Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/wrzesień
- Адыгэбзэ
- Afrikaans
- Anarâškielâ
- Ænglisc
- العربية
- Авар
- Azərbaycanca
- تۆرکجه
- বাংলা
- 閩南語 / Bân-lâm-gú
- Беларуская (тарашкевіца)
- भोजपुरी
- Български
- Bosanski
- Буряад
- Català
- Čeština
- Cymraeg
- Dansk
- Davvisámegiella
- Deutsch
- Ελληνικά
- English
- Español
- Euskara
- فارسی
- Føroyskt
- Français
- Gaeilge
- Gaelg
- Galego
- 贛語
- 한국어
- Hrvatski
- Bahasa Hulontalo
- Bahasa Indonesia
- עברית
- Қазақша
- Коми
- Кырык мары
- Latviešu
- Lëtzebuergesch
- Лезги
- Lietuvių
- Livvinkarjala
- Magyar
- Македонски
- मराठी
- مازِرونی
- Bahasa Melayu
- 閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
- Мокшень
- Nederlands
- 日本語
- Norsk bokmål
- Олык марий
- Oʻzbekcha / ўзбекча
- ਪੰਜਾਬੀ
- Papiamentu
- Перем коми
- Qırımtatarca
- Русский
- සිංහල
- سنڌي
- Slovenščina
- Српски / srpski
- Srpskohrvatski / српскохрватски
- Svenska
- தமிழ்
- ไทย
- Türkçe
- Тыва дыл
- Удмурт
- Українська
- اردو
- Vepsän kel’
- Tiếng Việt
- Walon
- 粵語
- 中文
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rocznice
1 września 2025
1 września: imieniny obchodzą m.in.: Bronisława, Idzi i Ruta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1715 – zmarł król Francji Ludwik XIV z dynastii Burbonów, zwany „Królem Słońce” (na portrecie), panował przez 72 lata
- 1875 – urodził się amerykański pisarz Edgar Rice Burroughs, twórca postaci Tarzana – człowieka wychowanego przez małpy
- 1920 – pod Hrubieszowem zginęła męczeńską śmiercią polska sanitariuszka Teresa Grodzińska, bohaterka wojny polsko-sowieckiej 1920 r., pierwsza kobieta odznaczona przez II Rzeczpospolitą Orderem Virtuti Militari, jedna z dwu kobiet odznaczonych w czasie wojny
- 1945 – otwarto Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino
- 1970 – zmarł francuski pisarz François Mauriac (na fotografii), laureat literackiej Nagrody Nobla
- 1985 – na skutek wypadku podczas wyścigu na torze Spa-Francorchamps zmarł niemiecki kierowca wyścigowy Stefan Bellof; tegoż dnia w wodach Atlantyku odnaleziono wrak brytyjskiego statku pasażerskiego RMS Titanic, który zatonął w 1912 po zderzeniu z górą lodową
3 września 2025
3 września: imieniny obchodzą m.in.: Erazma, Grzegorz i Przedsław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1260 – zwycięstwo Mameluków nad wojskami mongolskimi w bitwie pod Ajn Dżalut
- 1810 – urodził się kanadyjski malarz Paul Kane (na fotografii), samouk, znany z obrazów przedstawiających rdzenną ludność Kanady
- 1875 – urodził się austriacki fabrykant Ferdinand Porsche, konstruktor samochodów, ciągników oraz czołgów
- 1905 – urodził się amerykański fizyk eksperymentalny Carl David Anderson, badacz promieniowania kosmicznego, odkrywca pozytonu, laureat Nagrody Nobla
- 1935 – w porcie w Gdyni fregata Dar Pomorza (na fotografii) zakończyła swój rejs dookoła świata
- 1975 – zmarł radziecki dyplomata i historyk Iwan Majski, w latach 1932-1943 ambasador w Wielkiej Brytanii, gdzie w lipcu 1941 roku podpisał w imieniu ZSRR tzw. Układ Sikorski-Majski o wznowieniu polsko-sowieckich stosunków dyplomatycznych
- 1995 – powstał portal aukcyjny eBay. Działa w 37 krajach, w Polsce od 2005 roku
5 września 2025
5 września: imieniny obchodzą m.in.: Rozwita, Teodor i Wiktoryna
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1735 – urodził się niemiecki kompozytor i organista Johann Christian Bach, członek muzycznej rodziny Bachów, zwany „Bachem mediolańskim” lub „londyńskim”, najmłodszy z synów Johanna Sebastiana (dzięki uprzejmości Naxos wysłuchaj allegro z symfonii g-moll op. 6 nr 6)
- 1905 – po udanych mediacjach w amerykańskim Portsmouth zawarto traktat pokojowy oficjalnie kończący wojnę rosyjsko-japońską; Rosja utraciła na rzecz Japonii Port Artur i połowę wyspy Sachalin
- 1905 – urodził się brytyjski pisarz pochodzenia węgierskiego Arthur Koestler (Ciemność w południe)
- 1915 – zmarł polski malarz impresjonista, architekt, krytyk literacki i prozaik Stanisław Witkiewicz (sportretowany przez Jacka Malczewskiego), twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego w budownictwie, ojciec Stanisława Ignacego
