Прејди на содржината

Кото

Од Википедија — слободната енциклопедија
Кото
13 жичено кото
Кото
Кото
Класификација

Жичен инструмент

Музичари

Кири Кото Ансамбл

Кото (јапонски:箏) — национален инструмент на Јапонија. Потекнува од кинескиот жонг и со, и слично на монголската јатга, корејскиот гајеџјом и аџенг, виетнамски дан ченг, суданскиот качапи и казахстанскиот јетиген.[1] Кото е околу 180цм во должина, и е изработен од пауловнија дрво (Paulownia tomentosa). Најчестиот тип користи 13 жици затегнати над подвижните мостови што се користат за подесување, а за различни композиции може да е потребно и друго штимање. Кото од 17 жици е исто така честа појава и делува како бас во ансамблите. Жиците на кото генерално се откинуваат со употреба на три трзалки, што се ставаат на првите три прста на десната рака. Канџи за кото е 箏, иако често се користи - 琴. Сепак, 琴 обично се однесува на друг инструмент, кинескиот џијучин (琴の琴; кин но кото). 箏, во одредени контексти, се чита и како „соо“ (箏の琴; соо но кото). Терминот се користи денес, но обично само кога треба се разликува кото и другите цитри. Зборот за азиска цитра со прилагодливи мостови е „Со“. Создадени се варијации на инструментот и на крајот неколку од нив ќе станат стандардни варијации за модерното кото. Четирите видови на кото (Гакузо, Чикузо, Зокузо, Тагенсо) се создадени од различни субкултури, но исто така се прилагодени за промена на стилот на играње.[2]

Историја

[уреди | уреди извор]
Три жени свират на традиционални јапонски инструменти, најнапред, свртена со грб, на кото.
Опис на Сетеи Хасегава од 1878 година, на жена која свири на кото.

Предок на кото бил кинескиот гуженг.[3][4][5][6] За прв пат бил воведен во Јапонија од Кина во VII и VIII век.[7] Првата позната верзија имала пет жици, кои на крајот се зголемиле на седум жици. (Имал дванаесет жици кога бил воведен во Јапонија во раниот период на Нара (710-784) и се зголемил на тринаесет жици). Јапонското кото припаѓа на семејството азиска цитра, кое исто така го сочинува кинескиот гуженг (предци на другите цитри во семејството), корејскиот гајеџјом и виетнамскиот дан ченг.[8] Оваа разновидност на инструменти се појавила во две основни форми, цитра која има мостови и цитра без мостови.

Кога кото за првпат било увезено во Јапонија, родниот збор кото бил генерички термин за сите јапонски жичени инструменти. Со текот на времето, дефиницијата за кото не може да ја опише широката разновидност на овие жичени инструменти и така значењата се промениле. Азумагото или јаматогото се викале уагон, кин но кото се нарекувало џијучин, а сау но кото (сау е постар изговор на 箏) се викал соо или кото.

Кото нотација.

Современото кото потекнува од гакусоо кој се користел во јапонската дворска музика. Тоа бил популарен инструмент меѓу богатите; инструментот кото се сметал за романтичен. Некои книжевни и историски записи покажуваат дека соло дела за кото постоеле со векови пред да се воспостави соокјоку, музиката од соло жанрот. Според јапонската литература, кото се користел како слика и друго дополнително музичко значење. Во еден дел од „Приказната за Генџи“ (Genji monogatari), Генџи длабоко се вљубил во мистериозна жена, која ја немал видено дотогаш, откако ја слушнал како свири на кото од далечина.

Кото на чикузо е направено за традицијата на Тсукушигато и само за слепи мажи. Жените не можеле да свират на инструментот во професионалниот свет ниту да ги учат. Со олеснување на правилото, жените почнале да свират кото, но не и чикузо затоа што бил дизајниран за слепи лица, што довело до пад во употребата; другиот кото се покажал покорисен. Двете главни видови на кото кои и денес се користат се гакусо и зокусо. Овие два релативно останале исти, со исклучок на иновациите во материјалот, како што се пластиката и видот на жиците. Тагенсо е најновиот додаток на семејството кото, кој се појавил во XIX век, тој бил намерно создаден за пристап до поширок опсег на звук и унапреден стил на свирење; овој бил изработуван со 17, 21 и 31 жица.[9]

Можеби најважното влијание врз развојот на кото бил Јатсухаши Кенгио (1614–1685). Тој бил надарен слеп музичар од Кјото кој го сменил ограничениот избор на шест песни во сосема нов стил на кото музика, што тој го нарекол куми ута. Јатсухаши ги сменил тсукуши гото штимовите, кои биле засновани на начинот на подесување на гагаку; и со оваа промена се родил нов стил на кото. Јатсухаши денес е познат како „Татко на модерното Кото“.

