Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna
*International Organization for Standardization*
*Organisation internationale de normalisation*
Język roboczy	angielski, francuski, rosyjski
Siedziba	Genewa
Członkowie	162
Utworzenie	23 lutego 1947
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ang. International Organization for Standardization; International Standards Organization, ISO) – organizacja pozarządowa zrzeszająca krajowe organizacje normalizacyjne.

Etymologia nazwy

„ISO” jest oficjalną nazwą, a nie skrótowcem. Skrótowce pełnej nazwy w językach oficjalnych są różne (po angielsku IOS od International Organization for Standardization, po francusku „OIN” od Organisation Internationale de Normalisation), więc łatwa do wymówienia krótka nazwa zyskała akceptację delegatów konferencji założycielskiej. Późniejsze wywodzenie nazwy od greckiego słowa isos znaczącego „równy” to etymologia ludowa, choć ostatecznie znalazła ona odbicie na oficjalnej stronie ISO^[3].

Historia powstania ISO

Organizacja została założona w 1946 roku w Londynie. Na konferencji zwołanej przez BSI, która miała miejsca w dniach 14–27 października, połączyły się dwie organizacje:

Międzynarodowa Federacja Narodowych Stowarzyszeń Normalizacyjnych (International Federation of the National Standardizing Associations, ISA) założona w 1926 w Nowym Jorku, zarządzana ze Szwajcarii, działająca do 1942 jako porozumienie najważniejszych na świecie organizacji standaryzacyjnych – amerykańskiej ANSI, niemieckiej DIN, francuskiej AFNOR i brytyjskiej BSI. W praktyce ISA działała głównie w Europie w krajach używających systemu metrycznego.
Komitet Koordynacyjny Narodów Zjednoczonych do spraw Standardów (United Nations Standards Coordinating Committee, UNSCC), założony w 1944 przez Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię i Kanadę, w którego skład wchodziły byłe kolonie brytyjskie i niektóre państwa europejskie wyzwolone w toku II wojny światowej, zarządzany z londyńskiego biura IEC. W praktyce UNSCC reprezentował kraje używające miar anglosaskich.

W konferencji brało udział 65 delegatów reprezentujących 25 różnych krajów. Obrady miały burzliwy przebieg.

Pierwszym problemem była nazwa nowej organizacji. Delegaci UNSCC proponowali przyjęcie wcześniej przez nich uzgodnionej nazwy „International Standards Coordinating Association” (Stowarzyszenie Koordynacji Międzynarodowych Standardów”), delegaci ISA uważali, że „coordinating” ogranicza zakres działalności przyszłej organizacji. W końcu przyjęto krótką nazwę ISO, wywodzoną od skrótów proponowanych pełnych nazw.

Pracę nad kolejnymi problemami rozdzielono na podkomitety, co ograniczyło spory. Żywą dyskusję wywołało jeszcze kilka problemów, m.in. statut, oficjalne języki, wielkość składek i siedziba organizacji. Uzgodniono, że ISO będzie miała zgromadzenie ogólne i radę, prezesa, wiceprezesa i skarbnika. Następnie przyjęto język angielski i francuski jako oficjalne, po czym uwzględniono naciski delegatów ZSRR, którzy obiecali dokonywać tłumaczenia i rozprowadzania przetłumaczonej dokumentacji we własnym zakresie i na takich warunkach dopuszczono język rosyjski na równi z dwoma oficjalnymi. Składki uzależniono od liczby ludności oraz potęgi handlowej i gospodarczej kraju. Siedzibę w Genewie wybrano drogą losowania.

Komitet UNSCC zgodził się, aby zaprzestać działania, kiedy ISO zacznie funkcjonować, zaś federacja ISA uznała, że faktycznie zaprzestała działania w 1942 r. i powinna rozwiązać się natychmiast^[4].

Działalność

ISO oficjalnie rozpoczęła działalność 23 lutego 1947 r. Wśród członków założycieli jest Polski Komitet Normalizacyjny.

ISO jest organizacją pozarządową, jej członkowie nie są delegowani przez rządy, pomimo że niektóre organizacje członkowskie znajdują się w strukturach rządowych. Stawia to organizację na szczególnej pozycji pomiędzy sektorami państwowym a prywatnym, szczególnie wobec stowarzyszeń przemysłowych. Każdy kraj reprezentuje z zasady tylko jedna organizacja.

Prace organizacji koordynuje Sekretariat Generalny z siedzibą w Genewie (Szwajcaria). Decyzje strategiczne podejmuje Zgromadzenie Ogólne na corocznych spotkaniach. Trzy razy w roku zbiera się Rada ISO.

