Lewin Brzeski

Lewin Brzeski
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Pałac Leopolda von Bees
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Lewin Brzeski
Prawa miejskie	przed 1284
Burmistrz	Artur Leopold Kotara
Powierzchnia	11,64 km²
Wysokość	143 – 145 m n.p.m.
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 5585; 479,8 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 77
Kod pocztowy	49-340
Tablice rejestracyjne	OB
	Położenie na mapie gminy Lewin Brzeski Lewin Brzeski
	Położenie na mapie Polski Lewin Brzeski
	Położenie na mapie województwa opolskiego Lewin Brzeski
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Lewin Brzeski
	50°44′59″N 17°37′08″E/50,749722 17,618889
TERC (TERYT)	1601044
SIMC	0965720
	Urząd miejskiRynek 1; 49-340 Lewin Brzeski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Lewin Brzeski (tuż po wojnie Lubień^[2], niem. Löwen^[3]) – miasto w województwie opolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lewin Brzeski. Miasto jest położone na Nizinie Śląskiej nad Nysą Kłodzką.

Pod względem historycznym Lewin Brzeski leży na Dolnym Śląsku^[4]. Uzyskał lokację miejską przed 1284 rokiem^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 roku miasto miało 5585 mieszkańców^[1].

Nazwa miasta

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiej nazwy polowania – łowiectwa^[6]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości (wówczas wsi) jako Łowic, podając jej znaczenie Jagerdorf – „wieś łowczych, myśliwych”^[6].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w obecnej polskiej formie Lewin^[7]^[8].

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 roku miasto wymienione jest pod nazwą Lewin^[9].

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Lewinum^[10]. Szwajcarski kartograf i geograf Mateusz Merian w swoim dziele „Topographia” wydanym w 1650 r. podaje dwie zgermanizowane formy nazwy miejscowości: Löben oraz Löwen; podaje również dwie zniekształcone polskie nazwy Lewyn oraz Levin^[11].

Historia

Powstanie osady było uwarunkowane położeniem w pobliżu przeprawy przez Nysę Kłodzką. Prawa miejskie w XIII w. za sprawą pierwszego właściciela, Bogusza z Pogorzeli, który w 1250 r. lokował miasto, potwierdzenie praw miejskich 1333 r. przez księcia Bolesława III z Brzegu.

Do 1675 r. miasto należało do księstwa legnicko-brzeskiego. Od 1329 r. jako lenno korony czeskiej. W latach 1526–1741 Lewin Brzeski był pod władaniem Habsburgów austriackich. Po tym okresie (w wyniku wojen śląskich) z większością Śląska przeszedł pod panowanie pruskie.

W XVIII w. do miasta przybyli Żydzi. W 1880 r. powstał tu cmentarz żydowski. Do 1937 r. w miejscowości mieszkało już tylko 30 Żydów.

W okresie II wojny światowej na stacji kolejowej pracowali jeńcy z Obozu Pracy Brieg-Pampitz m.in. Mieczysław Dukalski ps. "Zapora"^[12].

W 1945 r. po ucieczce i wypędzeniu Niemców miasto przeszło pod kontrolę polską i przywrócono mu historyczną nazwę Lewin, z dodanym przymiotnikiem Brzeski od pobliskiego miasta Brzeg. Został ponownie zasiedlony przez Polaków, część z nich wypędzonych z byłej wschodniej Polski zaanektowanej przez Związek Radziecki, w szczególności z przedwojennych południowo-wschodnich rejonów Polski, Kołomyi, Stanisławowa i Lwowa^[13].

W latach 1950–1953 na terenie miasta działała tajna antykomunistyczna organizacja młodzieżowa Podziemny Orzeł Wolności^[14]. W 2017 r. Mieczysław Józefczyk, skazany w 1953 r. na 7 lat więzienia za działalność w Podziemnym Orle Wolności, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[15].

1 marca 2015 r. przy kościele parafialnym pw. Wniebowzięcia NMP została odsłonięta tablica pamiątkowa Pamięci żołnierzy i działaczy podziemia niepodległościowego z lat 1939-1956, na której upamiętniono organizację Podziemny Orzeł Wolności oraz cichociemnych związanych z miastem: Alojzego Pawła Józekowskiego i Kazimierza Nieple^[16].

16 września 2024 przepływająca przez Lewin Brzeski rzeka Nysa Kłodzka wylała powodując rozległe zniszczenia^[17]^[18].

Osobny artykuł: Powódź w Europie Środkowej (2024).

Urodził się tu Alojzy Paweł Józekowski – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, podpułkownik łączności, po szkoleniu dla cichociemnych w Wielkiej Brytanii.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Lewina Brzeskiego w 2014 roku^[19].

