Tsetsevlieg
| Tsetsevlieg | |
|---|---|
| |
| Glossina morsitans | |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Animalia |
| Filum: | Arthropoda |
| Klas: | Insecta |
| Orde: | Diptera |
| (geen rang): | Eremoneura |
| (geen rang): | Cyclorrhapha |
| Section: | Schizophora |
| Subsection: | Calyptratae |
| Superfamilie: | Hippoboscoidea |
| Familie: | Glossinidae Theobald, 1903 |
| Genus: | Glossina Wiedemann, 1830 |
| Spesie groepe | |
| |
| |
| Verspreiding van die Tsetsevlieg | |
Tsetsevlieë (/ˈsiːtsi/, US: /ˈtsiːtsi/ ) is groot bytende vlieë wat in groot dele van tropiese Afrika voorkom.[1][2][3] Tsetsevlieë sluit al die spesies in die Glossina genus in, wat in hul eie familie geplaas word, Glossinidae. Tsetsevlieë is Obligate parasiete wat leef deur op die bloed van werweldiere te voed. Tsetsevlieë is omvattend bestudeer vanweë hul rol in die oordrag van siektes. Hulle het 'n prominente ekonomiese impak in Afrika suid van die Sahara as die biologiese vektore van tripanosome, wat slaapsiekte en nagana veroorsaak. Tsetsevlieë is veelvoltyn en langlewend, wat tipies ongeveer vier broeisels per jaar produseer, en tot 31 broeisels oor hul leeftyd.[4]
Tsetsevlieë kan van ander groot vlieë onderskei word deur twee maklik waarneembare kenmerke. Tsetsevlieë vou hul vlerke heeltemal toe wanneer hulle rus sodat een vlerk direk bo-op die ander oor hul buik rus. Hulle het ook 'n lang suigslurp (proboscis), wat direk vorentoe strek en deur 'n duidelike bolletjie aan die onderkant van hul koppe geheg is.
Gefossiliseerde tsetsevlieë is uit Paleogeen verouderde gesteentes in die Verenigde State en Duitsland herwin. Drie-en-twintig bestaande spesies tsetsevlieë is bekend uit Afrika en Arabië.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die woord tsetse beteken "vlieg" in Tswana, 'n Bantoetaal van Suider Afrika.[5] Onlangs het tsetse (sonder die vlieg) meer algemeen geword in Engels, veral in die wetenskaplike en ontwikkelingsgemeenskappe.
Die woord word uitgespreek tseh-tseh in die Sothotale en word maklik in ander Afrikatale weergegee. Tydens die Tweede Wêreldoorlog was 'n Britse de Havilland antiduikbootvliegtuig bekend as die "Tsetse Mosquito".[6]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Rogers, D.J.; Hay, S.I.; Packer, M.J. (1996). "Predicting the distribution of tsetse flies in West Africa using temporal Fourier-processed meteorological satellite data". Annals of Tropical Medicine and Parasitology. 90 (3): 225–241. doi:10.1080/00034983.1996.11813049. PMID 8758138.
- ↑ Farrar, Jeremy; Hotez, Peter; Junghanss, Thomas; Kang, Gagandeep; Lalloo, David; White, Nicholas J. (2013). Manson's Tropical Diseases (23rd uitg.). Philadelphia: Saunders. p. 607. ISBN 978-0702051012.
- ↑ M. Service, red. (2001). Encyclopedia of Arthropod-Transmitted Infections of Man and Domesticated Animals. New York: Centre for Agriculture and Biosciences International. ISBN 9780851994734.
- ↑ Cockerell, T. D. A. (1917). "A fossil tsetse fly and other Diptera from Florissant, Colorado". Proceedings of the Biological Society of Washington. 30: 19–22.
- ↑ D. T. Cole (1995). Setswana — Animals and Plants (Setswana — Ditshedi le ditlhare). Gaborone: The Botswana Society. pp. 11 & 173. ISBN 0-9991260-2-4.
- ↑ Anti-Submarine Warfare: An Illustrated History, 2007, by David Owen. Page 170. Seaforth Publishing.
