Свилена буба
| Свилена буба | |
|---|---|
| |
| Спарени мажјак (горе), женка (долу) | |
| |
| Ларви на свилена буба | |
припитомен
| |
| Научна класификација [ у ] | |
| Непознат таксон (попр): | Bombyx |
| Вид: | Свилена буба |
| Научен назив | |
| Bombyx mori (Линеј, 1758) | |
| Синоними | |
| |
Свилена буба (латински: Bombyx mori) — пеперутка од семејството свилени буби (лат. Bombycidae). Позната е по тоа што нејзината гасеница се зачаурува во кожурец што го плете од многу тенко (од 10 до 20 микрони) непрекинато свилено влакно, долго до 2 км, што го твори со лачење плунка. Со одмотување на тие кожурци (кокони) се добива влакно за производство на свила. Гасеницата на свилената буба се храни со листови од црница. Најблискиот роднина на дудовата свилена буба е дивата свилена буба (латински: Bombyx mandarina), но нејзините влакна имаат погруба, потврда структура и имаат кафеава боја. Дивата свилена буба живее и се храни со дабови дрвја во Индија, Кина и Јапонија. Блиски роднини на дудовата свилена буба се и пеперутките, (ноќница, американска свилена буба) и молците. Свиларството и одгледувањето на свилена буба во 2009 година биле вклучени на УНЕСКО-овиот Список на нематеријално културно наследство на човештвото.[1]
Свиларство, практиката на одгледување свилени буби за производство на сурова свила, во Кина постои најмалку 5.000 години,[2] од каде што се проширила во Индија, Кореја, Непал, Јапонија и на Запад. Домашниот свилен молец е припитомен од дивиот свилен молец, кој се наоѓа од Северна Индија до Северна Кина, Кореја, Јапонија и далечните источни области на Русија. Домашниот свилен молец потекнува од кинески, а не од јапонски или корејски соеви.[3][4]
Малку е веројатно дека свилените буби се одгледувале пред неолитот. Пред тоа, не биле развиени алатки за производство на свилен конец. Домашниот и дивиот B. mandarina сè уште може да се вкрстуваат и понекогаш да произведуваат хибриди.[5]:342
Домашните свилени молци многу се разликуваат од повеќето претставници на родот, не само што ја изгубиле способноста за летање, туку им се изгубиле и пигментите боја.[6]
Видови
[уреди | уреди извор]Дудовите свилени буби може да се категоризираат во три различни, но поврзани групи или видови. Главните групи свилени буби спаѓаат во униволтните („uni-“ = еден, „voltine“ = зачестеност на потомство) и биволтни категории. Униволтниот вид во целост е поврзан со географската област во рамките на поширока Европа. Јајцата од овој вид хибернираат во текот на зимата поради студената клима, а вкрстено не се оплодуваат до пролет, при што творат свила само еднаш годишно. Вториот вид се нарекува биволтен и најчесто се наоѓа во Кина, Јапонија и Кореја. Процесот на размножување на овој вид се одвива двапати годишно, подвиг што го овозможува малку потоплата клима и двата животни циклуси што произлегуваат од тоа. Поливолтниот вид свилена буба од црница може да се најде само во тропските предели. Јајцата ги снесуваат женските молци и се изведуваат во рок од девет до 12 дена, така што добиениот вид може да има до осум одделни животни циклуси во текот на годината.[7]
Одгледување свилена буба
[уреди | уреди извор]Во Кина, свиларството (одгледување свилени буби за производство на свила) постои најмалку 5.000 години.[8] Од Кина, свилата се проширила во Кореја, Јапонија и Индија, а подоцна и во Европа.
Кожурец
[уреди | уреди извор]
Кожурецот е направен од нишки од сурова свила долги од 300 до околу 900 м. Влакната се многу фини и сјајни, околу 10 μm. Да се направи 400 грама свила потребни се околу 2.000 до 3.000 кожурци. Секоја година се произведуваат најмалку 32 милиони килограми сурова свила, за што се потребни речиси 10 милијарди кожурци.[9]
Истражување
[уреди | уреди извор]
Многу истражувачки трудови се сосредоточиле на генетиката на свилената буба и можноста за генетско инженерство. Се одржуваат стотици соеви, а опишани се над 400 Менделови мутации.[10] Друг извор наведува дека ширум светот се чуваат преку 1.000 домашни соеви. За развојот на свилената индустрија од посебно значење бил пронајдокот на свилени буби што можат да се хранат со биомаса различна од листовите од црница, вклучително и вештачко хранење.[10] Истражувањето на геномот, исто така, ја зголемува можноста за генетско инженерство на свилените буби за производство на белковини, вклучително и фармаколошки лекови, наместо белковини на свила. Женките се исто така еден од ретките организми со хомологни хромозоми што се држат заедно само од синаптонемалниот комплекс (а не вкрстувања) за време на мејозата.[11]
Лаборатории Крејг Биокрафт[12] е претпријатие што користело истражување од Универзитетот во Вајоминг и Нотр Дам во заеднички напор да се создаде свилена буба што е генетски изменета за да произведе пајакова свила. Во септември 2010 година, овој потфат бил најавен како успешен.[13]
Истражувачите на Туфтс развиле основи направени од сунѓереста свила што изгледаат слично на човечкото ткиво. Тие се вградуваат за време на реконструктивна хирургија за поддршка или реструктуирање на оштетените лигаменти, тетиви и друго ткиво. Тие исто така создале импланти направени од свила и соединенија на лекови што можат да се вградат под кожата за одржливо и постепено ослободување на лековите.[14]
Свилените буби биле користени во откривањето на антибиотици бидејќи имаат неколку предности во споредба со другите модели безрбетници.[15] Антибиотиците како лизоцин Е,[16] нерибозомски пептид што синтетизира[17][18] и е меѓу значајните антибиотици откриен со помош на свилени буби. Дополнително, биле избрани антибиотици со соодветни фармакокинетски параметри што се во сооднос со терапевтската активност во моделот на зараза со свилена буба.[19]
Свилените буби се користеле и за да се утврдуваат нови вирулентни чинители на патогени микроорганизми. Првата проверка од големи размери била изведена со користење библиотека од мутантни соеви на транспозон, кои утврдиле 8 нови гени со улоги во целосна вирулентност.[20] Друго проучување од истата група истражувачи открила, за прв пат, улога во вирулентноста и трпеливоста на оксидативниот стрес in vivo.[21]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Sericulture and silk craftsmanship of China“. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Посетено на 10 февруари 2021.
- ↑ E. J. W. Barber (1992). Prehistoric Textiles: the Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press. стр. 31. ISBN 978-0-691-00224-8.
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Brian K. Hall (2010). Evolution: Principles and Processes. Topics in Biology. Jones & Bartlett Learning. стр. 400. ISBN 978-0-7637-6039-7.
- ↑ „Captive breeding for thousands of years has impaired olfactory functions in silkmoths“.
- ↑ Trevisan, Adrian. „Cocoon Silk: A Natural Silk Architecture“. Sense of Nature. Архивирано од изворникот на 7 May 2012.
- ↑ Barber, E. J. W. (1992). Prehistoric Textiles: the Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press. стр. 31. ISBN 978-0-691-00224-8.
- ↑ „faostat.fao.org“. Архивирано од изворникот на 2016-03-05. Посетено на 2023-12-17.
- ↑ 10,0 10,1 Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ „Kraig Biocraft Laboratories“. 13 October 2014.
- ↑ „University of Notre Dame“.
- ↑ „Wolchover, Natalie“. Архивирано од изворникот на 26 March 2017. Посетено на 1 May 2012.
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)
- ↑ Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil)