Myśliwy

Myśliwy (daw. łowca, strzelec) – osoba zajmująca się łowiectwem, uczestnicząca w polowaniach w celu pozyskania mięsa, skór oraz kości, poroża i innych trofeów łowieckich. Współcześnie status myśliwego, jego prawa i obowiązki regulowany jest przez prawo łowieckie^[1], co odróżnia go od kłusownika dokonującego polowań bezprawnie.

Łowiectwo – zajęcie myśliwego

Osobny artykuł: Łowiectwo.

Łowiectwo było jednym z najstarszych obok zbieractwa sposobem zdobywania żywności i sposobem życia ludzkości. Z czasem utraciło swoje znaczenie na rzecz rolnictwa: hodowli zwierząt (pasterstwo) i uprawy roślin, pozostając alternatywnym źródłem pożywienia, a także rozrywki oraz elementem gospodarki łowieckiej.

Zajęcie myśliwego przez wiele wieków miało związek z wojskowością. Początkowo było z nią nierozerwalnie związane, z czasem stało się formą przygotowania do militarnego rzemiosła. W okresie średniowiecza polowanie stało się formą rozrywki i ćwiczeń wojskowych europejskiego rycerstwa, a następnie szlachty. Z ludzi zajmujących się myślistwem rekrutowano także jednostki wojskowe, np. łucznicy, strzelcy, jegrzy. Rdzenne łowiectwo nieodłącznie wiąże się z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, której tylko jednym z elementów jest polowanie.

Z zajęciem myśliwych związane są liczne zjawiska w różnych dziedzinach życia, np.:

Myśliwy w kulturze

Postać myśliwego i jego zajęcia znalazły liczne odbicia w kulturze.

Postacie bogów i herosów mitologicznych

Enkidu, Nimrod, Artemida, Diana, Orion, Akteon, Hern Myśliwy, Wolundr

Literatura

Postacie myśliwych:

Baśnie i legendy, np. Czerwony Kapturek, Królewna Śnieżka,
Łowcy wilków (ang. Wolf hunters) – pierwsza z trzech części trylogii Jamesa Olivera Curwooda,
Vorondil – postać ze stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia,
Oromë – jeden z Aratarów stworzonych przez J.R.R. Tolkiena.

Film

Łowca jeleni (ang. The Deer Hunter) – amerykański dramat wojenny z 1978 w reżyserii Michaela Cimino, ukazujący scenę polowania o symbolicznym znaczeniu^[2],
Biały myśliwy, czarne serce,
Jimbo Kern – postać z serialu South Park,
Predator (Yautja) – fikcyjna istota z filmów Predator, Predator 2, Obcy kontra Predator, Obcy kontra Predator 2; przedstawiciel rasy międzygalaktycznych myśliwych, wyposażonych w wysoko rozwiniętą technologię.

Plastyka

mozaiki w Pelli (Polowanie na jelenia, Polowanie na lwa) oraz w Villa Romana del Casale (Wielkie polowanie (fragment), Małe polowanie (fragment);
portrety i malarstwo rodzajowe ukazujące postacie myśliwych oraz sceny związane z myślistwem, np. w malarstwie polskim:
- Tadeusz Ajdukiewicz: Po polowaniu na jelenia,
- Michał Elwiro Andriolli: ilustracja do Księgi IV Pana Tadeusza (koncert Wojskiego),
- Józef Brandt: Gajowy, Przed polowaniem (dwa obrazy o tym tytule^[3]), Polowanie, Wyjazd na polowanie,
- Józef Chełmoński: Zjazd na polowanie, Trójka na śniegu (Polowanie z chartami na zające), Wyjazd na polowanie, Polowanie na głuszca,
- Julian Fałat: Nagonka, Polowanie na niedźwiedzia, Odpoczynek myśliwych w lesie, Oszczepnicy, Polowanie w Nieświeżu, Powrót z niedźwiedziem, Polowanie na łosia, Polowanie – nagonka, Wyjazd na polowanie, Powrót z polowania z łosiem,
- Maksymilian Gierymski: Wyjazd na polowanie I, Wyjazd na polowanie II, Polowanie w lesie, Powrót z polowania II,
- Jerzy Kossak: Bieg myśliwych z psami za jeleniem, Spacer myśliwski w lesie, Święty Hubert na koniu spotyka jelenia, Scena z polowania – za tropem,
- Juliusz Kossak: Maurycy Potocki na polowaniu, Polowanie w Poturzycy u Dzieduszyckich, Polowanie na lisa, Polowanie par force z ogarami, Wyjazd na polowanie z sokołem, Wyjazd na polowanie, Polowanie stepowe na wilka, Polowanie na zająca, Asesor z Rejentem na polowaniu z chartami (ilustracja do Księgi II Pana Tadeusza),
- Wojciech Kossak: Polowanie cesarskie w Gödöllö, Polowanie par force u Józefa Potockiego w Antoninach,
- Franciszek Kostrzewski,Polowanie (ilustracja do Księgi IV Pana Tadeusza),
- Tadeusz Makowski: Myśliwy,
- Władysław Podkowiński, Wyjazd na polowanie,
- January Suchodolski: Polowanie na jelenia,
- Alfred Wierusz-Kowalski: Po polowaniu na lisa, Na polowanie, Po polowaniu, Lis, Wyjazd na polowanie, Myśliwy, Naganiacze odpoczywający w lesie, Rankiem na polowanie;