- 1945 – urodził się brytyjski piosenkarz i muzyk folk rockowy Al Stewart
- 1955 – urodziła się piosenkarka Elżbieta Adamiak
- 1965 – zmarł polski architekt Bohdan Pniewski, przedstawiciel modernizmu, związany z Warszawą (na fotografiach dwie z jego prac: zespół archiwów przy ul. Hankiewicza, obecnie Archiwum Akt Nowych, oraz Dom Chłopa przy pl. Powstańców Warszawy)
7 września 2025
7 września: imieniny obchodzą m.in.: Domasława, Melchior i Regina; dzień niepodległości Brazylii
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1860 – urodziła się amerykańska malarka „Grandma” Moses, przedstawicielka sztuki naiwnej, zaczęła malować w latach 30., w wieku 70 lat
- 1915 – urodził się polski lekarz Kornel Gibiński, internista, gastroenterolog, farmakolog kliniczny i filozof medycyny
- 1940 – Luftwaffe rozpoczęło bombardowanie Londynu (na fotografii: skutki bombardowania)
- 1955 – dokonano oblotu radzieckiego samolotu myśliwsko-bombowego Su-7 (na fotografii)
- 1960 – zmarł niemiecki działacz komunistyczny i polityk Wilhelm Pieck, prezydent NRD od 1949 do śmierci
- 1965 – urodziła się polska aktorka teatralna Joanna Trzepiecińska (na fotografii)
9 września 2025
9 września: imieniny obchodzą m.in.: Gorgoniusz, Piotr i Radosława
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1000 – w czasie bitwy morskiej pod Svold zginął król Norwegii Olaf I Tryggvason
- 1285 – zmarła królowa Czech Kunegunda Halicka (na ilustracji), słynąca z urody i temperamentu
- 1585 – urodził się kardynał Armand Jean Richelieu, Pierwszy Minister króla Francji Ludwika XIII; w czasie swoich rządów założył Akademię Francuską, rozbudował armię i flotę, w polityce zagranicznej wyniósł Francję do pozycji mocarstwowej
- 1850 – Kalifornia jako 31. stan została przyjęta do Unii; na mocy kompromisu 1850 roku zadecydowano, że niewolnictwo będzie w niej zakazane
- 1960 – urodził się brytyjski aktor Hugh Grant, który światową sławę uzyskał rolami w komediach romantycznych (Cztery wesela i pogrzeb, Notting Hill)
- 1975 – wystrzelono amerykańską sondę marsjańską Viking 2
- 1985 – zmarł amerykański chemik Paul Flory, laureat Nagrody Nobla
11 września 2025
11 września: imieniny obchodzą m.in.: Hiacynt, Prot i Teodora
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1790 – urodził się polski ziemianin Prot Adam Lelewel, poseł, oficer, odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari i Orderem Legii Honorowej
- 1855 – wojna krymska: wojska brytyjsko-francusko-tureckie zdobyły po trwającym 349 dni oblężeniu twierdzę Sewastopol
- 1865 – król Wilhelm I Hohenzollern nadał Katowicom prawa miejskie
- 1935 – urodził się estoński kompozytor Arvo Pärt (na fotografii), twórca muzyki chóralnej i instrumentalnej
- 1940 – urodził się polski historyk literatury i krytyk literacki Andrzej Mencwel, antropolog kultury, eseista, publicysta, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
- 1965 – urodził amerykański muzyk Moby (na fotografii), wokalista, kompozytor, multiinstrumentalista
- 2005 – zmarł polski grafik, ilustrator i scenograf Henryk Tomaszewski, jeden z twórców polskiej szkoły plakatu
13 września 2025
13 września: imieniny obchodzą m.in.: Aureliusz, Eulogia i Jan Chryzostom
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1775 – urodziła się kanadyjska bohaterka narodowa Laura Secord
- 1840 – urodził się polski malarz i fotograf Walery Eljasz-Radzikowski, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego, popularyzator Tatr (Illustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic)
- 1860 – urodził się amerykański generał John Pershing (na zdjęciu), jego nazwiskiem nazwano pocisk rakietowy i czołg
- 1925 – urodził się amerykański wokalista jazzowy, kompozytor i aranżer Mel Tormé, twórca piosenki „The Christmas Song”
- 1950 – urodził się polski polityk Włodzimierz Cimoszewicz (na fotografii), premier w latach 1996-1997
- 1985 – premiera gry wideo Super Mario Bros.
