Essen

Essen
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Nadrenia Północna-Westfalia
Zarządzający	Thomas Kufen↗
Powierzchnia	210,31 km²
Populacja (30.09.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 586 787; 2771 os./km²
Nr kierunkowy	201
Kod pocztowy	45127-45359
Tablice rejestracyjne	E
	Położenie na mapie Niemiec Essen
	Położenie na mapie Nadrenii Północnej-Westfalii Essen
	51°27′N 7°01′E/51,450000 7,016667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Essen (MAF: /ˈ ɛ s n̩/, ^ⓘposłuchaj) – miasto na prawach powiatu w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Düsseldorf. Pełni funkcję portu nad Ruhrą i nad Kanałem Ren-Herne. Pod koniec 2019 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą około 580 tys., Essen zajmowało dziesiąte miejsce w Niemczech pod względem liczby ludności^{[potrzebny przypis]}. Siedziba biskupstwa rzymskokatolickiego założonego w 1958 r. Od roku 1972 miasto uniwersyteckie. W roku 2010 Essen wraz z sąsiednimi miastami pod nazwą RUHR.2010(inne języki) było Europejską Stolicą Kultury.

Dzielnice

Miasto Essen jest podzielone na 9 dzielnic. Aktualny podział przedstawia się następująco:

Dzielnica 1:
- Stadtkern
- Ostviertel
- Nordviertel
- Westviertel
- Südviertel
- Südostviertel
- Huttrop
- Frillendorf

Dzielnica 2:
- Rüttenscheid
- Rellinghausen
- Bergerhausen
- Stadtwald

Dzielnica 3:
- Holsterhausen
- Fulerum
- Haarzopf
- Margarethenhöhe
- Frohnhausen
- Altendorf

Dzielnica 4:
- Schönebeck
- Bedingrade
- Frintrop
- Dellwig
- Gerschede
- Borbeck-Mitte
- Bochold
- Bergeborbeck

Dzielnica 5:
- Altenessen Nord
- Altenessen-Süd
- Vogelheim
- Karnap

Dzielnica 6:
- Stoppenberg
- Schonnebeck
- Katenberg

Dzielnica 7:
- Steele
- Kray
- Freisenbruch
- Horst
- Leithe

Dzielnica 8:
- Heisingen
- Kupferdreh
- Byfang
- Überruhr-Hinsel
- Überruhr-Holthausen
- Burgaltendorf

Dzielnica 9:
- Bredeney
- Schuir
- Werden
- Fischlaken
- Heidhausen
- Kettwig

Gospodarka

Główny ośrodek przemysłowy i handlowy Zagłębia Ruhry (przede wszystkim przemysł metalowy, maszynowy, środków transportu, zbrojeniowy, chemiczny, elektrotechniczny).

Essen jest siedzibą wielu przedsiębiorstw, jak: RWE, Hochtief, Con-Energy, Aldi-Nord, Arcandor (były Karstadt-Quelle) i ThyssenKrupp. Oprócz tego Essen jest siedzibą instytucji finansowych i handlowych, miejscem targów międzynarodowych i siedzibą instytucji naukowo-badawczych.

Transport

Głównym dworcem kolejowym jest Essen Hauptbahnhof. Inne stacje kolejowe to Essen-Frohnhausen, Essen-Horst, Essen-Hügel, Essen-Stadtwald, Essen-Kettwig, Essen-Werden(inne języki).

Od 1893 r. po mieście kursują tramwaje. W latach 1949–1957 w mieście istniała jedna linia trolejbusowa^[2], a w latach 1983–2000 eksperymentalny system duobusowy^[3]. Stadtbahn Rhein-Ruhr(inne języki) łączy Essen z innymi miastami Zagłębia Ruhry. Operatorem transportu publicznego w Essen i pobliskim Mülheim an der Ruhr od 2017 r. jest spółka Ruhrbahn^[4]^[5].

Zabytki

Pomimo olbrzymich zniszczeń spowodowanych nalotem brytyjskim 11 marca 1943 r. – 3000 budynków zostało całkowicie zniszczonych, dalszych 2000 uszkodzonych – Essen zachowało liczne dzieła sztuki, przede wszystkim z czasów panowania Ottonów oraz z okresu wielkiej industrializacji miasta w XIX w.

W centrum Essen zachowało się dawne opactwo żeńskie, w którego skład wchodzi katedra św. Kosmy i Damiana (Hl. Cosmas und Damian), z ottońską kryptą i westwerkiem oraz wczesnogotyckim halowym korpusem nawowym. Wewnątrz m.in. złota Madonna z ok. 980 r. oraz siedmioramienny świecznik z roku 1000. Cenne dzieła sztuki ottońskiej mieści skarbiec katedralny, między innymi zabytki z czasów rządów Matyldy i Teofano – wśród nich znajdują się cztery krzyże procesyjne w tym krzyż Ottona i Matyldy, miecz ceremonialny, Korona Ottona III. Obok katedry późnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela (Johannes) z 1471. Również późnogotycki w stylu kościół św. Gertrudy (St. Gertrud) zachował romańską wieżę zachodnią.