Помало влијание во еволуцијата на кото се наоѓа во инспирацијата на жената по име Кеико Носака. Кеико Носака (музичарка која ја освоила Гранд наградата за музика од јапонското Министерство за култура во 2002 година), се чувствувала ограничена свирејќи на кото со само 13 жици, па затоа создала нови верзии на инструментот со 20 или повеќе жици.[10] Јапонските случувања во цитрите без мостови вклучуваат едножичен кото (ичигенкин) и двожичен кото (нигенкин или јакумо гото). Околу 1920-тите, Горо Морита создал нова верзија на двожиченото кото; на ова кото, свирачот би ги притискал копчињата над металните жици како западниот автохарп. Го добил името таишгоотото по Таишоо периодот.

Мичио Мијаги

На почетокот на периодот Меиџи (1868–1912), западната музика била воведена во Јапонија. Мичио Мијаги (1894–1956), слеп композитор, иноватор и изведувач, се смета дека е првиот јапонски композитор кој комбинирал западна музика и традиционална музика на кото. Мијаги во голема мерка се смета за одговорен за одржување на животот на кото кога се заборавиле традиционалните јапонски уметности и биле заменети со вестернизацијата. Напишал над 300 нови дела за инструментот пред неговата смрт во железничка несреќа на 62-годишна возраст. Тој исто така го измислил популарниот 17 жичен бас кото, создал нови техники на свирење, напредни традиционални форми и што е најважно ја зголемил популарноста на кото. Настапувал во странство и до 1928 година неговото парче за кото и шакухачи, „Хару но Уми“ (Пролетното Море) било транскрибирано за бројни инструменти. Хару но Уми дури се свири и за пречек на секоја Нова Година во Јапонија.[11]

Масајо Ишигуре свирејќи на кото со 13 жици.

Од времето на Мијаги, многу композитори како Кимио Ето (1924–2012), Тадао Саваи (1937–1997) напишале и изведувале дела кои продолжиле да го унапредуваат инструментот. Вдовицата на Саваи, Казуе Саваи, која како дете била омилена ученичка на Мијаги, била најголемата движечка сила зад интернационализацијата и модернизацијата на кото. Нејзиниот аранжман на пијано дуетот на композиторот Џон Кејџ „Три танци“ за четворица, подготвен за бас кото бело обележје во модерната ера на кото музиката.

Околу сто и педесет години по реставрацијата Меиџи, Јапонците ги избегнувале своите изолационистички идеали и отворено почнале да ги прифаќаат американските и европските влијанија; што најверојатно е причината што кото добил многу различни варијации.[12]

Градба

[уреди | уреди извор]
Детал од кото.

Кото е обично направено од дрво од Пауловнија, иако третманот на дрвото варира неверојатно помеѓу занаетчиите. Кото понекогаш може да биде украсено. Украсите вклучуваат слоеви слонова коска и абонос, школка од желка, метални фигури итн. Дрвото е исто така исечено на два дела, итаме (исто така наречено мокуме), кое има вител (спирала), или масаме со права линија. Делот со права линија е полесен за производство, така што вителот ги зголемува трошоците за производство, затоа е резервиран специјално за декоративни и елегантни модели.[2]

Телото т.е. корпусот на традиционалното кото е направено од дрво наречено кири (Пауловнија).[9] Секое парче од инструментот доаѓа со културно значење, особено затоа што кото е национален инструмент. Кири е исто така важно за Јапонија затоа што е царски семеен грб за царицата. Кири се суши и се сече на прецизни делови. Големината на звучната плоча на стандардно модерно кото останала на приближно 182 сантиметри. Во минатото се движела од 152 до 194 сантиметри.

