Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πλούταρχος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Πλούταρχος (αποσαφήνιση).
Πλούταρχος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Πλούταρχος (Αρχαία Ελληνικά) και L. Mestrius Plutarchus (Λατινικά)[1]
ΓέννησηΔεκαετία του 40 (περίπου)[1]
Αρχαία Χαιρώνεια[2][3][4]
Θάνατος120 (περίπου)[2][5][3]
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα
αρχαία ελληνικά[6][7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδοκιμιογράφος
ιερέας
δικαστής (magistrate) ή δημόσιος αξιωματούχος
βιογράφος
ιστορικός[8]
συγγραφέας[8][9]
φιλόσοφος[8]
Αξιοσημείωτο έργοΒίοι Παράλληλοι
d:Q19740354
Οικογένεια
ΣύζυγοςTimoxena
ΤέκναΠλούταρχος ο Νεότερος
Λαμπρίας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαπρέσβης
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Πλούταρχος (περ. 45–120)[10] ήταν Έλληνας ιστορικός, βιογράφος, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος.

Η ζωή του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννημένος στη μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, πιθανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου, ο Μέστριος Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής του και δύο φορές στη Ρώμη, (βλ. Πλούταρχος. Δημοσθένης. 2.2, Πλούταρχος. Όθων 14.1-2, Πλούταρχος. Όθων 18.1). Είχε φίλους Ρωμαίους με ισχυρή επιρροή, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν ο Σόσκιος Σενέκιος και ο Φουνδανός, και οι δύο σημαντικοί Συγκλητικοί, στους οποίους ήταν αφιερωμένα ορισμένα από τα ύστερα κείμενά του. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, (βλ. Ηθικά 792F) όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Έζησε μια ιδιαίτερα δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα απίστευτο σώμα κειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.

Ως άρχων και πρέσβης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός από τα καθήκοντά του ως ιερέας του Δελφικού ναού, ο Πλούταρχος ήταν επίσης μαγιστράτος, δηλαδή άρχων (θέση παραπλήσια με αυτή του σημερινού δημάρχου), στη Χαιρώνεια και αντιπροσώπευσε την ιδιαίτερη πατρίδα του σε διάφορες αποστολές σε ξένες χώρες. Ο φίλος του Λεύκιος Μέστριος Φλώρος, Ρωμαίος ύπατος, απέδωσε στον Πλούταρχο την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Αργότερα, όταν ήταν σε προχωρημένη ηλικία, ο αυτοκράτωρ Τραϊανός (κατ' άλλους ο Αδριανός) τον όρισε προκουράτωρα, επίτροπο δηλαδή της Αχαΐας, μια θέση που του επέτρεπε να φέρει τα εμβλήματα και τα ενδύματα του Ρωμαίου ύπατου.

Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βίοι Παράλληλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι,[11] μια σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, διευθετημένων ανά ζεύγη, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση στις κοινές ηθικές τους αξίες ή αποτυχίες. Οι διασωθέντες Βίοι περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μεμονωμένους βίους. Στα περισσότερα από τα ζεύγη ακολουθεί σύγκριση των δύο προσωπικοτήτων. Όπως εξηγεί στην πρώτη παράγραφο του έργου του Βίος Αλεξάνδρου, ο Πλούταρχος δεν ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την ιστορία, αλλά διερευνούσε τους χαρακτήρες και το πεπρωμένο διάσημων ανδρών. Το έργο του Βίος Αλεξάνδρου είναι μία από τις πέντε δευτερογενείς πηγές για τον Μακεδόνα βασιλέα και περιλαμβάνει ανέκδοτα και περιγραφές περιστατικών που δεν περιλαμβάνονται σε καμία άλλη πηγή. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο βίος του Νουμά Πομπίλιου, ενός αρχαίου Ρωμαίου βασιλέα, περιέχει επίσης μοναδικές πληροφορίες για το πρώιμο ρωμαϊκό ημερολόγιο.
Οι βιογραφούμενοι είναι:

Ηθικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Ηθικά (Πλουτάρχου)

