Eswatini
| |||||
| Nasionale leuse: Siyinqaba (Swazi vir: "Ons is 'n vesting" "Ons is 'n geheimenis/raaisel" "Ons steek onsself weg" "Ons is magtig") | |||||
| Volkslied: Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati (Swazi vir: "O God, Milddadige van die seën van die Swazi") | |||||
| |||||
| Hoofstad | Lobamba (koninklik en wetgewing) Mbabane (administratief) | ||||
| Grootste stad | Mbabane | ||||
| Amptelike tale | Swazi en Engels | ||||
| Regering | Unitêre parlementêre absolute monargie Mswati III Ntfombi Russell Dlamini | ||||
| Onafhanklikheid | 6 September 1968 2005 | ||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
17 364 km2 (153ste) 6 704 myl2 0,9 | ||||
| Bevolking - 2022-skatting - 2017-sensus - Digtheid |
1 201 670[1] (155ste) 1 093 238[2] 66,8 / km2 (135ste) 173,0 / myl2 | ||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| MOI (2021) |  0,597[4] (144ste) – medium
| ||||
| Gini (2016) | 54,6[5] – hoog | ||||
| Geldeenheid | Lilangeni (SZL)
| ||||
| Tydsone - Somertyd |
SAST (UTC+2) nie toegepas nie (UTC) | ||||
| Internet-TLD | .sz | ||||
| Skakelkode | +268 | ||||
Eswatini (Swazi: [ɛswa̯ˈtiːni]), amptelik die Koninkryk Eswatini (Swazi: Umbuso weSwatini, Engels: Kingdom of Eswatini), tot 19 April 2018 Swaziland, is 'n absolute monargie en landingeslote land in Suider-Afrika.[6] Die administratiewe hoofstad en grootste stad is Mbabane, terwyl Lobamba die regeringsetel, asook koninklike en wetgewende hoofstad is. Eswatini is 'n buurland van Suid-Afrika en Mosambiek. Op politieke vlak het Eswatini op geen stadium aan Suid-Afrika behoort nie. Die menslike ontwikkelingsindeks van 2017 plaas Eswatini in die 144ste plek uit 187 lande. Eswatini is 'n lidland van die Afrika-unie, Beweging van Onverbonde Lande, Britse Statebond, Gemeenskaplike Monetêre Gebied, Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap en die Verenigde Nasies. Eswatini is een van min lande wêreldwyd wat die Republiek China op Taiwan ten spyte van groot druk deur die Volksrepubliek China as 'n selfstandige land erken.[7]
Die eerste inwoners van die hedendaagse Eswatini was sedert 25 000 v.C. die Boesmans wat vir hul rotstekeninge orals in Suider-Afrika bekend staan en veral jagter-versamelaars was. Die Bantoevolke het sowat 1000 jaar gelede Suider-Afrika binne beweeg en hulle hier as landbouers en veewagters gevestig. Die land se bevolking bestaan veral uit Swazi's en hul taal is Swati, ook bekend as Swazi. Onder leierskap van Ngwane III het hulle in die middel van die 18de eeu hul koninkryk gestig.[8] Beide die land en die volk is na Mswati II, die 19de-eeuse koning wat die koninkryk verenig en uitgebrei het, genoem; die hedendaagse grense is tydens die Wedloop om Afrika in 1881 bepaal.[9] Na die Tweede Vryheidsoorlog het die koninkryk in 1903 'n Britse protektoraat geword. Op 6 September 1968 het die land onder sy destydse naam Swaziland van die Verenigde Koninkryk onafhanklik geword.[10] Eswatini is 'n unitêre parlementêre absolute monargie binne die Statebond met 'n eie monarg (Ngwenyama) as staatshoof. Eswatini is een van slegs vyf lande binne die Statebond met 'n inheemse monarg op die troon (die ander vier is Broenei, Lesotho, Maleisië en Tonga).
