Пула

Пула
Герб	Сцяг
Краіна	Харватыя;
Каардынаты	44°52′13″ пн. ш. 13°50′44″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Борыс Мілеціч[d]
Заснаваны	177 да н.э.
Плошча	53,8 км²; 53,8 км²;
Вышыня цэнтра	5 м
Насельніцтва	▼52 220 чал. (31 жніўня 2021);
Часавы пояс	Цэнтральнаеўрапейскі летні час
Тэлефонны код	052
Паштовыя індэксы	52100
Аўтамабільны код	PU
Афіцыйны сайт	pula.hr; pulainfo.hr
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пу́ла^[6] — горад у Харватыі, на заходнім узбярэжжы паўвострава Істрыя ў Адрыятычным моры. Насельніцтва — 57 460 чалавек (перапіс 2011 года). Пула — найбуйнейшы горад Істрыі, размешчаны амаль на самай ускрайку паўвострава. Звязаны рэгулярнымі міжгароднімі аўтобуснымі лініямі з іншымі буйнымі харвацкімі гарадамі, а таксама з Італіяй і Славеніяй. З Пулы вядзе шаша ўздоўж узбярэжжа ў бок гарадоў Ровінь, Порач і Умаг (A9); а таксама да Рыекі і далей да астатняй Харватыі.

Побач з горадам размешчаны міжнародны аэрапорт.

Насельніцтва занята ў турыстычнай галіне, рыбалоўстве і рыбапераапрацоўцы, вінаробстве, суднабудаванні, вытворчасці вырабаў са шкла, будаўнічай індустрыі. Суднаверф Uljanik.

Гісторыя

Пула была заснавана старажытнымі грэкамі, стаўшы адной з першых грэчаскіх калоній на поўначы Адрыятыкі. Росквіт горада прыпаў на эпоху Старажытнага Рыма. Рымляне ацанілі важнае стратэгічнае становішча горада, пры іх Пула становіцца найбуйнейшым і найважнейшым горадам Істрыі, вядомым пад назвай Pietas Iulia Pola. Шматлікія славутасці рымскіх часоў, якія захаваліся да нашых часоў, добра ілюструюць магутнасць і важнасць горада ў гэту эпоху.

З 478 года, часу падзення Заходняй Рымскай імперыі, і па 1150 год, калі горад стаў належаць Венецыі, Пулай, як і ўсёй Істрыяй, валодалі лангабарды, остготы, франкі, славяне. Апошнія прыйшлі на Істрыю ў VII стагоддзі.

Венецыянскай рэспубліцы горад належаў больш за 600 гадоў аж да яе падзення ў 1797 годзе. У XIV, XV і XVI стагоддзях горад нярэдка апыняўся на пярэдняй лініі войнаў, якія Венецыя вяла з Генуяй і з Габсбургамі за панаванне над Адрыятыкай. Некалькі разоў у час гэтых войнаў Пула акупавалася варожымі арміямі, некаторыя старажытнарымскія помнікі былі цалкам разбураны.

Пасля заканчэння войнаў з Напалеонам у 1813 годзе Пула зноў адышла да Аўстрыі.

Пасля Першай сусветнай вайны, у 1920 годзе згодна з Рапальскім дагаворам Пула разам з усім паўвостравам Істрыя перайшла Італіі, у той час як астатняя Далмацыя ўвайшла ў склад Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў, пазней Каралеўства Югаславія.

У 1943 годзе, пасля капітуляцыі Італіі, Пула была акупавана нямецкімі войскамі.

Пасля Другой сусветнай вайны, у лютым 1947 года горад стаў часткай ФНРЮ, большая частка італьянскага насельніцтва горада пакінула Пулу.

Пасля распаду Югаславіі ў 1991 годзе Пула стала часткай незалежнай Харватыі.

У гонар Пулы названы астэроід (142) Пулана, адкрыты 28 студзеня 1875 года аўстрыйскім астраномам Ёганам Палізам у абсерваторыі Пула, якая працавала ў горадзе ў 1871—1914 гадах, і дзе было адкрыта 29 астэроідаў.

Славутасці

Старажытнарымскі амфітэатр — пабудаваны ў I стагоддзі нашай эры. Гіганцкае збудаванне (яго памеры 133х105 метраў) умяшчала 23 тысячы гледачоў. Быў адным з шасці найбуйнейшых калізеяў Рымскай імперыі. Вельмі добра захаваўся. У наш час у амфітэатры праводзяцца буйныя канцэрты, у прыватнасці, у 2005 годзе ў ім адбыўся канцэрт Патрыцыа Буанэ.
Форум — рымскі форум, упадабанае месца выступлення харавых калектываў.
Трыўмфальная арка Сергіяў (Залатая брама) (27 да н.э.) — старажытнарымская арка. Пазней была ўбудавана ў гарадскую браму. Побач рэшткі гарадскіх сцен рымскага перыяду.
Храм Аўгуста (паміж 2 годам да н.э. і 14 годам) — старажытнарымскі храм у нядрэнным стане.
Кафедральны сабор — сучасны будынак з’яўляецца вынікам некалькіх сярэдневяковых перабудоў раннехрысціянскага храма IV—V стагоддзяў.
Ратуша (1296).
Царква Св. Мікалая (VI стагоддзе) — класічная візантыйская базіліка з іканастасам XVIII стагоддзя; у наш час — дзеючая сербская праваслаўная царква.
Крэпасць Каштэл (XVII стагоддзе) — венецыянская, пазней аўстрыйская крэпасць на вяршыні ўзгорка, якая ўзвышаецца над старым горадам.

Гарады-пабрацімы

Зноскі

↑ ^а ^б ^в archINFORM — 1994. Праверана 6 жніўня 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г Register of spatial units of the State Geodetic Administration of the Republic of Croatia
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q119585703"></a>
↑ ^а ^б https://it-ch.topographic-map.com/map-27d9rr/Citt%C3%A0-di-Pola/?zoom=19&center=44.87013%2C13.84189&popup=44.87026%2C13.84212
↑ Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2021. – stanovništvo prema starosti i spolu po naseljima, 2021 Croatian census: population data by age, sex, settlement — Croatian Bureau of Statistics, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3513788"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q118496886"></a>
↑ List of Croatian settlements and delivery post offices — 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125763583"></a>
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13.

Літаратура

Пула // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 120. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пула

[_745960e90d97c944-1] а ^б ^в archINFORM — 1994. Праверана 6 жніўня 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>

[_8ba0a2f0f7f7f8b2-2] а ^б ^в ^г Register of spatial units of the State Geodetic Administration of the Republic of Croatia
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q119585703"></a>

[_58390c9bed68e724-3] а ^б https://it-ch.topographic-map.com/map-27d9rr/Citt%C3%A0-di-Pola/?zoom=19&center=44.87013%2C13.84189&popup=44.87026%2C13.84212

[_52072277862e1fc3-4] Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2021. – stanovništvo prema starosti i spolu po naseljima, 2021 Croatian census: population data by age, sex, settlement — Croatian Bureau of Statistics, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3513788"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q118496886"></a>

[_3b5ffea8e2338890-5] List of Croatian settlements and delivery post offices — 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125763583"></a>

[БЭ13-6] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]