Мостовите (Џи) порано биле изработувани од слонова коска, но во денешно време се направени од пластика, а повремено се направени од дрво. Може да се смени интонацијата на жицата со манипулирање или поместување на мостот.[13] За некои многу ниски ноти, се направени посебни мали мостови, како и специјални мостови со три различни висини, во зависност од потребата на штимањето. Кога малиот мост е недостапен за некои многу ниски ноти, некои свирачи може, како итна мерка, да го користат мостот наопаку. Се разбира, таквиот аранжман е нестабилен, а мостот би имал тенденција да падне. Познато е дека мостовите се кршат за време на свирењето, а кај некои постари инструменти мостовите опаѓаат поради голема употреба, а мостовите може да паднат и за време на свирењето, особено при притискање на жиците. Се разбира, постојат различни видови на лепенки што се продаваат за да се пополнат дупките што предизвикуваат нозете (држачите) на мостот да се потпираат на нестабилна област. Долг околу 213цм, кото традиционално се поставува на подот пред изведувачот, кој клечи.[14]

Џи (мост).

Жиците се направени од најразлични материјали. Различни видови пластични жици се популарни. Свилени жици сè уште се прават и обично имаат жолта боја. Тие чинат повеќе и не се толку издржливи, но тврдат дека се помузикални. Жиците се врзани со јазол, со ролна хартија или картон, со големина на отпушок од цигара, нанижани низ дупките на главата на кото, се провираат низ дупките од задната страна, се затегнуваат и се врзуваат со специјален јазол. Жиците може да се затегнат со специјална машина, но често се затегнуваат со рака, а потоа се врзуваат. Може да се затегне со повлекување на жицата одзади, или седење на работ на кото, иако второто е многу потешко и бара многу сила на раката. На некои инструменти може да се инсталираат пинови за прилагодување (како на пијано), за полесно прилагодување.

Макура ито, свилената нишка што се користи во инструментот, е клучен дел од неговата конструкција. Оваа одлика не била забележана на инструментите во стилот на благородништво, бидејќи тие користеле поголема напнатост и ја ценеле реликтната природа на нивните инструменти. Обичните луѓе ги направиле сите иновации што го направиле кото не само цврст инструмент, туку и посоничен. Макура ито се користела во хартија, така што ситната свила била во изобилство во Јапонија. Од почетокот на XIX век, слонова коска наречена макура зуно станала стандард за кото.[15]

За секој дел од кото постои традиционално име, кое се поврзува со мислењето дека телото на кото наликува на змеј. Така горниот дел се нарекува „лушпа од змеј“ (竜 甲ryūkō - рјуукоо), додека долниот дел се нарекува „стомак на змеј“ (竜腹 ryūfuku - рјууфуку). Едниот крај на кото, забележлив заради мобилната шарена ткаенина, е познат како „глава на змејот“ (竜 頭ryūzu - рјуузу), кој се состои од делови како „рогови на змејот“ (ū ryakaku - уу рјукаку или седло на мостот или 枕角 makurazuno - макуразуно), „јазикот на змејот“ (竜 舌ryūzetsu - рјуузетсу), „очите на змејот“ (竜 眼ryūgan - рјууган, дупките за жиците) и „челото на змејот“ (竜額 ryūgaku - рјуугаку, просторот над макуразуно). Другиот крај на кото се нарекува „опашка на змејот“ (竜 尾, ryūbi - рјууби); жичената навртка се нарекува „облачен рог“ (雲 角, unkaku - ункаку).

Кото денес

[уреди | уреди извор]
Кото концерт на Химеџијо кангетсукаи во 2009 година.

Влијанието на западната поп-музика го направила кото помалку истакнато во Јапонија, иако сè уште се развива како инструмент. 17- жичаното бас кото (jūshichi-gen - џуушичи-ген) станувало се поизразен со текот на годините по неговиот развој од Мичио Мијаги. Исто така, има и кото со 20, 21 и 25 жици. Се пишуваат дела за кото со 20 и 25 жици и 17-жичено бас кото. Реико Обата исто така го направила кото достапно за западните музички читатели со објавување на две книги за соло кото, со употреба на западна нотација. Сегашната генерација на кото изведувачи, како што се американските изведувачи Реико Обата и Мија Масаока, јапонскиот мајстор Казуе Саваи и Мичијо Јаги, наоѓаат места за кото во денешната џез, експериментална музика, па дури и поп-музиката. Членовите на групата Rin' се популарни свирачи на џуушичи-ген во модерната музичка сцена.