- 2010 – zmarł polski kompozytor Jarosław Kukulski
15 września 2025
15 września: imieniny obchodzą m.in.: Jeremi, Kamil i Roland; Międzynarodowy Dzień Demokracji; dzień niepodległości Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali i Nikaragui
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1830 – urodził się meksykański wojskowy i polityk Porfirio Díaz, prezydent Meksyku, sprawujący władzę dyktatorską od 1876 do 1911
- 1835 – 26-letni wówczas Charles Darwin przybył na pokładzie statku HMS Beagle na wyspy Galapagos
- 1890 – urodziła się pisarka Agatha Christie, autorka poczytnych powieści kryminalnych, twórczyni takich postaci jak metodyczny belgijski detektyw Herkules Poirot czy wścibska panna Jane Marple
- 1905 – urodził się irlandzki lekkoatleta Pat O'Callaghan (na fotografii), dwukrotny złoty medalista olimpijski w rzucie młotem w w Amsterdamie w 1928 i w Los Angeles w 1932
- 1935 – niemiecki parlament Reichstag podczas wyjazdowego posiedzenia w Norymberdze uchwalił tzw. ustawy norymberskie, a to: ustawę o obywatelstwie Rzeszy (według której pełnoprawnym obywatelem Rzeszy była tylko osoba krwi niemieckiej lub pokrewnej); ustawa o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci (która zabraniała małżeństw i stosunków płciowych między Żydami a Niemcami) oraz ustawę o barwach i fladze Rzeszy (wprowadzająca nową flagę państwową: czarną swastykę w białym kole na czerwonym tle – identyczną ze sztandarem partii NSDAP)
- 1980 – zmarł amerykański pianista jazzowy Bill Evans
- 2000 – rozpoczęły się Letnie Igrzyska Olimpijskie w Sydney (na zdjęciu ceremonia otwarcia)
17 września 2025
17 września: imieniny obchodzą m.in.: Hildegarda, Robert i Zygmunta
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
.jpg)
- 1575 – zmarł szwajcarski reformator religijny Heinrich Bullinger.
- 1935 – urodził się amerykański pisarz Ken Kesey (Lot nad kukułczym gniazdem).
- 1980 – w Gdańsku przedstawiciele Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich i Międzyzakładowych Komisji Robotniczych powołali jeden ogólnopolski związek zawodowy pod nazwą Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.
- 1980 – nikaraguański wojskowy i polityk Anastasio Somoza Debayle, sprawujący dyktatorską władzę dwukrotny prezydent Nikaragui, obalony w 1979 r. w wyniku rewolucji sandinistów i zmuszony do wyjazdu z kraju, został w Paragwaju zamordowany przez oddział sandinistów pod dowództwem Enrique Merlo
- 1985 – urodził się czeski tenisista Tomáš Berdych (na fotografii).
- 1995 – w Warszawie odsłonięto Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie (na zdjęciu).
19 września 2025
19 września: imieniny obchodzą m.in.: January, Teodor i Wilhelmina
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1710 – zmarł duński astronom Ole Rømer (na portrecie), który w 1676 jako pierwszy oszacował prędkość rozchodzenia się światła
- 1925 – zmarł niemiecki przyrodnik, etnolog, podróżnik Georg Schweinfurth
- 1935 – zmarł rosyjski uczony i wynalazca Konstantin Ciołkowski, twórca podstaw astronautyki
- 1940 – agent Tajnej Armii Polskiej Witold Pilecki dał się dobrowolnie aresztować podczas łapanki ulicznej na Żoliborzu, żeby dostać się w celach wywiadowczych do KL Auschwitz
- 1960 – urodziła się ukraińska pisarka, poetka i eseistka Oksana Zabużko (Muzeum porzuconych sekretów)
- 1985 – zmarł włoski prozaik i dziennikarz Italo Calvino (Wicehrabia przepołowiony, Opowieści kosmikomiczne, Zamek krzyżujących się losów, Jeśli zimową nocą podróżny)
21 września 2025
21 września: imieniny obchodzą m.in.: Bernardyna, Jonasz i Mateusz; Międzynarodowy Dzień Pokoju; dzień niepodległości Armenii, Belize i Malty
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1845 – zmarła polska prozaiczka i pedagog Klementyna Hoffmanowa z Tańskich (na portrecie), jedna z pierwszych polskich pisarek dla dzieci, twórczyni pierwszego polskiego czasopisma dla dzieci i młodzieży, pt. „Rozrywki dla Dzieci”
- 1860 – zmarł niemiecki filozof Arthur Schopenhauer, przedstawiciel skrajnego pesymizmu, zajmował się również zagadnieniami wolności i moralnej odpowiedzialności jednostki, do jego dzieł należą m.in. Świat jako wola i przedstawienie oraz O wolności ludzkiej woli
- 1870 – urodził się niemiecki malarz, rzeźbiarz i pedagog Sascha Schneider, znany jako autor okładek książek pisarza Karla Maya
- 1950 – urodził się amerykański aktor filmowy, pisarz, komik Bill Murray (Pogromcy duchów, Dzień świstaka, Między słowami, Broken Flowers, Hyde Park on Hudson)
