Kietrz

Kietrz
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kolumna maryjna na dawnym Rynku
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	głubczycki
Gmina	Kietrz
Prawa miejskie	przed 1321 (1321 r. – pierwsza zachowana wzmianka o Kietrzu jako mieście)
Burmistrz	Dorota Przysiężna - Bator
Powierzchnia	18,74 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 6076; 324,2 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 77
Kod pocztowy	48-130 (UP Kietrz Śl.)
Tablice rejestracyjne	OGL
	Położenie na mapie gminy Kietrz Kietrz
	Położenie na mapie Polski Kietrz
	Położenie na mapie województwa opolskiego Kietrz
	Położenie na mapie powiatu głubczyckiego Kietrz
	50°04′45″N 18°00′32″E/50,079167 18,008889
TERC (TERYT)	1602044
SIMC	0965602
	Urząd miejskiul. 3 Maja 1; 48-130 Kietrz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Kietrz (niem. Katscher, cz. Ketř) – miasto w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kietrz, w południowej części Płaskowyżu Głubczyckiego, nad rzeką Troją (prawym dopływem Psiny w dorzeczu Odry).

Według danych z 31 grudnia 2014 miasto miało 6167 mieszkańców^[2].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 18,74 km²^[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do poprzedniego województwa opolskiego.

Pod względem historycznym Kietrz leży na Morawach, a ściślej na obszarze morawskiej enklawy otoczonej terytorium Górnego Śląska, stanowiącej dawniej własność biskupstwa ołomunieckiego^[4].

Historia

Osada słowiańska z XI wieku. Lokacji miasta dokonał w 1321 roku biskup Konrad z Ołomuńca^[5].

W latach 1557–1877 Kietrz był własnością śląskiego rodu von Gaschin. Kietrz z okolicami stanowił od średniowiecza majątek biskupstwa ołomunieckiego, co czyniło z niego tzw. morawską enklawę na Śląsku. W XVIII wieku Kietrz podlegał inspekcji podatkowej w Prudniku^[6]. Po I wojnie śląskiej od 1742 znalazł się w granicach Królestwa Prus i stał się głównym ośrodkiem kościelnego dystryktu kietrzańskiego formalnie podległego archidiecezji ołomunieckiej do 1972.

Jednym z głównych zajęć mieszkańców Kietrza było tkactwo. W 1848 fabryka włókiennicza Samuela Fränkla z siedzibą w Prudniku (późniejsze Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”) otworzyła w Kietrzu swoją filialną tkalnię. W latach 70. XIX wieku chałupnicy z Kietrza wchodzili w skład prudnickiej spółki komandytowej, założonej przez Fränkla^[7]. W 1905 r. kierownictwo Królewskiej Szkoły Tkackiej w Kietrzu objął Richard Keilholz, który uruchomił tu m.in. tkalnię mechaniczną z maszyną żakardową oraz propagował produkcję dywanów typu „perskiego”. Po wybuchu I wojny światowej Keilholz zorganizował w Kietrzu system chałupniczych szwalni, szyjących bieliznę dla armii pruskiej^[8]. Szkoła Tkacka działała w Kietrzu do 1935 r. Nie powiodła się próba stworzenia podlegającej pod fabrykę w Prudniku przędzalni lnianej przy fabryce dywanów w Kietrzu^[7].

Podczas II wojny światowej w miejscowości od 1942 roku funkcjonował jeden z sieci niemieckich obozów koncentracyjnych przeznaczonych dla Polaków na Śląsku – Polenlager 92^[9].

Zabytkowe centrum zostało spalone przez wojska radzieckie. Po II wojnie ruiny rozebrano, a odzyskaną cegłę wywieziono z miasta. Powojenny rozwój miasta ściśle związany był Fabryką Dywanów „Welur” i kombinatem rolnym.

Po 1945 r. ludność niemiecką, która pozostała w Kietrzu wysiedlono do Niemiec. W maju 1946 administracyjnie zatwierdzono obecną nazwę^[10].

W latach 1945–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 30 czerwca 2006 r., kiedy to została rozformowania.

Demografia

Kietrz podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku^[11].

Piramida wieku mieszkańców Kietrza w 2014 roku^[1].

