Bakuo
| Bakuo | ||
| azerbajĝane Bakı | ||
| ĉefurbo | ||
    Fotomontaĵo | ||
|
||
| Oficiala nomo: Bakı | ||
| Deveno de nomo: persaj nomoj Bad-kube - "Urbo, kie vento blovas" aŭ Baghkuh - "Dia monto" | ||
| Lando |  Azerbajĝano
| |
|---|---|---|
| Duonisulo | Apŝeron | |
| Historiaj regionoj | 8
| |
| Memorindaĵo | Malnova Urbo | |
| Situo | Bakuo | |
| - alteco | −28 m s. m. | |
| - koordinatoj | 40° 23′ 43″ N 49° 52′ 56″ O / 40.39528 °N, 49.88222 °O (mapo) | |
| Areo | 260,00 km² (26 000 ha) | |
| Loĝantaro | 2 045 815 (2011) | |
| Denseco | 7 868,52 loĝ./km² | |
| Loĝigo | antaŭ 10000 jaroj | |
| - unua skribmencio | 885 | |
| Urbestro | Eldar Azizov
(Nova Azerbajĝana Partio)
| |
| Urbestro | Gaĝibala Abutalibov | |
| Horzono | AT (UTC+4) | |
| - somera tempo | AST (UTC+5) | |
| Poŝtkodo | AZ1000 | |
| Telefona antaŭkodo | +994 12 | |
| Aŭtokodoj | 10 AZ 90 AZ | |
| Loko de Monda heredaĵo de UNESKO | ||
| Nomo | Palaco de Ŝirvanŝahoj kaj Turo de la Pucelino | |
  Situo enkadre de Azio
| ||
 Situo de Bakuo enkadre de Azerbajĝano
| ||
 Urba mapo
| ||
 Vikimedia Komunejo: Baku
| ||
| Retpaĝo: www.bakucity.az | ||
| ||
Bakuo (azerbajĝane Bakı) estas ĉefurbo de Azerbajĝano, la plej granda urbo de la Azera Respubliko, kaj unue menciita en 885.
La urbo situas sur la suda bordo de la duoninsulo Abŝeron, sur la okcidenta flanko de la Kaspia Maro.
Laŭ la stato de 2021 en la urbo vivis 2 300 500 loĝantoj sur areo de 2 140 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 1 075 loĝantoj/km².
Geografio
[redakti | redakti fonton]Bakuo situas ĉe la okcidenta parto de Kaspia Maro, ĉe bordo de Apŝeron-duoninsulo. En la urbo loĝas ĉirkaŭ 2 milionoj da homoj[1].
Klimato
[redakti | redakti fonton]La klimato de Bakuo estas semiarida (Klimata klasifiko de Köppen: BSk). La somero estas kutime varma kaj seka kun tre malgranda pluvo. La vintro estas malvarma kaj modere malsekaj, kun oftaj frostoj kaj fojaj sed jara neĝo. La pluvado estas malofta, kun mezuma ĉiujara pluvado de 200 mm. La urbo estas venta tuta jaro kun iafoje aperantaj orkanfortaj ventoj.
En novembro 2024 okazos la Konferenco pri klimata ŝanĝo de la Unuiĝintaj Nacioj (COP) en Bakuo.
Historio
[redakti | redakti fonton]Bakuo estis unue skribe menciita en 885, sed arkeologoj datumas la unuan setliĝon antaŭ 10.000 jaroj. La persa Ŝivan Ŝaĥo Ahistan la 1-a igis Bakuo en la 14-a jarcento ĉefurbo.
Ekzistas pluraj teorioj pri deveno de la urbonomo, la plej populara estas la derivado de la persa bad kube kun signifo Urbo de la ventoj.
Bakuo konsistas el tri urbopartoj:
- malnova urbo (Azere ideri shekher),
- nafta urbo (komence de 20-a jc.)
- sovetia urbo.
La malnova urbo – kiu estas mem fortikaĵo - situas en la centro de Bakuo. En 2000 oni surlistigis la kvartalon ene de la fortikaĵa muro inter la Monda kulturheredaĵo de UNESCO. La plimulto de la muroj kaj turoj, kiujn oni firmigis post la rusa okupado (1806), staras jam ekde la persa epoko. La kvartalo kun labirinto el mallarĝaj stratoj kaj altaj domoj estas pitoreska. Mondfama estas la palaco de Ŝirvan Ŝaĥo, la karavanserajoj, la virgulina turo el la 11-a jarcento, la banejoj kaj la Djuma moskeo. La malnova urbo havas dekduojn da malgrandaj moskeoj, ofte sen distinga signo.
La nafta urbo situas sude de la malnova arbo kaj estas konstruita post la enorma nafto-furoro komence de la 20-a jarcento. La naftobaronoj konstruigis novgotikaj kaj Jugendstil-palacojn fare de okcidenteŭropaj arkitektoj. En la iamaj posedaĵoj de la antaŭrevoluciaj milionuloj nuntempe funkcias arto-, historio- kaj literaturmuzeoj.
Nuntempo
[redakti | redakti fonton]
La moderna Bakuo etendiĝas ekster la fortikaĵaj muroj. La stratoj kaj konstruaĵoj suprengrimpas la montetojn ĉirkaŭ la golfo de Bakuo. Bakuo havas 11 distriktojn kaj 48 urbajn komunumojn. Oni kalkulas al tiuj la komunumojn sur la insuloj kaj naftorokoj, kiuj foje troviĝas 100 kilometrojn for de Bakuo en la Kaspia Maro.