- 1955 – urodził się fiński reżyser, scenarzysta i producent filmowy Mika Kaurismäki
- 1975 – w Warszawie spłonął Centralny Dom Dziecka – dom towarowy u zbiegu ul. Brackiej i Alej Jerozolimskich; gmach ten, według projektu Zbigniewa Ihnatowicza i Jerzego Romańskiego, oddany do użytku w 1951 jako Centralny Dom Towarowy był ciekawym przykładem architektury funkcjonalnej; budynek po odbudowie nosi nazwę „Smyk”
- 1975 – urodził się amerykański rysownik komiksowy Craig Thompson (na fotografii), autor czarno-białych powieści graficznych (Blankets, Habibi)
23 września 2025
23 września: imieniny obchodzą m.in.: Krzysztof, Tekla i Zofia; trwa Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1215 – urodził się wielki chan mongolski Kubilaj-chan (na portrecie), wnuk Czyngis-chana, który kontynuował dzieło budowy imperium Mongołów, podbił najpierw Tybet, królestwo Nanzhao, a następnie całe ówczesne Chiny (cesarstwo dynastii Song), w 1271 ogłosił się cesarzem Chin stając się założycielem dynastii Yuan
- 1835 – zmarł włoski kompozytor operowy Vincenzo Bellini, przyjaciel Fryderyka Chopina, autor oper Lunatyczka, Norma, Purytanie
- 1870 – zmarł francuski dramaturg, historyk, archeolog i pisarz Prosper Mérimée, autor opowiadań i nowel (Wenus z Ille, Lokis, Carmen)
- 1900 – urodził się ukraiński etnograf i geograf Wołodymyr Kubijowycz (Włodzimierz Kubijowicz), docent na Uniwersytecie Jagiellońskim, wykładowca Wolnego Uniwersytetu Ukraińskiego, redaktor naczelny i wydawca Encyklopedii Ukrainoznawstwa
- 1970 – premiera amerykańsko-japońskiego filmu wojennego Tora! Tora! Tora! w reżyserii Richarda Fleischera
- 1970 – zmarł francuski aktor i śpiewak Bourvil (na fotografii)
- 1975 – pożar Mostu Łazienkowskiego w Warszawie, powstał najprawdopodobniej w wyniku podpalenia budki po lewej stronie Wisły, a od niej zajął się drewniany podest techniczny znajdujący się pod jezdnią
25 września 2025
25 września: imieniny obchodzą m.in.: Aurelia, Kleofas i Władysław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1555 – w Augsburgu zawarto pokój religijny między cesarzem Karolem V Habsburgiem a protestanckimi książętami Rzeszy (tzw. związkiem szmalkaldzkim), który wprowadzał zasadę Cuius regio, eius religio
- 1855 – w Dreźnie otwarto Galerię Obrazów Starych Mistrzów (na zdjęciu), zaprojektowaną przez Gottfrieda Sempera
- 1900 – urodził się polski inżynier budowlany pochodzenia słoweńskiego Wenczesław Poniż, profesor Politechniki Warszawskiej
- 1960 – urodził się polski prozaik, eseista, poeta i dramaturg Andrzej Stasiuk (na fotografii), autor m.in. zbiorów opowiadań Mury Hebronu, Opowieści galicyjskie, Dukla, powieści Biały kruk, eseju Jadąc do Babadag, „próby autobiografii intelektualnej” Jak zostałem pisarzem; współwłaściciel Wydawnictwa Czarne, laureat najważniejszych polskich nagród literackich
- 1965 – premiera filmu Popioły w reżyserii Andrzeja Wajdy będącego ekranizacją powieści Żeromskiego o tym samym tytule
- 2000 – w Buenos Aires otwarto Muzułmański Ośrodek Kulturalny Króla Fahda (na zdjęciu) będący największym meczetem w Ameryce Południowej
- 2005 – w Polsce odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość (zdobywając 26,99% poparcia w wyborach do Sejmu) przed Platformą Obywatelską (która uzyskała 24,14% głosów w wyborach do Sejmu); niezwłocznie rozpoczęły się negocjacje przedstawicieli obu ugrupowań na temat zawarcia koalicji i utworzenia wspólnego rządu
27 września 2025
27 września: imieniny obchodzą m.in.: Adolfa, Mirela i Wincenty; Światowy Dzień Turystyki
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1590 – po dwunastodniowym pontyfikacie zmarł papież Urban VII (na portrecie)
- 1605 – polsko-litewskie wojska dowodzone przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza odniosły zwycięstwo pod Kircholmem nad trzykrotnie liczniejszą armią szwedzką pod dowództwem Karola Sudermańskiego
- 1885 – urodził się Stanisław Pigoń, historyk literatury polskiej, edytor i pedagog
- 1905 – Albert Einstein opublikował pracę o równoważności masy i energii (E = mc²)
- 1925 – urodził się brytyjski fizjolog Robert Edwards, twórca metody zapłodnienia pozaustrojowego, laureat Nagrody Nobla
- 1940 – Niemcy, Włochy i Japonia podpisały pakt trzech
- 1975 – zmarł Kazimierz Moczarski (na fotografii), żołnierz Armii Krajowej, szef Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK, autor Rozmów z katem
29 września 2025
29 września: imieniny obchodzą m.in.: Gabriel, Michał i Rafał