Aszurbanipal podczas polowania. Asyryjski relief z Niniwy
Bardzo bogate godzinki księcia de Berry „Sierpień” (ok. 1515–1520)
Pieter Bruegel (starszy) „Myśliwi na śniegu” (1565), Kunsthistorisches Museum Wien
Myśliwy na obrazie „Listopad” (1643) Joachima von Sandrarta
Alexandre-François Desportes „Autoportret w stroju myśliwskim” (1699)
Juliusz Kossak „Wyjazd na polowanie z sokołem” (1868), Muzeum Górnośląskie, Bytom
Édouard Manet „Pertuiset, łowca lwów”^[4] (1881)
Józef Chełmoński „Wyjazd na polowanie” (1882)
Julian Fałat – ilustracja do Die Gartenlaube (1887)
Ludwig Pietzsch „Rosyjskie polowanie na niedźwiedzia”

Heraldyka

Postać myśliwego znajduje się w herbach miejskich: Baiersdorf (Niemcy), Bystré (Czechy), Etschberg (Niemcy), Galdakao (Hiszpania), Izurza (Hiszpania), Orvin (Szwajcaria).

Urzędy nadworne związane z łowiectwem

Łowczy: łowczy nadworny (venator aulicus), w tym koronny i litewski; łowczy wielki koronny; łowczy wielki litewski; podłowczy; sokolnik; jastrzębnik.

Sławni myśliwi

Z tym tematem związana jest kategoria: Myśliwi.

Wielu władców zasłynęło ze swojego zamiłowania do polowań, niektórzy z nich otrzymali nawet przydomek w związku z tym zajęciem:

Gudrød Myśliwy – legendarny władca Norwegii
Jan I Myśliwy – król Aragonii w latach 1387–1396
Filibert I Myśliwy – książę Sabaudii (1472–1482)

Wśród polskich panujących najbardziej znanymi myśliwymi są m.in.:

Kazimierz Wielki – zmarł na skutek wypadku w czasie polowania
Władysław Jagiełło
Zygmunt August – ponoć podczas polowania poznał swoją przyszłą żonę Barbarę Radziwiłłównę
Stefan Batory

Oprócz władców znanymi myśliwymi byli m.in.:

Mateusz Cygański – autor pierwszego dzieła w języku polskim o ptakach łownych 1584
Buffalo Bill (1846–1917) – myśliwy, zwiadowca armii amerykańskiej (scout), organizator i aktor widowisk rozrywkowych, bohater Dzikiego Zachodu
George Custer (1839–1876) – amerykański dowódca wojskowy znany z walk z Indianami.
Sam Houston (1793–1863) – amerykański polityk
Ján Ruman Driečny (starszy) – słowacki pasterz, myśliwy i przewodnik tatrzański XVIII/XIX wieku
Jan Krzeptowski (Sabała) (1809–1894) – góral podhalański, honorowy przewodnik tatrzański, muzykant, myśliwy, gawędziarz i pieśniarz
Dersu Uzała (1849–1908) – myśliwy z plemienia Nanajów
John Hanning Speke (1827–1864) – angielski podróżnik, oficer i badacz Afryki
Ernest Hemingway (1899–1961) – amerykański pisarz, dziennikarz, noblista.

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Myślistwo

Zobacz kolekcję cytatów o myśliwym w Wikicytatach

Przypisy

↑ myśliwy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-22] .
↑ Simon Fraser: What The Deer Hunter Can Teach Us About Acceptance and Responsibility. 2017-12-30. [dostęp 2024-10-29]. (ang.).
↑ Jozef Brandt – s. 4 [online], pinakoteka.zascianek.pl [dostęp 2017-11-25] .
↑ Eugene Pertuiset – poszukiwacz przygód, podróżnik (m.in. Patagonia) i myśliwy francuski, przyjaciel malarza, bohater powieści Oliviera Rolina „Un chasseur de lions” (2008), wspomniany w opowiadaniu Juliusza Verne’a „Dziesięć godzin polowania” (1881).

[1] myśliwy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-22] .

[2] Simon Fraser: What The Deer Hunter Can Teach Us About Acceptance and Responsibility. 2017-12-30. [dostęp 2024-10-29]. (ang.).

[3] Jozef Brandt – s. 4 [online], pinakoteka.zascianek.pl [dostęp 2017-11-25] .

[4] Eugene Pertuiset – poszukiwacz przygód, podróżnik (m.in. Patagonia) i myśliwy francuski, przyjaciel malarza, bohater powieści Oliviera Rolina „Un chasseur de lions” (2008), wspomniany w opowiadaniu Juliusza Verne’a „Dziesięć godzin polowania” (1881).

[1]

[2]

[3]

[4]