Norveç dili
| Norveç dili | |
|---|---|
 | |
| Orijinal adı | norsk |
| Ölkə | Norveç |
| Region | Skandinaviya |
| Rəsmi status | Norveç |
| Tənzimləyən təşkilat | Språkrådet (Norveç Dil Şurası)[1] |
| Danışanların ümumi sayı | 5 milyon nəfər |
| Status | canlı dil |
| Təsnifatı | |
| Kateqoriya | German dilləri |
| Yazı | Latın əlifbası (Norveç əlifbası) |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | нор 506 |
| ISO 639-1 | no |
| ISO 639-2 | nor |
| ISO 639-3 | nor |
| Ethnologue | nor |
| LINGUIST List | nor |
| ABS ASCL | 1503 |
| IETF | no |
| Glottolog | norw1258 |
 Bu dildə olan Vikipediya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Norveç dili (norsk), Norveçdə danışılan və Skandinav dilləri ailəsinə aid olan bir dildir. Norveç dili, təxminən 5 milyon insan tərəfindən danışılır və Norveçin rəsmi dilidir. Norveç dilinin iki əsas yazılı forması var: Bokmål və Nynorsk.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilinin tarixi qədim Nordik dillərinə dayanır. Qədim Norveç dili, Viking dövründə (təxminən 800-1050-ci illər) danışılan qədim Şimal German dilinin bir forması idi. 14-cü əsrdə Norveç Danimarka hakimiyyətinə keçdikdən sonra, Danimarka dili Norveçdə də təsirini göstərmişdir.[2]
Qədim Norveç dili
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qədim Norveç dili dövrü, runik əlifba ilə yazılmış və əsasən epik şeirlər və qanunlarla əlaqəli mətnlərdə istifadə edilmişdir. Bu dövrdə dil, digər Skandinav dilləri ilə çox yaxın idi və demək olar ki, fərqlənmirdi.
Orta Norveç dili
[redaktə | mənbəni redaktə et]Orta Norveç dili dövrü, Norveçin Danimarka hakimiyyətinə keçməsi ilə başlamışdır. Bu dövrdə Danimarka dili Norveçdə rəsmi dil olaraq istifadə edilmişdir və Norveç dili ilə Danimarka dili arasında böyük fərqlər yaranmışdır.
Müasir Norveç dili
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müasir Norveç dili dövrü, 19-cu əsrdə Norveçin müstəqillik qazanması və dil islahatları ilə başlamışdır. Bu dövrdə Norveç dili iki əsas yazılı formaya bölünmüşdür: Bokmål və Nynorsk. Bokmål, əsasən Danimarka-Norveç dilindən inkişaf etmişdir, Nynorsk isə müxtəlif Norveç dialektlərinin birləşməsindən yaradılmışdır.
Coğrafi Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili əsasən Norveçdə danışılır. Norveçdə dilin rəsmi statusu vardır və ölkənin təxminən 90% sakini tərəfindən danışılır. Norveç dilinin danışanları, həmçinin İsveç və Danimarka kimi Skandinav ölkələrində də mövcuddur.
Dialektlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili müxtəlif dialektlərə malikdir. Bu dialektlər arasında əsasən coğrafi fərqlər vardır. Norveç dilinin əsas dialektləri bunlardır:
- Şərqi Norveç dialektləri
- Qərbi Norveç dialektləri
- Şimali Norveç dialektləri
- Cənubi Norveç dialektləri
Fonologiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilinin fonologiyası mürəkkəbdir və vokal harmoniyası xüsusiyyəti ilə xarakterizə olunur. Dildə 9 vokal səsi və 20 konsonant səsi vardır.[3]
Vokallar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilində 9 vokal fonemi mövcuddur: /i/, /y/, /e/, /ø/, /æ/, /a/, /u/, /o/, /ɒ/.
Konsonantlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilində 20 konsonant fonemi mövcuddur: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /ŋ/, /f/, /v/, /s/, /ʃ/, /h/, /l/, /r/, /j/, /ç/, /ʔ/.
Qrammatika
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilinin qrammatikası əsasən German dillərinə uyğun gəlir. Dildə müəyyən və qeyri-müəyyən artikllər, cins və hal sistemləri mövcuddur.[4]
İsimlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilində isimlər iki cinsə ayrılır: ümumi cins və neytral cins. İsimlər həmçinin müəyyən və qeyri-müəyyən formalara malikdir.
Feillər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dilində feillər qrammatik şəxs və zamana görə dəyişir. Feillərin üç əsas forması vardır: infinitiv, indiki zaman və keçmiş zaman.
Lüğət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili əsasən German mənşəli sözlərdən ibarətdir. Lakin, Latın, Fransız və İngilis dillərindən də bir çox borclanmış sözlər mövcuddur.
Yazı Sistemi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili Latın əlifbası ilə yazılır və Norveç əlifbası 29 hərfdən ibarətdir. Əlifbada, İngilis dilində olmayan üç əlavə hərf var: Æ, Ø, Å.
Norveç Dilinin Beynəlxalq Statusu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili, Avropa Birliyinin rəsmi dillərindən biridir və Språkrådet (Norveç Dil Şurası) tərəfindən tənzimlənir. Dil həmçinin, Skandinaviya ölkələri arasında vacib bir ünsiyyət vasitəsidir.
Norveç Dilinin Öyrənilməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili, beynəlxalq səviyyədə öyrənilən bir dildir. Norveç hökuməti və müxtəlif qurumlar tərəfindən dil kursları və təlim proqramları təşkil olunur.
Mədəni Əhəmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Norveç dili Norveç ədəbiyyatı, musiqisi, teatrı və kinosunda mühüm rol oynayır. Norveç ədəbiyyatı dünya miqyasında tanınır və bir çox məşhur yazıçılar, o cümlədən Henrik İbsen, Knut Hamsun və Sigrid Undset Norveç dilində yazmışdır.[5]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Språkrådet. Norwegian Language Council. Retrieved from: [1]
- ↑ Williams, Sarah. History of the Norwegian Language. Journal of Scandinavian Studies, 2019.
- ↑ Johnson, David. Phonology of Norwegian. Linguistic Journal, 2020.
- ↑ Green, Laura. Norwegian Grammar and Usage. Journal of Germanic Linguistics, 2018.
- ↑ Brown, Michael. Norwegian Literature and Culture. Cultural Studies Journal, 2018. ISBN 978-1-56789-012-3.