Перайсці да зместу

Карыбскае мора

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Карыбскае мора
Пляж на востраве Ларга-дэль-Сур
Плошча 2 754 000 км²
Аб'ём 6 860 тыс. км³
Найбольшая глыбіня 7686 м
Сярэдняя глыбіня 2500 м
physical
Карыбскае мора
Карыбскае мора
Катэгорыя на Вікісховішчы

Карыбскае мора (ісп.: Mar Caribe, англ.: Caribbean Sea, гаіц. крэольск.: Lamè Karaïb, фр.: Mer des Caraïbes, нідэрл.: Caraïbische Zee, пап’ям.: Laman Karibe) — акраіннае[1] паўзамкнутае мора[2] мора басейну Атлантычнага акіяна. Абмывае на поўдні Венесуэлу, Калумбію, Панаму; на захадзе — Коста-Рыку, Нікарагуа, Гватэмалу, Беліз і мексіканскі паўвостраў Юкатан; на поўначы — Вялікія Антыльскія астравы (Куба, Гаіці, Ямайка, Пуэрта-Рыка); на ўсходзе — Малыя Антыльскія астравы.[3][4]. Плошча мора — 2,7 млн км², найбольшая глыбіня — 7,5 км.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Калі іспанцы прыбылі на Антыльскія астравы, яны былі заселены індзейцамі таіна, якія прыкладна ў I стагоддзі да н.э. мігравалі туды з Паўднёвай Амерыкі. У 1492 годзе першая экспедыцыя Хрыстафора Калумба высадзілася на Багамах, знаходзячыся ў поўнай упэўненасці, што імі быў адкрыты новы шлях у Азію. На востраве, які атрымаў назву Эспаньёла, было заснавана першае іспанскае паселішча, якое паклала пачатак панавання Іспаніі ў рэгіёне. З 1506 па 1511 гады з удзелам Эрнана Картэса і Дыега Веласкеса дэ Куэльяру астравы Эспаньёла і Куба былі заваяваны, а мясцовае насельніцтва пераўтворана ў рабоў. У 1517 годзе Франсіска Эрнандэс дэ Кордава адкрыў паўвостраў Юкатан, дзе іспанцы ўпершыню сустрэліся з развітой цывілізацыяй мая. Далейшыя экспедыцыі Хуана дэ Грыхальвы (1518) і Эрнана Картэса (1519) паклалі пачатак заваёвы і каланізацыі Мексікі.

Іншыя еўрапейскія імперыі таксама сталі пашырацца на захад, накіроўваючы караблі ў Новы Свет. Першыя брытанскія калоніі з’явіліся на Бермудскіх астравах (1612), астравах Сент-Кітс (1623) і Барбадас (1627) і былі затым выкарыстаны для каланізацыі іншых астравоў рэгіёна. Французская Вест-Індыя таксама пачалася з вострава Сент-Кітс (1624), затым былі заснаваны паселішчы на астравах Гвадэлупа і Марцініка (1635). Брытанія і Францыя таксама паспяхова адваёўвалі астравы ў слабеючай іспанскай імперыі: у 1655 годзе пад кантролем англічанін апынулася Ямайка, а ў 1697 годзе французы захапілі заходнюю частку Эспаньёлы. У XVII стагоддзі на астравах Кюрасаа, Сен-Мартэн, Аруба і шэрагу іншых з’явіліся галандскія калоніі, якія пазней увайшлі ў склад Нідэрландскіх Антыльскіх астравоў. Дацкія ўладанні ў рэгіёне з’явіліся ў 1672 годзе на астравах Сент-Джон і Сент-Томас.

Еўрапейскія дзяржавы актыўна завозілі афрыканскіх рабоў і вывозілі прадукцыю сельскай гаспадаркі (тытунь, цукар, фарбавальнікі) і каштоўныя металы (золата і серабра), выкарыстоўваючы для гэтага нават спецыяльныя флатыліі. Рэгіён Карыбскага мора ператварыўся ў пляцоўку гандлю новымі для Еўропы таварамі, што пацягнула развіццё пірацтва.

Каланізацыя

[правіць | правіць зыходнік]
Высадка экспедыцыі Хрыстафора Калумба на Эспаньёле ў 1492 годзе.