En la urbo funkcias multaj universitatoj, altlernejoj kaj teatroj. La martira tombejo estas dediĉita je memoro de ĉiuj, kiuj mortis en milito kontraŭ Armenio, sed ĝi ankaŭ memorigas pri 137 homoj, kiuj estis mortigitaj la 19-an kaj 20-an de januaro en 1990, kiam sovetiaj tankoj inundis la stratojn de Bakuo.
La Bakua Borso estas servo kiu utilas por sekvi la evoluon de la ekonomio de Azerbajĝano kaj de Bakuo, kies bazo estas la nafto. La ekzisto de nafto jam konatas ekde la 8-a jarcento. En la 15-a jarcento oni prenis nafton por la lampoj el fontoj, kiuj aperis sur la terosurfaco. La unua naftoborado de la mondo okazis en 1848 en Bakuo. La ekonomia ekspluatado de nafto komenciĝis en 1872 kaj ĝis komence de la 20-a jarcento, la naftokampoj de Bakuo estis la plej grandaj de la mondo. Tiam ili donis duonon de la monda produktado. Fine de la 20-a jarcento, la naftorezervoj sub la seka tero elĉerpiĝis, la boradoj okazis plu en la maro. Bakuo estas la plej grava centro pri produktado de naftoindustriaj ekipaĵoj. Dum la dua mondmilito, la batalo de Stalingrad okazis pri la regado de la naftokampoj de Bakuo.
La Bakua Klimatkonferenco de la Unuiĝintaj Nacioj de 2024 okazis en Bakuo de la 11-a ĝis la 22-a de novembro 2024.
Vidindaĵoj
[redakti | redakti fonton]Ĉirkaŭ Bakuo troviĝas kelkaj geografiaj limŝtonoj kiel la Janar Dag (Yanar Dag), amaso da tergaso kiu brulas dum miloj da jaroj. Pro tio Janar Dag estas kial la nomo Azerbajĝano laŭvorte signifas "lando de fajro".
Nacia Parko Gobustan: ĉi tie estas ĉirkaŭ 6 000 petroglifoj, kovrante periodon de 12.000 jaroj. Tiu ĉi parko estis deklarita Monda heredaĵo de Unesko en 2007. Estas proksimume 400 ŝlimvulkanoj en la parko, kio estas proksimume duono de la nombro da ŝlimvulkanoj tutmonde.
Statuoj inter kiuj Statuo de liberigita virino
Ŝtata Akademia Opera kaj Baleta Teatro Aĥundov de Azerbajĝano
Servoj
[redakti | redakti fonton]- Fervoja Muzeo de Azerbajĝano
- Nacia Akademio de Sciencoj de Azerbajĝano
- Nacia Biblioteko de Azerbajĝano
- Teknika Universitato de Azerbajĝano
Transporto
[redakti | redakti fonton]Trolebusa transporto en Bakuo estis sistemo de trolebusoj formanta parton de la publika transporto en Bakuo, dum proksimume 65 jaroj ekde 1941.
Tramtransporto en Bakuo estis reto de tramoj formanta parton de la publika transporto en Bakuo, inter 1889 kaj 2004.
La Funikularo de Bakuo (azerbajĝane Bakı funikulyoru) kunligas placon en Avenuo Neftjanikov kun Parko Nagornij. La direktoro estas Tofig Ismajlov.
Famaj bakuanoj
[redakti | redakti fonton]En la urbo naskiĝis, i.a.:
- Muslim Magomajev — fama sovetia kantisto
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Informo pri Baku Arkivigite je 2020-10-24 per la retarkivo Wayback Machine
- Baku-Paĝoj
- Urba mapo de Baku (angle)
- Mapo pri Baku kaj ĉirkaŭo[rompita ligilo] (ruse)
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Bildaro
[redakti | redakti fonton]
Notoj kaj referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Bakı şəhəri - Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi. Arkivita el la originalo je 2012-06-30. Alirita 2012-02-02 .
| Plej grandaj urboj de Azerbajĝano 2013 Demographic statistics according to the administrative divisions | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rango | Urbo | Ekonomiaj regionoj | Loĝ. | Rango | Urbo | Ekonomiaj regionoj | Loĝ. | ||
| 1 | Bakuo | Abŝeron | 2,150,800 | 11 | Kaĉmaz | Guba-Kaĉmaz | 64,800 | ||
| 2 | Sumgait | Abŝeron | 325,200 | 12 | Agdam | Alto Karabaĥo | 59,800 | ||
| 3 | Ganĝa | Ganĝa-Kazaĥ | 323,000 | 13 | Ĝalilabad | Lenkoran | 56,400 | ||
| 4 | Mingaĉevir | Aran | 99,700 | 14 | Xankendi | Alto Karabaĥo | 55,100 | ||
| 5 | Lenkoran | Lenkoran | 85,300 | 15 | Aĝabedi | Aran | 46,900 | ||
| 6 | Ŝirvan | Aran | 80,900 | 16 | Ŝamaĥi | Dalig-Ŝirvan | 43,700 | ||
| 7 | Naĥiĉevano | Naĥiĉevano | 78,300 | 17 | Füzuli | Alto Karabaĥo | 42,000 | ||
| 8 | Ŝamkir | Ganĝa-Kazaĥ | 69,600 | 18 | Salyan | Aran | 41,300 | ||
| 9 | Ŝaki | Ŝaki-Zakatala | 66,400 | 19 | Barda | Aran | 38,600 | ||
| 10 | Yevlaĥ | Aran | 66,300 | 20 | Neftĉala | Aran | 38,200 | ||
| ||||||
| ||||||