Мичијо Јаги свирејќи на 21 жичено кото.

Џун Курамото од џез-фузијската група Хирошима бил еден од првите изведувачи на кото што го популаризирал кото во нетрадиционален стил на соединување. Реико Обата, основач на Источен западен џез, била прва што извела и снимила албум со џез-стандарди со кото. Обата исто така го произвеле првото инструкциско ДВД на англиски јазик, со наслов „Можеш да свириш кото“. Обата е една од ретките изведувачи на кото, што изведува кото концерти со оркестри на Соединетите држави, а тоа го правела во повеќе наврати, вклучително и со Оркестар Нова за KPBS во Сан Диего во 2010 година.[16]

Други соло изведувачи надвор од Јапонија вклучуваат: наградувана уметничка Елизабет Фалконер, која исто така студирала една деценија во училиштето Сауаи Кото во Токио и Линда Како Каплан, канадски даишихан (велемајстор) и член на Школа Чикуши Кото на Фукуока повеќе од две децении. Друг ученик на Сауаи, Масајо Ишигуре, држи училиште во Њујорк. Јукико Мацујама го води својот бенд КотоЈуки во Лос Анџелес. Нејзините композиции ги спојуваат боите на светската музика со нејзината родна јапонска култура. Таа настапила на албумот „Михо: Патување на планина“, добитник на Греми (2010) од Конзорт Пол Винтер, со што се стекнала со дополнителна изложеност на западната публика за инструментот. Во ноември 2011 година, светската публика била дополнително изложена на кото кога таа настапила со Шакира на Латинските Греми награди.

Во март 2010 година, кото добило широко распространето меѓународно внимание кога Греми нахрадуваното видео на прогресив метал групата „Tool“, станало вирален хит. Видеото прикажува Токио-заснован ансамбл „Soemon“ како ја изведува песната на Брет Ларнер (член на Tool) „Латералус“ за шест кото и два бас кото. Ларнер претходно свирел кото со Џон Фејхи, Џим О'Рурк и членовите на инди рок-групи, вклучувајќи ги „Camper Van Beethoven“, „Deerhoof“, „Jackie O Motherfucker“ и Mr. Bungle.

Во постарата поп и рок-музика, Дејвид Боуви користел кото во инструменталното парче „Moss Garden“ на неговиот албум „Heroes“ (1977). Мултиинструменталистот, основач и поранешен гитарист на The Rolling Stones, Брајан Џоунс свирел на кото во песната „Take It Or Leave It“ на албумот „Aftermath“ (1966)

Пол Гилберт, популарен виртуоз на гитара, ја снимил својата сопруга Еми како свири на кото на неговата песна „Koto Girl“ од албумот „Aligator Farm (2000). Рок-групата Kagrra, е добро позната по тоа што ги користи традиционалните јапонски музички инструменти во многу свои песни, како пример е „Утаката“ (うたかた), песна во која кото има видно место. Винстон Тонг, пејачот на Tuxedomoon, ја користи на неговата 15-минутна песна „The Hunger“ од неговиот деби соло албум „Theoretically Chinese“ (1985).

Рок групата Queen користела (играчка) кото во „The Prophet Song“ на нивниот албум „A Night at the Opera“ од 1975 година. Поранешниот гитарист на Genesis, Стив Хакет користел кото на инструменталната песна „The Red Flower of Tachai Blooms Everywhere“ од албумот „Spectral Morning“ (1979), и клавијатуристот на Genesis Тони Бенкс земал семплови од кото со користење на Емулатор синтисајзер за песна на бендот „Mama". Хазел Пејн свирел на кото во англиска преработка на јапонската песна „Сукијаки“ во албумот „A Taste of Honey“ од 1981 година.[17] Asia користеле кото во средниот дел на хитот „Heat of the Moment“ на нивниот истоимен албум од 1982 година.[18] Синтетизирано кото исто така се појавува во нивниот кавер на песната „I'll Try Something New“.[19]