Zabytki

Obecnie w centrum dominuje zabudowa współczesna. Zachowało się też kilka kamienic i barokowe figury na rynku.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[12]:

Stare Miasto (wypisane z księgi rejestru)
kościół par. pw. św. Tomasza, barokowy z XVI-XVIII w. (wypisany z księgi rejestru)
kościół klasztorny franciszkanek pw. Trzech Króli, ul. Raciborska 81, wybudowany w latach 1928–29
kaplica cmentarna pw. Świętego Krzyża, wybudowana w 1783 r., połowie XIX w.
plebania, obecnie dom mieszkalny, ul. Kościelna 6, wybudowany w XVIII wieku
ruiny zamku-pałacu, z XVI w.-XIX wieku
zagroda, ul. Górska 2, wybudowany ok. 1800 r.
- dom
- ogrodzenie z bramą i furtą (nie istnieje)
dom, ul. Górska 6, wybudowany w 1728 r.
dom, ul. Górska 16, z pocz. XIX w. (nie istnieje)
dom zagroda, ul. Górska 32, wybudowany na początku XIX w.
dom zagroda, ul. Górska 40, wybudowany na początku XIX w.
- dom
- spichrz (nie istnieje)
- ogrodzenie z bramą i dwie furty (nie istnieje)

inne zabytki:

Gospodarka

W Kietrzu działa Kombinat Rolny „Kietrz” Sp. z o.o, jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, będąca następcą Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych „Kietrz”. Kombinat o powierzchni 9002 ha, zatrudniający ponad 300 osób jest często potocznie określany mianem ostatniego polskiego PGR-u – jedynego, który działa mimo przejścia przez nakazaną ustawowo likwidację^[13].

W Kietrzu planowana była w latach 2009-2011 budowa biogazowni o mocy 2 MW kosztem 40 mln zł, jednak w 2012 odstąpiono od tych planów wskutek sprzeciwu mieszkańców^[14].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia pw. świętego Tomasza Apostoła
- Dom Zakonny franciszkanek misjonarek Maryi.
Kościół Zielonoświątkowy:
- Zbór „Betlejem”^[15]
Świadkowie Jehowy:
- zbór, Sala Królestwa^[16].

Sport

Osobny artykuł: Stadion Miejski w Kietrzu.

W Kietrzu istnieje drużyna piłkarska Włókniarz Kietrz, która grała w sezonach 1999/2000, 2000/2001 oraz 2001/2002 w 2. (obecnie 1.) lidze polskiej.^{[potrzebny przypis]}

Transport

Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie:

Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowało Przejście graniczne Kietrz - Třebom.

Miasto Kietrz jest udziałowcem Powiatowo-Gminnego Związku Transportu „Pogranicze”, który organizuje publiczne przewozy pasażerskie w powiatach prudnickim i głubczyckim^[17].

Współpraca partnerska

Miastami partnerskimi są:

Bílovec, Czechy – od 8 czerwca 2001 r.^[18]
Tyśmienica, Ukraina

Osoby związane z Kietrzem

Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Kietrzem.

W Kietrzu wychowywała się Olga Tokarczuk, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018.

Przypisy

↑ ^a ^b Kietrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-05-01. ISSN 2083-3342.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ Kazimierz Orzechowski: Historia ustroju Śląska, 1202–1740. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, s. 231. ISBN 83-229-2654-5. (pol.).
↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 199
↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16] .
↑ ^a ^b MaciejM. Dobrzański MaciejM., Nie tylko Prudnik. O filiach i przedstawicielstwach S. Fränkel [online], Prudnik24, 18 grudnia 2021 [dostęp 2024-08-26] (pol.).
↑ Syniawa Mirosław: Richard Keilholz, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 57 jesień 2009, s. 13–15
↑ Roman Z. Hrabar, Niemieckie obozy dla Polaków na Śląsku w czasie II wojny światowej „Polenlager”, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1972
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 28 .
↑ Ostatni PGR dumą polskiego rolnictwa. [dostęp 2014-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-12)].
↑ Kietrz. Biogazowni nie będzie. nto.pl, 2012-11-29. [dostęp 2019-10-10].
↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-07] .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .
↑ Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty
↑ Partnerstwo Gmin. Urząd Miejski w Kietrzu. [dostęp 2010-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-28)].