Etimologie
[wysig | wysig bron]Op 19 April 2018, met die dubbele viering van die land se goue herdenkingsjaar en die huidige koning se 50ste verjaardag, het Mswati III aangekondig dat sy land se naam verander van Swaziland na Eswatini, die naam wat algemeen in Swazi gebruik word.[11] Eswatini beteken "Land van die Swazi's" in Swazi en is deels aangeneem om verwarring te voorkom met die soortgelyk genoemde Switserland.[12][13]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Volgens oorlewering het die voorvaders van die huidige Swazi-volk gedurende die 10de eeu suidwaarts in Afrika getrek en hulle gevestig in wat vandag Mosambiek is. Na skermutselings met die plaaslike bevolking van die gebied waar die huidige Maputo is, het die Swazi's hulle in 1750 in die noorde van Zoeloeland gevestig.
Daar het hulle egter weer met die veel magtiger Zoeloebevolking gebots, waarop hulle noord beweeg en hulle in die begin van die 19de eeu in die gebied gevestig het wat vandag as Eswatini bekend staan. Tydens die regering van Mswati, een van die belangrikste leiers sedert hulle vestiging, het die Swazi's vir die eerste keer met die Britte in aanraking gekom. Die Swazi's het die Britse verteenwoordigers gevra om hulle teen die aanvalle van die Zoeloes te beskerm.
Na die dood van Mswati het die Swazi's 'n stryd gehad om hulle onafhanklikheid te behou. Die nuwe regeerder, Mbandzeni, het Blankes toegelaat om in Swaziland te boer, te myn en besighede te begin. Dit het ernstige bestuursprobleme meegebring en in 1894 het die Verenigde Koninkryk en die Zuid-Afrikaansche Republiek 'n konvensie gesluit waarvolgens die ZAR die land sou administreer en beskerm. Na die Tweede Vryheidsoorlog (in 1903) het die Britte die administrasie van Swaziland oorgeneem.
Een van die eerste take van die Britse administrateurs was om die groot aantal verwarrende konsessies wat Mbandzeni aan vreemdelinge toegestaan het, te ontrafel. Ondanks die feit dat die Swazi's se stamwette bepaal dat die grond nooit aan iemand anders mag behoort nie, het die Britse regering besluit om dit tussen die konsessiehouers en die Swazi's te verdeel en twee derdes daarvan is aan die konsessiehouers toegewys.
Die kwessie van die konsessies het sedertdien die politiek van Swaziland beïnvloed: toe koning Sobhuza II in 1921 as Ngwenyama – die leeu en opperhoof van die Swazi's – gekroon is, het hy onmiddellik met 'n politieke en regstryd begin om weer beheer oor die konsessies te kry.
Die Britse regering het aanvanklik gehoop dat Swaziland by Suid-Afrika ingelyf sou word. Die Swazi's het egter deurentyd daarteen beswaar gemaak en na die Tweede Wêreldoorlog het die Verenigde Koninkryk ingestem om die land op onafhanklikheid voor te berei.
Die onderwys, mediese dienste en landbouprojekte is grotendeels verbeter in 'n poging om die land te ontwikkel. Verskeie politieke partye is na die voorbeeld van Westerse lande gestig, almal met die strewe om onafhanklikheid te verkry en die land ekonomies te ontwikkel. Die aktiwiteite van die politieke partye was egter hoofsaaklik tot die stede beperk en het weinig steun geniet.
80% van die Swazi's het dekades gelede op die platteland gewoon. Die tradisionele Swazileiers, insluitende die koning en die Nasionale Swazi-raad, het toe 'n ander politieke groep, die Nasionale Imbokodvo-beweging, gestig. Die beweging het 'n noue verband met die tradisionele leefwyse van die Swazi's gehad. In reaksie op die ontwakende politieke bewustheid en druk het die Britse regering in 1964 besluit om ’n verkiesing uit te roep sodat 'n wetgewende raad ingestel kon word.