Албумот „2001“ од 1999 година на Dr. Dre, вклучува синтетизирано кото на две негови нумери, „Still DRE “ и „The Message“. Акустична преработка од 2020 година на „Battle of Evermore“ на Led Zeppelin од Рок Пијано со Дин Мекнил, исто така, истакнува видливо синтетизирано кото.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Koto“. Encyclopædia Britannica. Посетено на 2008-03-18.
  2. ↑ 2,0 2,1 Johnson, Henry (1996). „"A Koto" by Any Other name: Exploring Japanese Systems of Musical Instrument Classification“. Asian Music. 49: 38–64.
  3. ↑ Deal, William E. (2006). Handbook to life in medieval and early modern Japan. New York: Infobase Publishing. стр. 266–267. ISBN 0-8160-5622-6.
  4. ↑ Encyclopedia Americana, Volume 2 (international. изд.). Minnesota: Americana Corp. 1966. стр. 400.
  5. ↑ „Hugo's window on the world of Chinese zheng“. Chime. Leiden: European Foundation for Chinese Music Research. 16–17: 242. 2005. Throughout the centuries, the zheng became the parent instrument of the Asian zither family as it spread from China to a number of adjacent countries giving birth to the Japanese koto, the Korean kayagum and the Vietnamese dan tranh.
  6. ↑ Howard, Keith (1995). Korean musical instruments. Oxford University Press. стр. 38. ISBN 978-0-19-586177-8. The kayagum, the most popular South Korean instrument, is a 12-string half-tube plucked zither (H/S 312.22.5) (Plate 7). It resembles the Chinese zheng, Mongolian yatga, Japanese koto, and Vietnamese dan tranh. All these instruments descend from a common model, the ancient zheng.
  7. ↑ Speed, Burgess (2008). Japan: Your Passport to a New World of Music. Alfred Publishing. стр. 7. ISBN 978-0-7390-4303-5.
  8. ↑ „Hugo's window on the world of Chinese zheng“. Chime. Leiden: European Foundation for Chinese Music Research. 16–17: 242. 2005. Throughout the centuries, the zheng became the parent instrument of the Asian zither family as it spread from China to a number of adjacent countries giving birth to the Japanese koto, the Korean kayagum and the Vietnamese dan tranh.
  9. ↑ 9,0 9,1 Johnson, Henry M. (1996). „Koto manufacture: The Instrument, Construction Process, and Aesthetic Considerations“. The Galpin Society Journal. 49: 38–64. doi:10.2307/842391.
  10. ↑ Wade, Bonnie C. Music in Japan: Experiencing Music, Expressing Culture. Oxford: Oxford Univ., 2005. Print.
  11. ↑ „sian Instrument Collection in the Beckwith Music Library“. Bowdoin. Bowdoin College Library. Архивирано од изворникот на 2 October 2013. Посетено на 28 September 2013.
  12. ↑ Johnson, Henry M (2003). „Traditions Old and New: Continuity, Change, and Innovation in Japanese "Koto"-Related Zithers“. Journal of the American Musical Instrument Society. 29: 181–229.
  13. ↑ „Koto“. Credo Reference.
  14. ↑ „Contemporary Music for Japanese Instruments: Sawai Koto Ensemble“. FREER|SACKLER. Smithsonian Instittution. Архивирано од изворникот на 2013-06-19. Посетено на 2013-09-28.
  15. ↑ Miyazaki, Mayumi (Fall 1999). „Music in Art: International Journal for Music Iconography“. The History of Musical Instruments in Japan and Visual Sources. 24: 51–56.
  16. ↑ „Reiko Obata Performs with Orchestra Nova on KPBS“. Youtube. Посетено на 11 March 2014.
  17. ↑ „Sukiyaki by A Taste of Honey on Soul Train“. Youtube. Посетено на 4 March 2012.
  18. ↑ Rosen, Craig (1996). The Billboard Book of Number One Albums. New York: Billboard Books. стр. 269. ISBN 0-8230-7586-9.
  19. ↑ „I'll Try Something New by A Taste of Honey on Soul Train“. Youtube. Посетено на 17 June 2012.

Белешки

[уреди | уреди извор]

Дополнителна литература

[уреди | уреди извор]

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кото&oldid=5275274“