Z zabytków świeckich m.in. zamek Borbeck z XVIII w. oraz XIX-wieczna Villa Hügel(inne języki), dawna rezydencja Kruppów. Wśród zabytków techniki wyróżniają się dawny kompleks przemysłowy kopalni i koksowni Zollverein (niem. Zeche und Kokerei Zollverein), od 2001 roku na liście światowego dziedzictwa UNESCO oraz zabytkowe osiedla robotnicze. Pamiątką po gminie żydowskiej jest stara synagoga z 1913, dzieło Edmunda Körnera(inne języki). Pomimo zniszczeń zachowała w całości swoją modernistyczną architekturę.

W dzielnicy Werden(inne języki) znajduje się dawny klasztor benedyktynów (znany od 875) z romańskim kościołem św. Ludgera (St. Ludgerus) z 2 poł. XII w. Obok kościół św. Lucjusza (St. Lucius) udokumentowany od 995, przebudowany w XI–XII w. z zabudowaniami klasztornymi z XVIII w.

Innymi wizytówkami Essen są muzeum Folkwang oraz Grugapark(inne języki) z ogrodem botanicznym.

Polityka lokalna

Burmistrz: Thomas Kufen (CDU) – od 2015 r.^[6]

Sport

Moskitos Essen – klub hokejowy
TUSEM Essen – klub piłki ręcznej mężczyzn
Rot-Weiss Essen – klub piłkarski
SGS Essen(inne języki) – klub piłki nożnej kobiet

W mieście rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, pod nazwą Bredeney ITF, zaliczany do rozgrywek rangi ITF, z pulą nagród 25 000 $^[7].

Współpraca

Miejscowości partnerskie:

Przypisy

↑ Bevölkerungsstand nach Geschlecht - Gemeinden - Monat (ab 2000). landesdatenbank.nrw.de/, 2023-09-30. [dostęp 2023-12-31]. (niem.).
↑ Frank-RainerF.R. Hesselmann Frank-RainerF.R., Der Obus nach Heisingen steht nur kurz unter Spannung, [w:] Hundert Jahre in Essen auf Draht--die Strassenbahn: ein Lese-Bilder-Buch zu einem Jahrhundert Verkehrs- und Technikgeschichte der Strassenbahn in Essen, wyd. 1, Essen: Klartext, 1993, s. 132–135, ISBN 978-3-88474-070-5 [dostęp 2024-06-08] (niem.).
↑ Besuch in Essen am 27.04.2000 [online], obus269.hier-im-netz.de [dostęp 2024-06-01] .
↑ WolfgangW. Kintscher WolfgangW., Die Marke „Evag” wird für die „Ruhrbahn” ausradiert [online], www.waz.de, 23 czerwca 2017 [dostęp 2024-06-10] (niem.).
↑ Im Nahverkehr beginnt Freitag die neue Epoche [online], www.waz.de, 12 lipca 2017 [dostęp 2024-06-10] (niem.).
↑ Vita des Oberbürgermeisters [online], www.essen.de [dostęp 2023-11-12] (niem.).
↑ Tennisclub Bredeney e.V. 1929 in Essen [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-11] .

Linki zewnętrzne

oficjalna strona miasta
oficjalne wyniki wyborów lokalnych w 2014 r.. essen.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-11)].
galeria zdjęć
Essen - podział na dzielnice

[1] Bevölkerungsstand nach Geschlecht - Gemeinden - Monat (ab 2000). landesdatenbank.nrw.de/, 2023-09-30. [dostęp 2023-12-31]. (niem.).

[:0-2] Frank-RainerF.R. Hesselmann Frank-RainerF.R., Der Obus nach Heisingen steht nur kurz unter Spannung, [w:] Hundert Jahre in Essen auf Draht--die Strassenbahn: ein Lese-Bilder-Buch zu einem Jahrhundert Verkehrs- und Technikgeschichte der Strassenbahn in Essen, wyd. 1, Essen: Klartext, 1993, s. 132–135, ISBN 978-3-88474-070-5 [dostęp 2024-06-08] (niem.).

[:02-3] Besuch in Essen am 27.04.2000 [online], obus269.hier-im-netz.de [dostęp 2024-06-01] .

[4] WolfgangW. Kintscher WolfgangW., Die Marke „Evag” wird für die „Ruhrbahn” ausradiert [online], www.waz.de, 23 czerwca 2017 [dostęp 2024-06-10] (niem.).

[5] Im Nahverkehr beginnt Freitag die neue Epoche [online], www.waz.de, 12 lipca 2017 [dostęp 2024-06-10] (niem.).