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1910 – zmarł amerykański malarz i grafik Winslow Homer, autor obrazów o tematyce rodzajowej, zaś w późniejszym okresie twórczości – pejzaży marynistycznych i scen przedstawiających walkę człowieka z morzem (na ilustracji obraz „The Herring Net”)
- 1925 – zmarł francuski prawnik i polityk Léon Bourgeois (na fotografii), premier Francji w latach 1895–1896, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
- 1930 – zmarł rosyjski malarz Ilja Riepin, przedstawiciel realizmu
- 1935 – urodził się amerykański piosenkarz i pianista Jerry Lee Lewis, pionier wczesnego rock and rolla
- 1940 – nad Brocklesby w Nowej Południowej Walii unikatowy wypadek powietrzny: dwa samoloty Avro Anson zderzyły się w powietrzu, po kolizji obie uczestniczące w niej maszyny pozostały sczepione ze sobą, mimo to zdołały bezpiecznie wylądować
- 1990 – po 83 latach budowy oddano do użytku Katedrę Narodową w Waszyngtonie (na fotografii)
- 2000 – zmarła polska geograf i geomorfolog Anna Dylikowa, przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Geograficznego, założycielka olimpiady geograficznej
2 września 2025
2 września: imieniny obchodzą m.in.: Ingryda, Oliwier i Zofia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1865 – zmarł irlandzki matematyk, astronom i fizyk William Rowan Hamilton, wprowadził pojęcie kwaternionów, czyli algebry służącej do opisu mechaniki przestrzeni trójwymiarowej; na jego cześć funkcję opisującą układ fizyczny w klasycznej mechanice teoretycznej nazwano hamiltonianem
- 1875 – otwarto tunel kolejowy w Długopolu
- 1910 – zmarł francuski malarz naiwny Henri Rousseau (na ilustracji „Śpiąca Cyganka”)
- 1945 – koniec II wojny światowej na Dalekim Wschodzie: na pokładzie pancernika USS Missouri przedstawiciele Japonii podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji
- 1945 – powstała polska konspiracyjna organizacja antykomunistyczna Wolność i Niezawisłość
- 1965 – urodził się brytyjski bokser Lennox Lewis (na zdjęciu), dwukrotny mistrz świata wagi ciężkiej WBC
- 1995 – w Cleveland otwarto muzeum Rock and Roll Hall of Fame (na fotografii: gmach muzeum, który zaprojektował I.M. Pei)
4 września 2025
4 września: imieniny obchodzą m.in.: Adela, Liliana i Rozalia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1870 – we Francji po przegranej wojnie z Prusami zdetronizowano Napoleona III i proklamowano III Republikę
- 1890 – urodził się polski malarz Eugeniusz Geppert (na portrecie Zbigniewa Kresowatego), przedstawiciel kapizmu, organizator i pierwszy rektor Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, która dziś nosi jego imię
- 1895 – w Warszawie została otwarta Średnia Szkoła Mechaniczno-Techniczna, ufundowana przez finansistów Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda
- 1900 – zmarł polski malarz Józef Brodowski, autor obrazów o tematyce batalistycznej, rodzajowej i historycznej
- 1965 – zmarł alzacki duchowny luterański i znany pacyfista Albert Schweitzer (na fotografii), filozof, lekarz, misjonarz, muzykolog, badacz życia i twórczości Johanna Sebastiana Bacha; laureat Pokojowej Nagrody Nobla
- 1985 – w łagrze Perm-36 zmarł ukraiński poeta, krytyk literacki i publicysta Wasyl Stus
- 1990 – polska Rada Ministrów podjęła decyzję o zaprzestaniu budowy elektrowni atomowej nad Jeziorem Żarnowieckim
6 września 2025
6 września: imieniny obchodzą m.in.: Bogdana, Eugeniusz i Ewa
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1345 – w Pyzdrach zawarto rozejm kończący działania zbrojne w trakcie wojny polsko-czeskiej: Polska sprzymierzona z księstwem świdnickim oraz Czechy pozostały przy dotychczasowych zdobyczach
- 1860 – urodziła się amerykańska socjolog i dziennikarka Jane Addams (na fotografii), działaczka na rzecz praw kobiet, Murzynów i emigrantów w Stanach Zjednoczonych, pacyfistka, założycielka Międzynarodowej Ligi Kobiet na rzecz Pokoju i Wolności, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla
- 1880 – zmarł niemiecki architekt Edwin Oppler, przedstawiciel historyzmu, tworzył głównie w stylu neogotyckim oraz neoromańskim
- 1885 – wojska Księstwa Bułgarii zajęły Rumelię Wschodnią; nastąpiło zjednoczenie dwóch krajów bułgarskich (ilustracja: alegoryczny obraz Księstwa Bułgarii /w środku/ połączonego z Rumelią Wschodnią /po prawej/)
- 1925 – urodził się włoski pisarz i reżyser teatralny Andrea Camilleri, autor cyklu poczytnych powieści kryminalnych z komisarzem Montalbano
- 1955 – w Stambule wybuchły dwudniowe zamieszki skierowane przeciw mniejszości greckiej, w których zginęło kilkanaście osób