Linki zewnętrzne

Kietrz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 52 .

[populacja2016-1] Kietrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2014 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-05-01. ISSN 2083-3342.

[3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[4] Kazimierz Orzechowski: Historia ustroju Śląska, 1202–1740. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, s. 231. ISBN 83-229-2654-5. (pol.).

[5] Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 199

[6] Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku [online], www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16] .

[frotex-7] MaciejM. Dobrzański MaciejM., Nie tylko Prudnik. O filiach i przedstawicielstwach S. Fränkel [online], Prudnik24, 18 grudnia 2021 [dostęp 2024-08-26] (pol.).

[8] Syniawa Mirosław: Richard Keilholz, w: „Przyroda Górnego Śląska” nr 57 jesień 2009, s. 13–15

[9] Roman Z. Hrabar, Niemieckie obozy dla Polaków na Śląsku w czasie II wojny światowej „Polenlager”, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1972

[10] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[11] Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .

[12] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 28 .

[13] Ostatni PGR dumą polskiego rolnictwa. [dostęp 2014-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-12)].

[14] Kietrz. Biogazowni nie będzie. nto.pl, 2012-11-29. [dostęp 2019-10-10].

[15] Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-07] .

[16] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

[17] Samorządowcy podzielili między siebie funkcje w związku celowym, obejmującym przygraniczne powiaty

[18] Partnerstwo Gmin. Urząd Miejski w Kietrzu. [dostęp 2010-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-28)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Miasta na prawach powiatu	Opole
Miasta powiatowe	Brzeg Głubczyce Kędzierzyn-Koźle Kluczbork Krapkowice Namysłów Nysa Olesno Prudnik Strzelce Opolskie
Miasta gminne	Baborów Biała Byczyna Dobrodzień Głogówek Głuchołazy Gogolin Gorzów Śląski Grodków Kietrz Kolonowskie Korfantów Leśnica Lewin Brzeski Niemodlin Otmuchów Ozimek Paczków Praszka Prószków Strzeleczki Tułowice Ujazd Wołczyn Zawadzkie Zdzieszowice

Miasto	Kietrz
Wsie (ich części)	Chróścielów (Gniewkowice, Kolonia Zachód) Dzierżysław Kozłówki Lubotyń (Lubotyń-Kolonia) Ludmierzyce Nasiedle (Nowy Dwór) Nowa Cerekwia Pilszcz Rogożany Rozumice Ściborzyce Wielkie (Przysieczna) Wojnowice
Osady	Gęsina Nowa Cerekwia

Miasta	Baborów Głubczyce Kietrz
Gminy miejsko-wiejskie	Baborów Głubczyce Kietrz
Gminy wiejskie	Branice

Przynależność wojewódzka	woj. śląskie (1945–50) woj. opolskie (1950–75)
Miasta (1945–75)	Baborów (Baworów) Głubczyce Kietrz
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Baborów (Baworów-Wieś) Branice Głubczyce (Głubczyce-Wieś) Kietrz (Kietrz-Wieś) Klisino (do 1954) Lisięcice (Łysosice/Łysocice) Mokre (do 1954) Pilszcz (do 1954) Włodzienin (Władzienin) (do 1954) Zubrzyce (Żubrzyce) (do 1954)
Gromady (1954–72)	Babice (1954–59) Baborów (1959–72) Bogdanowice (1954–61) Branice (1954–72) Dobieszów (1954–59) Dzierżysław (1954–72) Głubczyce (1961–72) Gołuszowice (1954–68) Grobniki (1954–61) Kazimierz (1954–59) Kietlice (1954–59) Klisino (1954–59) Kolonia Mokre (1954–72) Krasne Pole (1954–61) Lisięcice (1954–72) Nasiedle (1954–72) Nowa Cerekwia (1954–72) Pilszcz (1954–72) Posucice (1954–61) Raków (1954–59) Rozumice (1954–59) Sucha Psina (1954–68) Szonów (1959–72) Ściborzyce Małe (1954–72) Włodzienin (1954–72) Wysoka (1954–59) Zubrzyce (1954–61)