[6] Vita des Oberbürgermeisters [online], www.essen.de [dostęp 2023-11-12] (niem.).

[7] Tennisclub Bredeney e.V. 1929 in Essen [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-11] .

[przyw-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f miasto-przywódca rejonu lub okręgu

[wazne-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

[B]

Miasta na prawach powiatu	Düsseldorf Duisburg Essen Krefeld Mönchengladbach Mülheim an der Ruhr Oberhausen Remscheid Solingen Wuppertal
Powiaty ziemskie	Kleve Mettmann Rhein-Kreis Neuss Viersen Wesel

Miasta na prawach powiatu	Akwizgran (Aachen) Bielefeld Bochum Bonn Bottrop Dortmund Duisburg Düsseldorf Essen Gelsenkirchen Hagen Hamm Herne Kolonia (Köln) Krefeld Leverkusen Mönchengladbach Mülheim an der Ruhr Münster Oberhausen Remscheid Solingen Wuppertal
Powiaty	Borken Coesfeld Düren Ennepe-Ruhr Euskirchen Gütersloh Heinsberg Herford Hochsauerland Höxter Kleve Lippe Märkischer Kreis Mettmann Minden-Lübbecke Oberbergischer Kreis Olpe Paderborn Recklinghausen Rhein-Erft Rhein-Kreis Neuss Rhein-Sieg Rheinisch-Bergischer Kreis Siegen-Wittgenstein Soest Steinfurt Unna Viersen Warendorf Wesel
Rejencje (Regierungsbezirk)	Arnsberg Detmold Düsseldorf Kolonia (Köln) Münster
Związki komunalne	Region miejski Akwizgran (Städteregion Aachen)

Region nadreński (Ren – Moza)	Dinant Duisburg Düsseldorf Emmerich Grieth KOLONIA^[A] Neuss Nijmegen Roermond Tiel Venlo Wessel Zaltbommel
Region IJssel i Zuiderzee	Arnhem DEVENTER^[B] Doesborg Elburg Harderwijk Hasselt Hattem KAMPEN^[B] Ommen Stavoren Zutphen Zwolle
Wybrzeże Morza Północnego	Groningen BREMA^[B] Stade Buxtehude HAMBURG^[B]
Między Renem i Wezerą (Westfalia)	Ahlen Allendorf Altena Arnsberg Attendorn Beckum Belecke Bielefeld Blankenstein (Hattingen) Bocholt Bochum Bödefeld Borgentreich Borken Brakel Breckerfeld Brilon Coesfeld Dorsten DORTMUND^[A] Drolshagen Dülmen Essen Eversberg Freienohl Fürstenau Geseke Grevenstein Hachen Hagen Haltern Hamm Hattingen Herford Hirschberg Hörde Hüsten Iburg Iserlohn Kallenhardt Kamen Langscheid Lemgo Lüdenscheid Lünen Melle Menden Minden MÜNSTER^[B] Neheim Neuenrade Neustadt Nieheim Oldenzaal Olpe OSNABRÜCK^[B] Paderborn Peckelsheim Plettenberg Quakenbrück Ratingen Recklinghausen Rheine Rüthen Schwerte SOEST^[B] Solingen Sundern Telgte Unna Vörden Vreden Warburg Warendorf Warstein Wattenscheid Werl Werne Westhofen Wetter Wiedenbrück
Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia)	Alfeld Aschersleben Bockenem BRUNSZWIK^[A] Einbeck Gardelegen GOSLAR^[B] Gronau Halberstadt Hameln Hanower Helmstedt HILDESHEIM^[B] LÜNEBURG^[B] MAGDEBURG^[B] Osterburg Quedlinburg Salzwedel Seehausen Stendal Tangermünde Ulzen Werben
Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą)	Duderstadt Erfurt Getynga Halle Merseburg Mühlhausen Naumburg Nordhausen Northeim Osterode Uslar
Brandenburgia	Berlin Brandenburg Frankfurt nad Odrą Havelberg Cölln Kyritz Perleberg Pritzwalk
Południowe wybrzeże Bałtyku w granicach cesarstwa	Kilonia LUBEKA^[A] WISMAR^[B] ROSTOCK^[B] STRALSUND^[B] Greifswald Demmin Gützkow Szczecin Białogard Darłowo Goleniów Gryfice Kamień Kołobrzeg Koszalin Sławno Słupsk Stargard Trzebiatów Wolin
Prusy, Polska	Braniewo Chełmno GDAŃSK^[A] Elbląg KRÓLEWIEC^[B] TORUŃ^[B] Wrocław Kraków
Inflanty	DORPAT^[B] Goldingen Kokenhusen Lemsal Parnawa REWEL^[B] Roop RYGA^[B] Valmiera Viljandi Wenden Windawa
Szwecja	Kalmar Nyköping SZTOKHOLM^[B] VISBY^[A]