ac'hann

Gwelet ivez : ac'han-

Brezhoneg

Etimologiezh

Eus ar ger « ac'hanen » goude fatadur an « e » (evel zo c'hoarvezet d'ar ger amann).

Adverb

ac'hann, skrivet ivez ac'hann, pe ac'hanen, /aˈɣãnː/

1. (A verk ul lec'h orin :) eus amañ, ac'hanen, ac'halen, avamañ :
   • bezañ ac'hann :

   • − « Ev, ev 'ta, ma 't eus c'hoant. Gwelout a ran ne dout ket ac'han. — (Aleksandr Soljenitsyn, lakaet e brezhoneg gant Ernest ar Barzhig, Ti Vatriona, Al Liamm, 1976, p. 13.)

   • bezañ genidik ac'hann
   • — « Gwir a lavarez, » eme an daou all, « ha bremañ p'emaomp en oad da vale, ez eo ret deomp mont en hon tro, pa n'omp ket genidik ac'han. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 19.)
2. bezañ pell ac'hann
   • — N'emañ ket gwall bell ac'hann ; hepdale ec'h errui war aod ar mor, [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 32.)
   • [...] genidik on eus a ur vro bell ac'han. — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 42.)
3. bezañ ur pennad ac'hann
   • — « Mat ! me oar gant piv emañ ; ur pennad emañ ac'han, du-se er c'huzh-heol, gant Roue Breizh. [...]. — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 46.)
   • − [...] ; met war-hed un devezh mat a vale ac'hann a zo ur c'hastell en kreiz ur c'hoad, hag eno, marteze, e kavfet ar pezh a glasket. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 40.)
4. mont ac'hann (da ul lec'h bennak)
   • — « Deomp ac'han d' ar vilin, » eme baotr Treizh-Logod, « rak gwall dirapar eo ho tilhad en-dro deoc'h ha leun-bri oc'h ivez. [...]. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 72.)
   • Deomp ac'han. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 21.)
   • - [...]. An div dremedar a degasfet ganeoc'h, rak ar re-se a zo buan evel an avel, hag e pignfomp neuze war bep a hini anezhe, evit mont kuit ac'hann. [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 81.)
   • — Warc'hoazh ec'h afomp kuit ac'hann, [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 144.)
   • — « Mat ! mat ! n' eus forzh, feteiz ne din ac'han (ken?) n' am bezo gwelet petra zo kouezhet digant ar re-hont. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 39.)
   • N'eus forzh, n'in ket ac'hann, na pa rankfen bale noazh ha diarc'hen, ken am bo distaget ur gwenneg bennak diouzh ar c'hozh skraper kozh-mañ ! — (Erwan ar Moal, Bilez hag e vestr, Feiz ha Breiz, Brest, 1926, p. 2.)
   • « Ma ! Hennez, ar Yann-ze, a rank mont kuit ac'han, c'houitell hag all ! » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 186.)
   • Mond ahann d'an tour-ruz, setu aze eur hrogad ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 292.)
   • Ze a oa da rei da houzoud deom e oa o vond ahann. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 438.)
   • Pa vo eet homañ ahann e vim amañ 'vel eur penn ki. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 33.)
   • Gwell eo deomp mond ahann, da-larsout (da-lavarjout). — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 309.)
5. gwelout ac'hann
   • Ur gudon a welan du-hont war vrank ur wezenn, teir lev ac'hann. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 112.)
   • -Pelec'h emañ ar milinoù-se? - N'o gwelet ket du-hont, war ar menez, teir lev ac'hann? — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 112.)
   • Ahann e welan an dremenidi. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 540.); Ac'hann e vez gwelet an dremenidi. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 178.)
6. tec'hel ac'hann
   • Ni n'on-eus ket da dehel ahann. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 234.)
7. tennañ unan bennak ac'hann, en em dennañ ac'hann
   • O ! va mamm, emaon marv, ma n'am zennit raktal ac'han. — (Yann-Vari Perrot, E-tal ar poull, C'HOARIVA BREZHONEK, Pemp pezh-c'hoari berr, Skridoù Breizh, 1944, p. 54.)
   • Ma 'm zennit ac'han, e roin va ger deoc'h, a galon vat. — (Yann-Vari Perrot, E-tal ar poull, C'HOARIVA BREZHONEK, Pemp pezh-c'hoari berr, Skridoù Breizh, 1944, p. 55.)
   • − [...]. Gra evel ma lârin dit hag e c'hallfomp em dennañ ac'hann hon-daou. [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/5, Al Liamm, 1994, p. 118.)
8. bezañ, mont, ac'hann da ul lec'h bennak:
   • Bezet ivez ur pont kaer ac'han da Gêr-Iz. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 162.)
   • Pegeit zo ac'hann da Vrest? — (Jean Tricoire, Me a gomzo brezoneg, 1990, p 86.)
   • Ha peadra 'ta da baeañ va beaj ac'han da Baris ha pelloc'h, eus Paris betek Moskov ! nag a vadoù da zispign kent tizhout ar pal... — (Jarl Priel, Va Buhez e Rusia, Al Liamm, 1955, p. 4.)
   • Person kozh Tredraezh a oa aet ac'hann da Bleuveur. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 277.)
   • Pet lev zo ac'hann da Berroz? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 156.)
   • Hennezh a flistre e wad keit hag ac’hann d’ar prenestr. TBP 2/161