- 2000 – zmarł najwybitniejszy polski wioślarz okresu międzywojennego Roger Verey, siedmiokrotny medalista mistrzostw Europy, wielokrotny mistrz Polski, brązowy medalista olimpijski
8 września 2025
8 września: imieniny obchodzą m.in.: Alan, Maria i Serafina; Międzynarodowy Dzień Walki z Analfabetyzmem
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.png)
- 1780 – zmarł Tadeusz Reytan, działacz patriotyczny i poseł na sejm
- 1830 – urodził się prowansalski poeta i leksykograf Frédéric Mistral, laureat literackiej Nagrody Nobla
- 1905 – na stokach Cytadeli Warszawskiej został stracony działacz socjalistyczny Marcin Kasprzak, członek PPS zaboru pruskiego i SDKPiL
- 1925 – urodził się brytyjski aktor filmowy i reżyser Peter Sellers (na fotografii), znany m.in. z takich filmów jak Różowa Pantera (rola inspektora Jacques’a Clouseau), Co słychać, koteczku?, Przyjęcie czy Casino Royale
- 1950 – urodził się polski aktor teatralny i filmowy Jerzy Radziwiłowicz (Człowiek z marmuru, Człowiek z żelaza); tegoż dnia zmarła polska aktorka, tancerka i piosenkarka Hanka Ordonówna (na fotografii), gwiazda warszawskich kabaretów w latach 30. XX wieku; z jej repertuaru pochodzą takie szlagiery jak „Na pierwszy znak” czy „Miłość ci wszystko wybaczy”
- 1965 – zmarł niemiecki chemik Hermann Staudinger, odkrywca ketenów, laureat Nagrody Nobla
10 września 2025
10 września: imieniny obchodzą m.in.: Mikołaj, Monika i Łukasz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1845 – zmarł czeski inżynier, budowniczy linii kolejowych Jan Perner, pionier transportu kolejowego w Czechach
- 1860 – urodziła się rosyjska malarka Marianne von Werefkin (na autoportrecie)
- 1915 – urodził się polski biofizyk David Shugar, twórca polskiej szkoły biofizyki molekularnej
- 1945 – urodził się pochodzący z Portoryko wokalista, gitarzysta i kompozytor José Feliciano (na fotografii), wykonawca takich piosenek jak „Feliz Navidad” czy „Che sarà”
- 1960 – urodzili się: brytyjski aktor filmowy i teatralny Colin Firth (Samotny mężczyzna, Jak zostać królem), oraz amerykańska autorka komiksów oraz powieści graficznych Alison Bechdel
- 1990 – w Jamusukro (Wybrzeże Kości Słoniowej) papież konsekrował Bazylikę Matki Boskiej Królowej Pokoju – największy kościół na świecie
12 września 2025
12 września: imieniny obchodzą m.in.: Marlena, Sylwin i Sylwina
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1635 – w Sztumskiej Wsi podpisano rozejm polsko-szwedzki; zgodnie z jego postanowieniami Szwedzi wycofali się z portów i miast Pomorza oraz Prus Książęcych, pozostając jednak w Inflantach
- 1930 – urodził się polski reżyser i scenarzysta Piotr Skrzynecki (na fotografii), założyciel, kierownik artystyczny i konferansjer krakowskiego kabaretu Piwnica pod Baranami, którym kierował ponad 40 lat
- 1940 – kilku nastolatków odkryło jaskinię Lascaux, której wnętrza pokrywają paleolityczne malowidła naskalne (ilustracja)
- 1945 – Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej uznał za nieobowiązujący konkordat z 1925 r.
- 1970 – zmarł polski poeta i satyryk Jan Sztaudynger, tłumacz, nauczyciel, organizator i teoretyk teatrów lalkowych, autor m.in. fraszek opublikowanych w tomiku Piórka
- 1995 – zmarli: polski piłkarz Ernest Pohl, zawodnik m.in. Legii Warszawa i Górnika Zabrze oraz reprezentacji narodowej, najskuteczniejszy strzelec w historii polskiej ekstraklasy, oraz czeski twórca filmów animowanych Lubomír Beneš, reżyser animowanego serialu lalkowego Sąsiedzi (w oryginale: ...a je to!, później Pat a Mat) (ilustracja)
14 września 2025
14 września: imieniny obchodzą m.in.: Radomira, Salustia i Siemomysł; święto Podwyższenia Krzyża Świętego
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1115 – krzyżowcy pod dowództwem Rogera z Antiochii i Baldwina z Edessy odnieśli zwycięstwo nad Turkami seldżuckimi w bitwie pod Sarminem
- 1925 – urodził się polski architekt Wiktor Zin, wykładowca Politechniki Krakowskiej, scenograf, rysownik, popularyzator wiedzy o historii sztuki, autor cyklu telewizyjnego Piórkiem i węglem
- 1945 – urodził się polski aktor filmowy i teatralny Jerzy Zelnik, odtwórca roli Ramzesa XIII w filmie Jerzego Kawalerowicza Faraon
- 1965 – urodził się rosyjski polityk Dmitrij Miedwiediew (na zdjęciu), przewodniczący rządzącej partii Jedna Rosja, w latach 2012–2020 premier Rosji, wcześniej 3. Prezydent Federacji Rosyjskiej w latach 2008-2012
- 1995 – zmarł polski aktor aktor filmowy i teatralny Bogusz Bilewski
- 2005 – zmarł amerykański reżyser, montażysta i producent filmowy Robert Wise (West Side Story)