Die Imbokodvo het in die verkiesing 24 setels verower, maar het na sy oorwinning radikaler beginsels van ander partye aangeneem en net so sterk druk vir onafhanklikheid begin toepas. In 1966 het die Britse regering ingestem om samesprekings oor 'n nuwe grondwet te hou.
Die Blanke inwoners van die land wou hê dat daar 'n afsonderlike verkiesing vir gereserveerde Blanke setels in die parlement gehou moes word, maar die Grondwetkomitee, wat bestaan het uit verteenwoordigers van die koning, die Nasionale Swaziraad, die ander politieke partye en die Britse regering, het die voorstel verwerp.
'n Grondwetlike monargie is as staatsvorm vir Swaziland aanvaar en in 1967 is 'n verkiesing uitgeroep om die verteenwoordigers vir die parlement te verkies. Swaziland het op 6 September 1968 onafhanklik geword.
Buitelandse betrekkinge
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Buitelandse betrekkinge van Eswatini.
Eswatini is 'n lid van Verenigde Nasies, Afrika-unie, Beweging van Onverbonde Lande, Britse Statebond, die gemeenskaplike mark vir Oos- en Suider-Afrika en die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap. Tans beskik die Koninkryk Eswatini oor 11 ambassades en 15 konsulate en ander verteenwoordigers regoor die wêreld, terwyl daar vyf ambassades in Eswatini is, sowel as 14 konsulate en ander verteenwoordigers. Eswatini is een van min lande wat diplomatiese betrekkinge met die Republiek China op Taiwan pleks van die Volksrepubliek China handhaaf.
Geografie
[wysig | wysig bron]
Die Koninkryk Eswatini is met sy oppervlakte van 17 364 vierkante kilometer die tweede kleinste staat op die vasteland van Afrika ná Gambië. Eswatini is landgebonde en word deur Mosambiek in die ooste en die Suid-Afrikaanse provinsies Mpumalanga in die noorde en ooste en KwaZulu-Natal in die suide begrens. Die landsgrense het 'n totale lengte van 535 kilometer, waarvan 105 km met Mosambiek en 430 km met Suid-Afrika gedeel word.
Eswatini kan in vier geografiese streke verdeel word. In die ooste strek die Lebomboberge op 'n maksimumhoogte van 600 meter en 'n droë subtropiese klimaat in 'n noord-suidrigting. Die laeveld wes daarvan lê sowat 200 m bo seevlak en word deur 'n droë bosveldlandskap oorheers. Die klimaat hier is al byna tropies warm – gedurende die somermaande styg die kwik soms bo 32 °C. Die streek is onder meer geskik vir die verbouing van suikerriet.
Die middelveld met sy vrugbare heuwellande en valleie het 'n gemiddelde hoogte van 700 m bo seevlak. Dit beslaan ruim 'n kwart van Eswatini se totale oppervlakte. Die hoëveld in die weste van die land lê sowat 1 300 m bo seevlak en gaan in die weste in die Suid-Afrikaanse Drakensberge oor. Hier word onder meer bosgebiede aangetref.
Die streek het oor die algemeen 'n gerieflike klimaat, alhoewel die jaarlikse reënval hier net soos die humiditeitsvlakke hoër is as in die res van die land.
Die hoogste punt van Eswatini met 1 862 m is Emlembe in die noordweste digby die grens met Suid-Afrika, die laagste punt (21 m) is die rivierloop van die Groot Usutu. Die meeste neerslae in Eswatini sak as kort reënbuie uit, terwyl langdurige reën nouliks voorkom. Die langste rivier wat deur Eswatini vloei is die Lusutfu.
Demografie
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Demografie van Eswatini.
Eswatini het 'n totale bevolking van 1,1 miljoen (2020-skatting), hoofsaaklik Swazi's (wat deel uitmaak van die Nguni-taalgroep binne die Bantoevolke en nouverwant aan die Zoeloes is) met klein minderhede van Zoeloes, Tsongas en Sjangaans.