Το υπόλοιπο του έργου που επιβίωσε ενοποιήθηκε σε μία συλλογή με τον τίτλο Ηθικά.[12] Πρόκειται για μια εκλεκτική συλλογή 183 πραγματειών και καταγραμμένων λόγων, (σώζονται 76)[13] στους οποίους περιλαμβάνεται: ως προεισαγωγή το, Περί παίδων αγωγής το Περί αρετής, Περί ειμαρμένης, το Πώς αν τις διακρίνειε τον κόλακα του φίλου, το Περί τύχης και αρετής Αλεξάνδρου -σημαντικό συμπλήρωμα στον Βίο του μεγάλου στρατηγού-, το Περί Ίσιδος και Οσίριδος (σημαντική πηγή πληροφοριών για αιγυπτιακά τελετουργικά τυπικά και τον συγκερασμό τους με τις ελληνικές λατρείες), το Γυναικῶν ἀρεταί και το Περί της Ηροδότου κακοηθείας (το οποίο πιθανώς, όπως και οι λόγοι περί των κατορθωμάτων του Αλέξανδρου, ήταν ρητορική άσκηση), όπου ο Πλούταρχος ασκεί κριτική σε αυτό που βλέπει ως συστηματική προκατάληψη στο έργο του πατέρα της ιστορίας, μαζί με άλλες φιλοσοφικές πραγματείες όπως το Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων, το Περί των υπό του θεού βραδέως τιμωρουμένων, το Περί ευθυμίας, το Των επτά σοφών συμπόσιον, το Περί του ει εν τοις Δελφοίς, πυθαγόρεια συμβολική διατριβή, το Πολιτικά παραγγέλματα (το καθήκον του πολιτεύεσθαι) κ.α. Έγραψε επίσης και ελαφρότερα έργα, όπως το Οδυσσεύς και Γρύλλος, ένα χιουμοριστικό διάλογο ανάμεσα στον Οδυσσέα του Ομήρου και έναν από τους γητεμένους χοίρους της Κίρκης. Τα Ηθικά γράφτηκαν πρώτα, ενώ η συγγραφή των Βίων έγινε κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του Πλούταρχου.

Κάποιες προσθήκες στα Ηθικά περιλαμβάνουν αρκετά ψευδεπίγραφα έργα, τα οποία αποδίδονται στον Ψευδοπλούταρχο, μεταξύ αυτών είναι το Βίοι Δέκα ρητόρων, το Περί ποταμῶν, το Στρωματεῖς και άλλα. Αν και οι σκέψεις που παρουσιάζονται δεν είναι του Πλούταρχου και αναφέρονται σε μία σχετικά υστερότερη εποχή, θεωρούνται κλασικές και έχουν ιστορική αξία.

Ερωτήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα μικρότερο του έργο είναι οι Ερωτήσεις, 113 στον αριθμό. Όλες ξεκινούν με το «Γιατί», δίχως συμπερασματικές απαντήσεις. Η μία σειρά παραθέτει σκοτεινά στοιχεία της μυστηριακής Ρωμαϊκής ζωής και των Ρωμαϊκών εθίμων και η άλλη των Ελληνικών.

Ο Πλούταρχος και οι Δελφοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ως ιερέας στους Δελφούς για μια τριακονταετία, ο Πλούταρχος συνέδεσε μέρος του έργου του με το ιερό του Απόλλωνα, τις διαδικασίες χρησμοδοσίας και τις προσωπικότητες που συνέδεσαν το όνομά τους με αυτό. Ένα από τα σημαντικότερα σχετικά έργα είναι το «Περὶ τοῦ μὴ χρᾶν ἔμμετρα νῦν τὴν Πυθίαν» [14] (Ηθικά, 11). Ακόμη σημαντικότερη είναι ο διάλογος «Περὶ τοῦ Εἶ τοῦ ἐν Δελφοῖς», [15] στον οποίο πρωταγωνιστούν ο Αμμώνιος, νεοπλατωνικός φιλόσοφος και δάσκαλος του Πλουτάρχου, και ο Λαμπρίας, αδελφός του συγγραφέα. Σύμφωνα με τον Αμμώνιο, το Ε που βρισκόταν χαραγμένο στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς οφειλόταν στο εξής γεγονός: οι σοφοί της αρχαιότητας, τα αποφθέγματα των οποίων αναγράφονταν επίσης στο ιερό του Απόλλωνα, δεν ήταν επτά, αλλά πέντε: ο Χίλων, ο Σόλων, ο Θαλής, ό Βίας και ο Πιττακός. Όμως οι τύραννοι Κλεόβουλος και Περίανδρος χρησιμοποίησαν την ισχύ τους για να ενταχθούν κι αυτοί στον κατάλογο. Το Ε που χαράχθηκε στο ναό αποτελούσε άρα μια επιβεβαίωση ότι τα δελφικά παραγγέλματα προέρχονταν στην ουσία από τους πέντε πραγματικούς σοφούς.

Επιδράσεις του έργου του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανδριάντας του Πλουτάρχου στη Χαιρώνεια την ιδιαίτερη πατρίδα του

Ἀντώνιος δὲ τὴν πόλιν ἐκλιπὼν καὶ τὰς μετὰ τῶν φίλων διατριβάς͵ οἴκησιν ἔναλον κατεσκεύαζεν αὑτῷ περὶ τὴν Φάρον͵ εἰς τὴν θάλασσαν χῶμα προβαλών· καὶ διῆγεν αὐτόθι φυγὰς ἀνθρώπων͵ καὶ τὸν Τίμωνος ἀγαπᾶν καὶ ζηλοῦν βίον ἔφασκεν͵ ὡς δὴ πεπονθὼς ὅμοια· καὶ γὰρ αὐτὸς ἀδικηθεὶς ὑπὸ τῶν φίλων καὶ ἀχαριστηθείς͵ διὰ τοῦτο καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀπιστεῖν καὶ δυσχεραίνειν...

— Αντώνιος [69, 70.1, 70.8].