16 września 2025
16 września: imieniny obchodzą m.in.: Cyprian, Edyta i Korneliusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1620 – pielgrzymi wypłynęli na statku Mayflower z Plymouth w Anglii do Ameryki
- 1745 – urodził się rosyjski dowódca wojskowy, generał feldmarszałek Michaił Kutuzow, głównodowodzący armii rosyjskiej w czasie wyprawy Napoleona na Moskwę w 1812
- 1825 – zmarł polski poeta oświeceniowy Franciszek Karpiński (na portrecie), czołowy przedstawiciel sentymentalizmu, dramatopisarz, pamiętnikarz (Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem), tłumacz, moralista; autor sielanek (Laura i Filon), wierszy patriotycznych, a także pieśni religijnych (Pieśń poranna – „Kiedy ranne wstają zorze”, Pieśń o Narodzeniu Pańskim – „Bóg się rodzi”), których ponadczasowe walory literackie zapewniły im trwającą do dziś popularność (wysłuchaj „Bóg się rodzi” w interpretacji artystów studia Accantus)
- 1895 – urodził się polski lotnik Franciszek Żwirko; wraz ze Stanisławem Wigurą zwycięzca w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge, w Berlinie w 1932
- 1925 – urodził się amerykański gitarzysta i wokalista bluesowy B.B. King (na fotografii), uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli gatunku
- 2005 – zmarł polski architekt Jerzy Sołtan, profesor Harvard University i dziekan Wydziału Architektury w latach 1967–1974, współpracownik Le Corbusiera; tegoż dnia w wypadku samochodowym zginął znany polski siatkarz Arkadiusz Gołaś
18 września 2025
18 września: imieniny obchodzą m.in.: Ariadna, Ryszarda i Stanisław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1895 – urodził się indyjski arystokrata, filantrop Digvijaysinhji, znany z tego, że podczas II wojny światowej otoczył opieką grupę polskich dzieci – uchodźców, ewakuowanych ze Związku Radzieckiego do Indii
- 1905 – urodziła się szwedzka aktorka, gwiazda filmowa Greta Garbo (na fotografii jako Anna Karenina), która odnosiła sukcesy zarówno w filmach niemych (Symfonia zmysłów), jak i dźwiękowych (Ludzie w hotelu, Królowa Krystyna, Dama kameliowa, Ninoczka), była czterokrotnie nominowana do Oscara
- 1910 – urodził się izraelski pianista, kompozytor i pedagog Josef Tal
- 1970 – zmarł amerykański muzyk rockowy Jimi Hendrix (na fotografii), wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów
- 1975 – w San Francisco aresztowano Patty Hearst, wnuczkę i dziedziczkę fortuny magnata prasowego Williama Randolpha Hearsta, która, po porwaniu jej przez lewicową grupę rewolucyjną Symbionese Liberation Army, została jej członkinią i wzięła udział w napadzie na bank
- 2005 – koalicja CDU/CSU pod przewodnictwem Angeli Merkel wygrała przedterminowe wybory parlamentarne w Niemczech
20 września 2025
20 września: imieniny obchodzą m.in.: Eustachy, Euzebia i Teodor
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1835 – rozpoczęło się tzw. powstanie Farrapos – zryw społeczny farmerów i biedoty przeciwko władzom Cesarstwa Brazylii
- 1870 – Zjednoczenie Włoch: wojska włoskie zdobyły stolicę Państwa Kościelnego, Rzym
- 1900 – urodził się polski architekt Eustachy Chmielewski, przedstawiciel późnego historyzmu i modernizmu (na fotografii jedno z jego dzieł: Kościół Imienia Maryi w Bączalu Dolnym)
- 1970 – sonda kosmiczna Łuna 16 wylądowała na Księżycu
- 1975 – zmarł francuski poeta i dyplomata Saint-John Perse, laureat Nagrody Nobla
- 2005 – zmarł żydowski pisarz i dziennikarz, z wykształcenia inżynier architekt Szymon Wiesenthal (na fotografii), jeden z najbardziej znanych łowców nazistów – zajmował się poszukiwaniem hitlerowskich zbrodniarzy wojennych i zbieraniem informacji o Holokauście
22 września 2025
22 września: imieniny obchodzą m.in.: Józefa, Maurycy i Tomasz; Europejski Dzień bez Samochodu; dzień niepodległości Bułgarii i Mali; o zachodzie słońca rozpoczyna się Rosz Haszana (Święto Trąbek)
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1765 – urodził się włoski matematyk Paolo Ruffini
- 1885 – urodził się szwedzki architekt Gunnar Asplund (na fotografii jedno z dzieł: biblioteka miejska w Sztokholmie)
- 1920 – urodził się polski historyk Henryk Zieliński, badacz historii Polski i Śląska oraz stosunków polsko-niemieckich, członek Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej
- 1975 – premiera filmu Noce i dnie w reżyserii Jerzego Antczaka
- 1980 – Irak zaatakował Iran, co zapoczątkowało trwającą blisko osiem lat wojnę w Zatoce Perskiej
- 1985 – zmarł niemiecki dziennikarz, magnat prasowy Axel Springer, założyciel koncernu Axel Springer („Bild”, „Die Welt”)