Naas die amptelike tale Swazi (verwant aan Zoeloe) en Engels word die tale van etniese minderhede gebesig.
Sowat 60 persent van die bevolking is aanhangers van onafhanklike kerke soos die Zionistekerk. Ander belangrike denominasies is Protestants (15 persent), Rooms-Katoliek (5 persent) en Anglikaans (1 persent). Aanhangers van inheemse godsdienste verteenwoordig sowat 'n vyfde van die totale bevolking.
Sport
[wysig | wysig bron]Eswatini word sedert 1972 deur atlete op Olimpiese Somerspele verteenwoordig, maar het nog nie 'n medalje gewen nie. Die land het medaljes op Statebondspele in boks en maraton gewen. Gewilde spansporte sluit in sokker, krieket en rugby. Die Somhlolo Nasionale Stadion in Lobamba is die grootste sportterrein in die land.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) "Population, total – Eswatini". Wêreldbank. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ (en) "Swaziland Releases Population Count from 2017 Census". United Nations Population Fund. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (en) "Eswatini". Internasionale Monetêre Fonds. Oktober 2023. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ (en) "Gini Index – Eswatini". Wêreldbank. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ (en) Hsu, Stacy (9 Junie 2018). "Swazi king promises loyalty to Taiwan". Taipei Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Oktober 2019. Besoek op 27 Augustus 2019.
- ↑ (en) Bonner, Philip (1982). Kings, Commoners and Concessionaires. Great Britain: Cambridge University Press. pp. 9–27. ISBN 0-521-24270-3.
- ↑ (en) Kuper, Hilda (1986). The Swazi: A South African Kingdom. Holt, Rinehart and Winston. pp. 9–10.
- ↑ (en) Gillis, Hugh (1999). The Kingdom of Swaziland: Studies in Political History. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-30670-2.
- ↑ (en) "UN Member States". Verenigde Nasies. 30 Mei 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Mei 2020. Besoek op 27 Augustus 2019.
- ↑ (en) "Swaziland king renames country 'the Kingdom of eSwatini'". BBC. 19 April 2018. Besoek op 7 November 2023.
- ↑ (en) Phephile Motau (18 Mei 2018). "Kingdom of Swaziland Change Now Official". Times of Swaziland. Besoek op 7 November 2023.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- (en) "Eswatini". Encyclopædia Britannica. Besoek op 7 November 2023.
- (en) "Eswatini". Central Intelligence Agency. Besoek op 7 November 2023.
- (af) Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-68-0, volume 27, bl. 47, 48
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Regering
- Wiki-webtuistes
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Eswatini. |
- (en) Toerisme-inligting oor Eswatini op Wikivoyage
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir Swaziland of Eswatini.
- Toerisme
|
 Suid-Afrika
|
| ||
| Suid-Afrika
|
|
 Mosambiek
| ||
  Eswatini 
| ||||
| ||||
| Suid-Afrika
|
Lande en gebiede in Afrika | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lande | Algerië • Angola • Benin • Botswana • Burkina Faso • Burundi • Comore-eilande • Demokratiese Republiek die Kongo • Djiboeti • Egipte1 • Ekwatoriaal-Guinee • Eritrea • Eswatini • Ethiopië • Gaboen • Gambië • Ghana • Guinee • Guinee-Bissau • Ivoorkus • Kaap Verde • Kameroen • Kenia • Lesotho • Liberië • Libië • Madagaskar • Malawi • Mali • Marokko • Mauritanië • Mauritius • Mosambiek • Namibië • Niger • Nigerië • Republiek die Kongo • Rwanda • São Tomé en Príncipe • Senegal • Sentraal-Afrikaanse Republiek • Seychelle • Sierra Leone • Soedan • Somalië • Suid-Afrika • Suid-Soedan • Tanzanië • Togo • Tsjad • Tunisië • Uganda • Zambië • Zimbabwe |  | |||||||
| Omstrede gebiede | |||||||||
| Afhanklike gebiede |
| ||||||||
| Lande van | |||||||||