Калі іспанцы прыбыткі на Антыльскія астравы, яны былі заселены індзейцамі таіна, якія прыкладна ў I стагоддзі да н.э. мігравалі туды з Паўднёвай Амерыкі. У 1492 годзе першая экспедыцыя Хрыстафора Калумба высадзілася на Багамах, знаходзячыся ў поўнай упэўненасці, што імі быў адкрыты новы шлях у Азію. На востраве, што атрымала назва Эспаньёла (цяпер Гаіці), было заснавана першае іспанскае селішча, які паклаў пачатак стагадоваму панаванню Іспаніі ў рэгіёне. З 1506 па 1511 гады з удзелам Эрнана Картэса і Дыега Веласкеса дэ Куэльяр вострава Эспаньёла і Куба былі заваяваны, а мясцовае насельніцтва пераўтворана ў рабоў. У 1517 годзе Францыска Эрнандас дэ Кордава адкрыў паўвостраў Юкатан, дзе іспанцы ўпершыню сустрэліся з развітай цывілізацыяй мая. Экспедыцыі Хуана дэ Грыхальва (1518) і Эрнана Картэса (1519) паклалі пачатак заваяванню і каланізацыі Мексікі.

Іншыя еўрапейскія імперыі таксама сталі пашырацца на захад, скіроўваючы караблі ў Новы Свет. Першыя брытанскія калоніі з’явіліся на Бермудскіх астравах (1612), астравах Сент-Кітс (1623) і Барбадас (1627) і былі потым скарыстаны для каланізацыі іншых астравоў. Французская Вест-Індыя таксама пачалася з вострава Сент-Кітс (1624), потым былі заснаваны селішчы на выспах Гвадэлупа і Марцініка (1635). Брытанія і Францыя таксама паспяхова адваёўвалі астравы ў слабелай Іспанскай імперыі: у 1655 годзе пад кантролем англічан апынулася Ямайка, а ў 1697 годзе французы захапілі заходнюю частку Эспаньёлы. У XVII стагоддзя на астравах Кюрасаа, Святога Марціна, Аруба і шэрагу іншых з’явіліся галандскія калоніі, якія пазней увайшлі ў склад Нідэрландскіх Антыльскіх астравоў. Дацкія ўладанні ў рэгіёне з’явіліся ў 1672 годзе на астравах Сент-Джон і Сент-Томас.

Еўрапейскія дзяржавы актыўна завозілі афрыканскіх рабоў і вывозілі прадукцыю сельскай гаспадаркі (тытунь, цукар, фарбавальнікі) і каштоўныя металы (золата і срэбра), скарыстаючы для гэтага нават адмысловыя флатыліі. Рэгіён Карыбскага мора ператварыўся ў пляцоўку гандлю новымі для Еўропы таварамі, што пацягнула развіццё пірацтва.

Пірацтва

[правіць | правіць зыходнік]
Пірацкі сцяг «Вясёлы Роджэр».
Асноўны артыкул: Пірацтва ў Карыбскім моры

Пірацтва ў Карыбскім моры ўзнікла ў XVII стагоддзі, асноўнымі цэнтрамі збору піратаў, карсараў і буканьераў сталі востраў Тартуга і горад Порт-Роял. Адным з першых капераў на службе Каралёў Вялікабрытаніі быў Фрэнсіс Дрэйк, найболей вядомы захопам іспанскага Срэбнага каравана ў порце Номбрэ-дэ-Дыяс у 1572 годзе. Яго справу працягнуў Генры Морган, які распачаў у 1671 годзе вядомы паход на Панаму і стаў пазней віцэ-губернатарам Ямайкі.

Росквіт пірацтва давёўся на 1700—1730 гады — гэты час завуць залатым стагоддзем пірацтва. За гэты перыяд уславіліся Чорная Барада і Стыд Бенет, дзейнічалыя ў Карыбскім моры ў 1716—1718 гадах, а таксама Чарлз Вейн, чыя кар'ера доўжылася з 1716 па 1719 гады. Услаўлены Чорны Барт, а таксама Джэк Рэкхэм і яго сяброўкі Эн Боні і Мэры Рыд варочалі ў Вест-Індыі да 1720 года. Важнай крыніцай звестак пра біяграфію гэтых і іншых піратаў з’яўляецца кніга Чарлза Джонсана, якая выйшла ў 1724 годзе пад назвай «Усеагульная гісторыя рабаванняў і забойстваў, учыненых самымі знакамітымі піратамі»[5].

Сярод позных піратаў вылучаецца Раберта Кафрэсі, які зарабляў у Карыбскім рэгіёне ў 1818—1825 гадах.

Посткаланіяльны перыяд

[правіць | правіць зыходнік]
Французская карта Антыльскага мора і астравоў, 1843 год.