- 2000 – zakończono produkcję Fiata 126p (na fotografii)
24 września 2025
24 września: imieniny obchodzą m.in.: Amata, Gerard i Tomir; dzień niepodległości Gwinei Bissau
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1715 – zmarł Dom Pérignon (na ilustracji), mnich zakonu benedyktynów, któremu często przypisuje się odkrycie szampana
- 1920 – zmarł rosyjski jubiler i złotnik Peter Carl Fabergé, od którego nazwiska nazwę wzięły jaja Fabergé – dzieła sztuki złotniczej wykonywane w jego pracowni
- 1940 – na ekrany niemieckich kin wszedł antysemicki film propagandowy Żyd Süss w reżyserii Veita Harlana
- 1945 – zmarł niemiecki fizyk Hans Geiger, znany z opracowania licznika promieniowania, zwanego licznikiem Geigera (na ilustracji współczesny przenośny licznik Geigera)
- 1960 – zwodowano USS Enterprise, pierwszy amerykański lotniskowiec o napędzie atomowym
- 1970 – z Księżyca wróciła radziecka sonda kosmiczna Łuna 16, przywożąc ze sobą 101 gramów księżycowego gruntu
- 2005 – zmarł polski działacz społeczny i polityk Daniel Podrzycki, przewodniczący Polskiej Partii Pracy, kandydat PPP do Sejmu w wyborach parlamentarnych zarządzonych na następny dzień oraz kandydat PPP w wyborach prezydenckich zarządzonych na 9 października
26 września 2025
26 września: imieniny obchodzą m.in.: Damian, Kasper i Kosma
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1580 – galeon Golden Hind, flagowy okręt Francisa Drake’a, zawinął do portu Plymouth, kończąc jego podróż dookoła świata
- 1815 – po zakończeniu wojen napoleońskich cesarz Austrii Franciszek I, cesarz Rosji Aleksander I oraz król Prus Fryderyk Wilhelm III podpisali sojusz zwany Świętym Przymierzem
- 1945 – zmarł węgierski kompozytor i pianista Béla Bartók (na fotografii), autor ekspresjonistyznej opery Zamek Sinobrodego, baletu Cudowny mandaryn, wielu utworów fortepianowych i na instrumenty smyczkowe
- 1945 – urodził się brytyjski muzyk Bryan Ferry, wokalista zespołu Roxy Music
- 1960 – John Fitzgerald Kennedy i Richard Nixon zmierzyli się w (pierwszej w historii) telewizyjnej debacie przed wyborami prezydenckimi w USA
- 1965 – urodził się ukraiński przedsiębiorca i polityk Petro Poroszenko (na fotografii), w latach 2014–2019 prezydent Ukrainy
- 1990 – zmarł włoski prozaik Alberto Moravia (Pogarda)
28 września 2025
28 września: imieniny obchodzą m.in.: Marek, Wacław i Więcesław
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1865 – w Warszawie odbyła się prapremiera Strasznego dworu Stanisława Moniuszki zakończona wielką manifestacją patriotyczną
- 1865 – urodził się polski inżynier, wynalazca, przedsiębiorca naftowy Wacław Wolski, specjalista w zakresie wiertnictwa, organizator przemysłu naftowego na terenie Galicji
- 1895 – zmarł francuski chemik i mikrobiolog Louis Pasteur (na fotografii), wynalazca szczepionki przeciwko wściekliźnie, twórca podstaw stereochemii, wyjaśnił również procesy fermentacji oraz w sposób naukowy objaśnił, jak działa metoda konserwacji żywności przez obróbkę termiczną, którą obecnie nazywamy pasteryzacją
- 1905 – urodził się niemiecki bokser Max Schmeling (na fotografii), mistrz świata wszechwag, uznawany za jednego z najlepszych niemieckich sportowców wszech czasów
- 1990 – działalność zainaugurowało Radio Zet, założone przez Andrzeja Woyciechowskiego
- 2000 – wizyta Ariela Szarona na Wzgórzu Świątynnym sprowokowała wybuch drugiej intifady
- 2005 – zmarł polsko-amerykański chemik żydowskiego pochodzenia Leon Sternbach, odkrywca leków uspokajających, przeciwlękowych i nasennych z grupy benzodiazepin, m.in. Valium, czyli diazepamu
30 września 2025
30 września: imieniny obchodzą m.in.: Rachela, Felicja i Hieronim; dzień niepodległości Botswany
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1955 – w wypadku samochodowym zginął amerykański aktor filmowy James Dean (na ujęciu z filmu Na wschód od Edenu)
- 1975 – dokonano oblotu amerykańskiego śmigłowca szturmowego Boeing AH-64 Apache (na zdjęciu)
- 1980 – urodziła się szwajcarska tenisistka pochodzenia słowackiego Martina Hingis (na fotografii)
- 1985 – zmarł polski językoznawca Mieczysław Szymczak, polonista, leksykograf
- 1995 – zmarł prawnik Marian Muszkat, szef polskiej delegacji na procesie norymberskim
- 2005 – w katastrofie autokaru koło Jeżewa na trasie z Białegostoku do Warszawy śmierć poniosło 13 osób, w tym 10 białostockich maturzystów jadących na pielgrzymkę
- 2010 – bunt służb mundurowych w Ekwadorze przeciwko polityce oszczędnościowej prezydenta Rafaela Correi