jong Il's Teen Grandson Spotted at Concert of S. Korean Pop Star“. Fox News. Associated Press (2009-yil 18-iyul). 2017-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-may.
  50. ↑ Waters, Jimmy. „THE ASSASSINATION OF KIM JONG NAM“. The Intelligencer (2017-yil 31-mart).

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kim_Jong-un&oldid=4204074" dan olindi