Zabytki

Barokowy pałac z 1772 r. obecnie szkoła podstawowa

Kościół ewangelicki

Ratusz

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[20]:

układ urbanistyczny miasta z zachowanym średniowiecznym układem ulic
kościół ewangelicki pw. św. Piotra i Pawła, ul. Wojska Polskiego 5, z XIV wieku, XVI w., 1660 r.
mogiły żołnierskie W. P. na cmentarzu rzymskokatolickim.
ratusz, z 1837 r., XIX/XX r.
zespół pałacowy, z poł. XVIII w.
- Pałac w Lewinie Brzeskim, barokowy z 1772 r., obecnie odrestaurowany
- park
- ogrodzenie z bramami
dom, ul. Kilińskiego 11 (d. 3), z poł. XIX w.
domy, ul. Kościuszki 3, 5, 9, 19
domy, ul. Matejki 5, 6, 8, 9, 10/10a (d. 12), 11, 12 (d. 14), z poł. XIX w.
domy, ul. Pocztowa 3, 5, z poł. XIX w.
domy w rynku, odrestaurowane: Rynek 2 (d. 3), 2 (d. 31), 3 (d. 4), 3 (d. 5), 4 (d. 6), 4 (d. 7), 5 (d. 8), 5 (d. 9), 6 (d. 10), 6 (d. 11), 7 (d. 12), 7 (d. 13), 8 (d. 14), 8 (d. 15), 12 (d. 20), 12 (d. 21), 13 (d. 22), 14 (d. 23), 15 (d. 24), 15 (d. 25), 17 (d. 29), 17 (d. 30), 18 (d. 32), 18 (d. 33), 21 (d. 38), 21 (d. 39), 22 (d. 40), 22a (d. 41), 23 (d. 42), 24 (d. 43), 26 (d. 45), 27 (d. 46), 27/28 (d. 44), z XIX w.
spichrz, z 1756 r.

inne zabytki:

katolicki kościół Wniebowzięcia NMP
marmurowy krzyż z 1617 lub 1677 r. upamiętniający zabójstwo^[21]

Transport

Osobny artykuł: Lewin Brzeski (stacja kolejowa).

Miasto leży przy głównym szlaku kolejowym Wrocław – Katowice/Lubliniec, pomiędzy autostradą A4 a drogą krajową nr 94 Opole – Wrocław.

KS Olimpia Lewin Brzeski

Klub piłkarski z siedzibą w Lewinie Brzeskim, założony w 1947 r. Aktualnie występuje w IV lidze opolskiej w piłce nożnej.

pełna nazwa: Klub Sportowy Olimpia Lewin Brzeski
rok założenia: 16 czerwca 1947 r.
barwy klubowe: biało-żółto-niebieskie
adres: ul. Powstańców Śląskich 49, 49-340 Lewin Brzeski
stadion: Stadion im. Mieczysława Kawiaka

pojemność: 3500 (1500 miejsc siedzących)

oświetlenie: brak

wymiary boiska: 110 m x 69 m

prezes: Jacek Kieroński
trener: Andrzej Polak^[22]
autor herbu: Jakub Malicki

Sukcesy:

Awans do 4 ligi w 2008 r. (1 miejsce)
6 miejsce w IV lidze w 2009 r.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Świadkowie Jehowy:
- zbór Lewin Brzeski (Sala Królestwa ul. Kasztanowa 7)^[23]

Ludzie związani z Lewinem Brzeskim‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Lewinem Brzeskim‎.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w 1945 r.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Józef Spors. Nazwa miasta Lęborka. „Zapiski Historyczne. Poświęcone historii Pomorza i krajów bałtyckich”. 49 (3), s. 20, 21, 1984. Marian Biskup (red. nacz.). Warszawa–Poznań–Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISSN 0044-1791. Cytat: Celowe więc będzie porównanie zapisów źródłowych nazwy Lęborka i nazw miejscowych Lewino, Lewin […]. Nazwę tę nosiły […] także Lewin […] na Pomorzu Zachodnim oraz Lewin Brzeski na Dolnym Śląsku. (pol.).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46-47.
↑ ^a ^b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 11, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
↑ Georg Korn, Breslauer Urkundenbuch, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 83.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae, Merian, Frankfurt am Main 1650, s. 159.
↑ TomaszT. Greniuch TomaszT., Ucieczka z Brzegu z bronią w ręku [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 25 czerwca 2011 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ TomaszT. Greniuch TomaszT., „Śmierć najeźdźcy komunistycznemu i wszystkim komunistom” Podziemny Orzeł Wolności [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 13 października 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ TomaszT. Greniuch TomaszT., „Śmierć najeźdźcy komunistycznemu i wszystkim komunistom” Podziemny Orzeł Wolności [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 13 października 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ Krzyż Kawaleryjski dla Mieczysława Józefczyka - Urząd Miejski Lewin Brzeski [online], lewin-brzeski.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ Duchowa uczta w Lewinie Brzeskim - Urząd Miejski Lewin Brzeski [online], lewin-brzeski.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).
↑ "Kataklizm". Wielka niepewność w mieście. Ludzie bez kontaktu z bliskimi [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2024-09-20] (pol.).
↑ WitoldW. Wośtak WitoldW., Lewin Brzeski pod wodą. Zarządzono samoewakuację [online], 17 września 2024 [dostęp 2024-09-18] (pol.).
↑ Lewin Brzeski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 12 .
↑ Michał Zalewski: Marmurowy krzyż w Lewinie Brzeskim. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne. [dostęp 2016-06-14].
↑ Andrzej Polak trenerem Olimpii Lewin Brzeski. [dostęp 2013-03-03].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-10] .