II - A verk an amzeriañ

1. ac'hann d'ur c'houlz bennak
   • ... ac'hann' d'an eost a zeu ... — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 44.)
   • ... ac'hann' d'ar varn ne varvin ket, siwazh! — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 226.)
   • Ac'hann' d'ar bloaz a zeu, emezañ, en devezo bet amzer Yannig da zeski e gatekiz, ha neuze e raio e bask. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 241-242.)
2. ac'hann d'an noz
   • An dud ivez a rank hiriv kaout boued kreñvoc'h ha fonnusoc'h rak tenn e vezo d'ar c'horf ac'hann d'an noz. — (Brogarour, Onenn, Gwengamp, 1936, p. 39.)
3. ac'hann da warc’hoazh, ac'hann d'arc’hoazh
   • Ha pa gomzfen ac'hann da warc’hoazh ar beure ne c’hallfen ket dont a-benn da laret holl. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 30.)
4. ac'han da neuze
   • — [...]. Met na bok da blac'h ebet ac'hann da neuze, ha deu amañ war yun, pe n' am gweli ken. [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 158.)
   • — ...Ne ran ket, eme ar person ; p'he devezo hanter-kant skoed ez in diouzhtu ; ac'hann da neuze e chomoaze. — (Marsel Klerg, Faltazi an amzerioù kent, Mouladurioù Hor Yezh, 1999, p. 24.)
5. ac'han da begoulz : betek pegoulz
   • Ac'han da begoulz, daonet e vo mil va ereoù, e chomo an daou-mañ da flabotal o genou ? — (Jarl Priel, Kleñved an Togn, Al Liamm - Tir na n-og, 1952, p. 6.)
6. ac'hann da-vloaz : a-raok bloaz
   • Ne zimezo ket ahann da-vloaz. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 52.)
7. a-barzh nemeur ac'han: a-raok pell ac'hann
8. a-barzh pell ac'han: a-raok pell ac'hann
   • Amzer fall a zo da gaout, a barz pell ac'han, rak en eur zont aman e oa eur vran war an hent, ha breman e welan ar person du-hont. — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 41.)
9. ac'hann ne vo pell : a-raok pell
   • "Ac'hann ne vo pell e paei se din, kozh koele, ya, mab gast, ma am bo da groc'hen ; [...]." — (Ernest ar Barzhig, Minna ha danevelloù all..., Mouladurioù Hor Yezh, 1988, p. 102.)
10. ac'hann d'ar bloaz a zeu
    • « Kenavo 'ta, Tourter. Ac'han d'ar bloaz a zeu, ma tegouez d'in, a-benn neuze, beza, evel bremañ, beo ha yac'h ! » — (Jakez Riou, Troiou-Kamm Alanig al Louarn I, Gwalarn niv. 89, Ebrel 1936, p. 87.)
11. ac'han da bell : e-pad ur pennad mat
    • Kig hon bo bepred ac'hann da bell. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 211.)

III

1. en droienn ac'hann hag aleshont
   • Hag e talhe da hopal warnon : genaoueg ahann, marmouz aleshont. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 13.)

IV

1. En droienn isurzhiañ: ac'hann ma.

Deveradoù

• ac'han da, ac'hann da
• ac'han di, ac'hann di

Gerioù heñvelster

• eus amañ
• ac'han, ac'hanen, ac'hann
• ac'halen
• avamañ

Divinadelloù

• Ped toull ha ped toullez a zo ac'hann da Vontroulez ? — N'az-teus ket ezomm da c'houl (c'houlenn) : pep hini e-neus e doull. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 328.)
• Ped lost leue a zo ac'hann da Venez Bre ? — Unan mar bez hir a-walc'h. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 334.)

Notenn

• ac'han e w:Geriadur Hemon-Huon, 1978.
• ac'hann e w:Geriadur Hemon-Huon, 2005.

Anv-gwan

ac'hann

1. (Bezañ) eus amañ.
   • Un den ac'hann
   • Ar paotr bras ac'hann. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 291.)
   • Ar c'hemener ac'hann a labour mat kenañ ... — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 147.)

Troidigezhioù

• galleg : d'ici ^(fr)
• saozneg : from here ^(en) , from now ^(en)
• italianeg : da qui ^(it)