Struktura ISO jest wzorowana na strukturze ANSI i DIN. Składa się na nią kilkaset komitetów technicznych i grup roboczych zajmujących się dyskusjami technicznymi oraz Komitet Główny, w którym po jednym głosie mają członkowskie kraje.

Projekty zmian lub projekty nowych norm zwane draftami może składać każda organizacja członkowska. Następnie projekty są dyskutowane w grupach roboczych, w których po uzyskaniu ogólnego konsensusu „draft” zamienia się w „project”, który może uzyskać status oficjalnej normy po tym jak 3/4 członków komitetu głównego zaopiniuje go pozytywnie.

Działalność ISO finansowana jest ze składek członkowskich ustanawianych proporcjonalnie do produktu krajowego brutto. Dodatkowe dochody przynosi sprzedaż norm. ISO wydaje również podręczniki, poradniki, kompendia, oraz periodyki informujące o bieżących i planowanych pracach organizacji.

Respektowanie norm ISO jest dobrowolne. Jako organizacja pozarządowa ISO nie może narzucać, wymuszać ich stosowania. Autorytet organizacji wynika z międzynarodowej reprezentacji, sposobu ustanawiania norm (na zasadzie konsensusu) oraz zrozumienia wpływu normalizacji na ekonomikę.

Członkowie

Członkowie ISO są podzieleni na trzy kategorie według możliwości uczestnictwa w procesie standaryzacji. Prawo głosu mają tylko członkowie kategorii member body (członek rzeczywisty) zaś członkowie kategorii correspondent member (członek korespondent) i subscriber member (członek wspierający) mają status obserwatorów.

Obecnie (Kwiecien 2024 r.) ISO zrzesza 170 członków: 127 członków rzeczywistych, 39 członków korespondentów i 4 członków wspierających^[2].

Normy ISO

ISO ustanawia normy we wszystkich dziedzinach naszego codziennego życia. Od chwili powstania do chwili obecnej (maj 2021 r.) ISO opublikowała ponad 23 800 norm^[5].

Przykładowe normy ISO

ISO 1 – 9999

ISO 1 – norma ustalająca temperaturę odniesienia 20°C dla systemu GPS (projektowanie, wytwarzanie, pomiar)
ISO 3 – norma ujednolicająca szeregi wartości
ISO 9 – norma transliteracji cyrylicy na znaki alfabetu łacińskiego
ISO 216 – norma rozmiarów arkusza papieru
ISO 233 – norma transliteracji znaków arabskich na znaki alfabetu łacińskiego
ISO 639 – norma kodowania języków
ISO 646 – norma definiująca modyfikację 7-bitowego kodowania ASCII
ISO 690 – norma tworzenia cytowań i bibliografii załącznikowej w dokumentach
ISO 843 – norma transliteracji znaków greckich na znaki alfabetu łacińskiego
ISO 2108 – International Standard Book Number (ISBN)
ISO 3166 – norma kodowania państw, terytoriów oraz ich jednostek administracyjnych
ISO 3297 – International Standard Serial Number ISSN
ISO 3602, zwana Kunrei-shiki Rōmaji – norma transliteracji znaków japońskich na znaki alfabetu łacińskiego
ISO 3901 – International Standard Recording Code (ISRC)
ISO 4217 – norma kodowania walut i metali szlachetnych
ISO 5800 – norma czułości filmów fotograficznych
ISO 6709 – norma reprezentacji szerokości, długości i wysokości dla geograficznych punktów lokalizacjach.
ISO/IEC 7812-1 – norma numeracji wydawców kart^[6]^[7]
ISO 8601 – norma zapisu daty i czasu
ISO 8859 – rodzina norm kodowania znaków w zapisie 8. bitowym
ISO 8879 – norma języka SGML
ISO 9000 – rodzina norm zarządzania jakością
ISO 9001:2015 Systemy zarządzania jakością – Wymagania
ISO 9362 – norma standaryzująca kod SWIFT/BIC w bankowości
ISO 9407 – norma definiująca rozmiary obuwia
ISO 9660 – norma zapisu plików na nośnikach CD i DVD
ISO 9899 – norma języka C
ISO 9984 – norma transliteracji alfabetu gruzińskiego na znaki alfabetu łacińskiego
ISO 9985 – norma transliteracji alfabetu ormiańskiego na znaki alfabetu łacińskiego