Το έργο του Πλούταρχου επηρέασε σημαντικά την αγγλική και τη γαλλική λογοτεχνία. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο Σαίξπηρ τον παρέφρασε εκτενώς, που έγραψε τον δικό του Τίμωνα, όπως και ο Μολιέρος μετά 16 αιώνες, τον Μισάνθρωπο. Ο Τόμας Νορθ μετέφρασε αρκετούς από τους Βίους στα έργα του. Ο Ραλφ Ουάλντο Έμερσον και οι Υπερβατιστές επηρεάστηκαν σημαντικά από τα Ηθικά (ο Έμερσον έγραψε μια αρκετά διαφωτιστική εισαγωγή στην πεντάτομη έκδοση των Ηθικών του κατά τον 19ο αιώνα). Ο Μπόσουελ αναφέρει εκτεταμένα τον τρόπο με τον οποίο έγραφε ο Πλούταρχος τους βίους του στην εισαγωγή της βιογραφίας του Σάμιουελ Τζόνσον. Ανάμεσα στους άλλους θαυμαστές του περιλαμβάνονται οι Μπεν Τζόνσον, Τζον Ντράιντεν, Τζον Μίλτον και Φράνσις Μπέηκον και άλλες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως ο Κότον Μάθερ, ο Ρόμπερτ Μπράουνινγκ και ο Μισέλ ντε Μονταίν (οι Πραγματείες του αντλούν ένα μεγάλο μέρος της έμπνευσης και των ιδεών τους από τα Ηθικά).

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (Αγγλικά) World History Encyclopedia. plutarch. Ανακτήθηκε στις 20  Ιανουαρίου 2021.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 119200813. Ανακτήθηκε στις 20  Ιανουαρίου 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. plutarch. Ανακτήθηκε στις 20  Ιανουαρίου 2021.
  4. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Plutarch. Ανακτήθηκε στις 20  Ιανουαρίου 2021.
  5. ↑ (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 118595237. Ανακτήθηκε στις 20  Ιανουαρίου 2021.
  6. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19981002002. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  7. ↑ CONOR.SI. 11237731.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/161687. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  9. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  10. ↑ Plutarch Stanford Encyclopedia of Philosophy
  11. ↑ Εκδ. ΚΑΚΤΟΣ βιβλία 54-57 και 150-169
  12. ↑ Εκδ, ΚΑΚΤΟΣ βιβλία 343-370
  13. ↑ Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 8, σ. 311, εκδοτική Αθηνών, 1988
  14. ↑ «Περὶ τοῦ μὴ χρᾶν ἔμμετρα νῦν τὴν Πυθίαν»
  15. ↑ «Περὶ τοῦ Εἶ τοῦ ἐν Δελφοῖς»

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Α. και M. Croiset (ελλην.μετάφρ. Αθήνα 1938, τόμ.6)
  • A. Lesky (ελλην. μετάφραση, Θεσσαλονίκη 1964)
  • Μ.Γ.Μερακλής, Πλούταρχος ο Χαιρωνεύς. Η ζωή και το έργο του (Αθήνα 1966)
  • R.H. Barrow, Plutarch and his times (Λονδίνο 1967)
  • D. Babut, Plutarque et le stoicisme (Παρίσι 1969)
  • D.A. Russell, Plutarch (Λονδίνο 1973)

Ενδεικτική βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Wardman, Alan, Plutarch's "Lives".
  • Duff, Timothy E, Plutarch's "Lives: exploring virtue and vice", (Oxford 2002)
  • Emerson, Ralph Waldo, Introduction to Plutarch's Morals, Sampson, Low, (London 1870)
  • Jones, C. P. Plutarch and Rome, Oxford University Press, (Oxford 1972)
  • Hadas, Moses, «Ἡ θρησκεία τοῦ Πλουτάρχου», Νέα Ἑστία, 40, 459 (1946), σσ. 849-854
  • Πλούταρχος, Ηθικά, τόμοι 28. Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, Οι Έλληνες τόμοι 343-371
  • Πλούταρχος, Βίοι παράλληλοι, τόμοι 21. Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, Οι Έλληνες τόμοι 55-57 και 152-169

Ειδικές εκδόσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πλούταρχος «Γυναικών Αρεταί», «Πλατωνικά Ζητήματα», εκδ. Ζήτρος, 1998 ISBN 960-7760-39-5
  • Πλούταρχος «Περί του Σωκράτους δαιμονίου», «Περί του ΕΙ του εν Δελφοίς», «Περί του μη χραν έμμετρα νυν την Πυθία,», εκδ. Ζήτρος 2002, ISBN 960-7760-80-8
  • Πλούταρχος «Περί παίδων Αγωγής», «Παραμυθητικός προς Απολλώνειον», «Παραμυθητικός προς την εαυτού γυναίκα», εκδ. Ζήτρος, 2002 ISBN 960-7760-82-4
  • Πλούταρχος «Περί τύχης & αρετής Αλεξάνδρου», «Λακωνικά αποφθέγματα», εκδ. Ζήτρος
  • Πλούταρχος, Ίσις και Όσιρις, εκδ, Ζήτρος
  • Πλούταρχος, Έρωτες - ερωτικές διηγήσεις, εκδ. Ζήτρος

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πλούταρχος&oldid=10655222"