Archemède
Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése
 (LA) « Vectis mihi et ego commovebo mundi! »
|
(NAP) « Damme na lèva é t'ase gle munne! »
|
(Archimède, Archimedis opera omnia III, Prolegomena XCV)
| |
Archemède de Seracusa (pe grèche andiche Ἀρχιμήδης, Archimédēs; Seracusa, 287 a.C. circa - Seracusa, 212 a.C.) è štate ne matemáteche, físeche é ammendore seracusane.
Cunzederate comm'a une e gle cchiù ruosse scienziate é matemátece de la štòria, gle chendrebbute d'Archemède vave da la giumetría a l'idroštáteca, da l'òtteca a la meccáneca.
Fòtte capace de calculà la seperfice é gle velume de la sfèra é ammaggenétte le légge che rèulane gle galleggiamènde de gle cuorpe. Ngambe ngegneríšteche, Archemède scheprétte é addeprétte gle prengipie de fenzienamènde de le lève é gle štésse nome sié è asseciate a ne muare e máchene é meccanisme, comm'a la vite d’Archemède, pe fa capì quélle ch'è štate capace d'ammendà.
Le máchene da uèrra ch'Archemède fòra ammendate p'arrajetà Seracusa da gl'assèdie romane remánene mméce angora mešteriose.
La vita d'Archemède è recurdata attraviérze assá scritte, ccavvòta de ríggene debbiosa, ch'ave permisse a cheštruì la nemmenata de gle scenziate ngap'a l’aggènde. Presèmbie, è remašta famosa la paròla εὕρηκα! (hèureka! - sò trevate!) ch'allecchétte dòppe èsse schepiérte gle prengipie che pòrta gle nome sié.