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona klubu Olimpia Lewin Brzeski
Cmentarz żydowski w Lewinie Brzeskim
Historia Żydów w Lewinie Brzeskim
Loewen, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 363 .

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[2] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w 1945 r.

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[4] Józef Spors. Nazwa miasta Lęborka. „Zapiski Historyczne. Poświęcone historii Pomorza i krajów bałtyckich”. 49 (3), s. 20, 21, 1984. Marian Biskup (red. nacz.). Warszawa–Poznań–Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISSN 0044-1791. Cytat: Celowe więc będzie porównanie zapisów źródłowych nazwy Lęborka i nazw miejscowych Lewino, Lewin […]. Nazwę tę nosiły […] także Lewin […] na Pomorzu Zachodnim oraz Lewin Brzeski na Dolnym Śląsku. (pol.).

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46-47.

[Adamy-6] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 11, OCLC 456751858 (niem.).

[7] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[8] H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.

[9] Georg Korn, Breslauer Urkundenbuch, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 83.

[10] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.

[11] Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae, Merian, Frankfurt am Main 1650, s. 159.

[12] TomaszT. Greniuch TomaszT., Ucieczka z Brzegu z bronią w ręku [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 25 czerwca 2011 [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[13] TomaszT. Greniuch TomaszT., „Śmierć najeźdźcy komunistycznemu i wszystkim komunistom” Podziemny Orzeł Wolności [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 13 października 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[14] TomaszT. Greniuch TomaszT., „Śmierć najeźdźcy komunistycznemu i wszystkim komunistom” Podziemny Orzeł Wolności [online], Niezależna Gazeta Obywatelska, 13 października 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[15] Krzyż Kawaleryjski dla Mieczysława Józefczyka - Urząd Miejski Lewin Brzeski [online], lewin-brzeski.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[16] Duchowa uczta w Lewinie Brzeskim - Urząd Miejski Lewin Brzeski [online], lewin-brzeski.pl [dostęp 2024-03-24] (pol.).

[17] "Kataklizm". Wielka niepewność w mieście. Ludzie bez kontaktu z bliskimi [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2024-09-20] (pol.).

[18] WitoldW. Wośtak WitoldW., Lewin Brzeski pod wodą. Zarządzono samoewakuację [online], 17 września 2024 [dostęp 2024-09-18] (pol.).

[populacja2016-19] Lewin Brzeski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[20] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 12 .

[21] Michał Zalewski: Marmurowy krzyż w Lewinie Brzeskim. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne. [dostęp 2016-06-14].

[22] Andrzej Polak trenerem Olimpii Lewin Brzeski. [dostęp 2013-03-03].

[23] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-10] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Miasta na prawach powiatu	Opole
Miasta powiatowe	Brzeg Głubczyce Kędzierzyn-Koźle Kluczbork Krapkowice Namysłów Nysa Olesno Prudnik Strzelce Opolskie
Miasta gminne	Baborów Biała Byczyna Dobrodzień Głogówek Głuchołazy Gogolin Gorzów Śląski Grodków Kietrz Kolonowskie Korfantów Leśnica Lewin Brzeski Niemodlin Otmuchów Ozimek Paczków Praszka Prószków Strzeleczki Tułowice Ujazd Wołczyn Zawadzkie Zdzieszowice

Miasto	Lewin Brzeski
Wsie	Borkowice Buszyce Chróścina Golczowice Jasiona Kantorowice Łosiów Mikolin Nowa Wieś Mała Oldrzyszowice Przecza Ptakowice Różyna Sarny Małe Skorogoszcz Stroszowice Strzelniki Wronów
Osada	Leśniczówka
Części miasta	Chorzelin Wróblin
Przysiółki wsi	Błażejowice Niwy Piaski Raski Zawadno

Miasta	Brzeg Grodków Lewin Brzeski
Gminy miejskie	Brzeg
Gminy miejsko-wiejskie	Grodków Lewin Brzeski
Gminy wiejskie	Lubsza Olszanka Skarbimierz

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie (1946–50) woj. opolskie (1950–75)
Miasta (1945–75)	Brzeg (do 1951 →) Lewin Brzeski
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Brzeg (od 1973) Brzezina (do 1954) Karłowice Kościerzyce (do 1954) Lubsza (do 1954) Łosiów Mąkoszyce (do 1954) Olszanka Pisarzowice (od 1973) Przylesie (do 1954)
Gromady (1954–72)	Brzezina (1954–59) Czepielowice (1954–59) Czeska Wieś (1954–59) Karłowice (1954–72) Kościerzyce (1959–72) Lewin Brzeski (1954–72) Lubsza (1954–72) Łosiów (1954–72) Łukowice Brzeskie (1954–59) Mąkoszyce (1954–72) Olszanka (1954–72) Pisarzowice (1954–59) Przylesie (1954–72) Rataje (1959–72) Stobrawa (1954–59) Szydłowice (1954–59) Zwanowice (1954–59) Żłobizna (1954–59)