ISO 10000 – 19999

ISO 10206 – norma języka Pascal
ISO 10646 – uniwersalny zestaw znaków UCS (zaimplementowany jako Unicode)
ISO 10957 – International Standard Music Number (ISMN)
ISO 13616 – International Bank Account Number (IBAN)
ISO 14001 – norma zarządzania środowiskowego
ISO 15706 International Standard Audiovisual Number (ISAN)
ISO 15707 International Standard Musical Work Code (ISWC)
ISO 15836 – norma zestawiająca metadane Dublin Core
ISO 15930 – Portable Document Format
ISO 17025 – norma kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących
ISO 18000 – Bezpieczeństwo i higiena pracy
ISO 19115 – norma metadanych dla informacji geoprzestrzennej (Geographic Information Metadata)

ISO 20000 – 29999

ISO/IEC 20000 – norma dotycząca zarządzania usługami IT
ISO 20671:2019 Ocena marki – Zasady i podstawy
ISO 20700:2017 Wytyczne dotyczące usług doradczych w zakresie zarządzania (Management Consultancy Services)
ISO 20771:2020 – Tłumaczenie prawnicze – wymagania
ISO 22000 – HACCP
ISO 22400 – Key Performance Indicators (KPI)
ISO 26300 – norma OpenDocument Format
ISO/IEC 27001 – norma dotycząca bezpieczeństwa informacji
ISO 29500 – Office Open XML

ISO 30000 – 39999

ISO 31000:2018 Zarządzanie ryzykiem – wytyczne
ISO 37001:2016 Systemy zarządzania przeciwdziałaniem przekupstwu – Wymagania

ISO 40000 – 49999

ISO 44001:2017 Systemy zarządzania współpracą biznesową – Wymagania i ramy
ISO 45001:2018 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Wymagania wraz z wytycznymi dotyczącymi stosowania

ISO 50000 – 59999

ISO 50001:2018 Systemy zarządzania energią – Wymagania wraz z wytycznymi dotyczącymi użytkowania
ISO 55000:2014 Zarządzanie aktywami – przegląd, zasady i terminologia
ISO 55001:2014 Zarządzanie aktywami – Systemy zarządzania – Wymagania
ISO 56000:2020 Zarządzanie innowacjami – podstawy i słownictwo

ISO 60000 – 99999

ISO/IEC 80000 – norma opisująca i określająca nazwy, symbole i definicje jednostek miar

Przypisy

↑ How to use the ISO Catalogue. [dostęp 2015-09-02]. (ang. • fr. • ros.).
↑ ^a ^b ISO members. [dostęp 2015-09-02]. (ang. • fr. • ros.).
↑ ISO – Discover ISO: ISO’s name. ISO. [dostęp 2008-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 grudnia 2010)]. (ang.).
↑ Willy Kuert: The Founding of ISO. [w:] Friendship Among Equals [on-line]. ISO, 1997. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).
↑ ISO - ICS [online], ISO [dostęp 2021-05-23] (ang.).
↑ Informacje szczegółowe o normie PN-ISO/IEC 7812-1:2008. 2005. [dostęp 2012-01-09]. (pol.).
↑ ISO/IEC 7812-1 Karty identyfikacyjne. Identyfikacja wydawców. System numeracji. 2003-10-20. [dostęp 2012-01-09]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona ISO. (ang. • fr. • ros.).
Oficjalna strona Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. (pol.).

[1] How to use the ISO Catalogue. [dostęp 2015-09-02]. (ang. • fr. • ros.).

[mISO-2] ISO members. [dostęp 2015-09-02]. (ang. • fr. • ros.).

[3] ISO – Discover ISO: ISO’s name. ISO. [dostęp 2008-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 grudnia 2010)]. (ang.).

[4] Willy Kuert: The Founding of ISO. [w:] Friendship Among Equals [on-line]. ISO, 1997. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).

[5] ISO - ICS [online], ISO [dostęp 2021-05-23] (ang.).

[ISO/IEC_7812_–_Karty_identyfikacyjne_--_Identyfikacja_wydawców_--_Część_1:_System_numeracji-6] Informacje szczegółowe o normie PN-ISO/IEC 7812-1:2008. 2005. [dostęp 2012-01-09]. (pol.).

[ISO/IEC_7812-1_Karty_identyfikacyjne._Identyfikacja_wydawców._System_numeracji-7] ISO/IEC 7812-1 Karty identyfikacyjne. Identyfikacja wydawców. System numeracji. 2003-10-20. [dostęp 2012-01-09]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]