З XIX стагоддзя пачынаецца выйсце каланіяльных краін з імперый. У выніку паўстанні рабоў французская асада Сан-Дамінга першай атрымала незалежнасць у 1804 годзе. Астатняя частка Эспаньёлы была заваявана гаіцянамі ў 1821 годзе, але ў 1844 годзе на гэтай тэрыторыі сфармавалася Дамініканская Рэспубліка. Пасля серыі войн Куба пры ўмяшанні ЗША атрымала незалежнасць ад Іспаніі ў 1898 годзе, а востраў Пуэрта-Рыка перайшоў да Злучаных Штатаў Амерыкі, якія пачалі гуляць дамінантную ролю ў рэгіёне. У 1903 годзе пры ўдзеле ЗША пасля аддзялення Панамы ад Калумбіі быў пабудаваны Панамскі канал, які звязаў Карыбскае мора з Ціхім акіянам. Ён быў адкрыты 15 жніўня 1914 года і знаходзіўся пад кіраваннем ЗША да 31 снежня 1999 года. У 1917 годзе Данія прадала свае ўладанні ЗША, і яны атрымалі назву Амерыканскія Віргінскія выспы. У перыяд з 1958 па 1962 гады вялікая частка кантраляваных Вялікабрытаніяй земляў былі вылучаны ў Федэрацыю Вест-Індыі, якая потым распалася на асобныя дзяржавы.

12 снежня 2001 года кіраўніка дзяржаў і ўрадаў краін-чальцоў Асацыяцыі карыбскіх дзяржаў, якія памкнуліся на востраве Маргарыта (Венесуэла), прынялі «Маргарыцкую дэкларацыю», якая прызнае Карыбскае мора агульнай спадчынай і неацэнным актывам, а таксама задае кірунак супрацы краін у пытаннях гандлю, турызму, транспарта і ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў[6].

29 ліпеня 2005 года на сустрэчы ў Панаме члены асацыяцыі пацвердзілі свае намеры.

Гісторыя даследавання

[правіць | правіць зыходнік]
Карта новых адкрыццяў, складзеная Хуанам дэ ле Каса ў 1500 годзе.

Асноўныя геаграфічныя характарыстыкі рэгіёна былі вывучаны Хрыстафорам Калумбам падчас яго вандраванняў. За першыя дзве экспедыцыі (1492 і 1493 гг.) ім былі адкрыты Багамскія, Вялікія Антыльскія і паўночныя вострава Малой Антыльскай дугі. Трэцяя экспедыцыя (1498) адкрыла востраў Трынідад і заліў Парыя. Чацвёртую экспедыцыю, якая доўжылася з 1502 па 1504 гады і стала для Калумба апошняй, мараплавец скіраваў далей на захад у спробах адшукаць праход у Індыйскі акіян. За час гэтага вандравання былі даследаваны берага Гандураса, Маскітаў, Коста-Рыкі і Панамскага перашыйка, а таксама заліўшы Маскітас і паўночная частка Дар'енскага заліва[7][8] Хуан дэ ла Коса, які камандаваў адным з караблёў першай экспедыцыі, па выніках вандраванняў Калумба, Амерыга Веспучы (1497, 1498), а таксама Джона і Себасцьяна Кабатаў (1497, 1498) склаў у 1500 годзе першую карту Новага Света[9].

Фрагмент карты Марціна Вальдземюлера, які паказвае Карыбскі рэгіён, 1507 год.

Працягваючы даследаванні новых земляў, іспанскі канкістадор Алонса дэ Ахеда адкрыла ў 1499 годзе востраў Кюрасаа і возера Маракайба[10], а экспедыцыя пад кіраўніцтвам Радрыга дэ Бастыдаса і Васка Нуньеса дэ Бальбоа даследавала ўтоку ракі Магдалены і каля 1000 км узбярэжжа, улучаючы Дар'енскі заліў і заліў Ураба[11].

У 1507 годзе Марцін Вальдземюлер па выніках даследаванняў склаў свой варыянт карты свету, у якім упершыню з’явілася назва «Амерыка». Крыху пазней, у 1538 годзе, фламандскі картограф Герард Меркатар выдаў карту, на якой увесь новы кантынент называўся Амерыкай[12].

Значны ўнёсак у вывучэнне прыроды Карыбскага мора ў канцы XVII стагоддзя ўнёс англійскі буканір і даследнік Уільям Дампір[13]. Нямецкі вандроўнік і даследчык Аляксандр фон Гумбальт прысвяціў некалькі гадоў (1799—1804) вывучэнню геаграфічных, геалагічных, кліматычных і біялагічных характарыстык рэгіёна.

У 1856 годзе ў французскім навігацыйным кіраўніцтве з’явілася дакладная карта Карыбскага мора, што ўключала схему панавальных плыняў[14]. У 1873 годзе Карыбскае мора вывучалася падчас брытанскай экспедыцыі «Чэленджэра», пасля чаго ў 1877—1889 гадах гэты раён больш падрабязна даследаваўся амерыканцамі[13]. У перыяд з 1972 па 1978 гады супрацоўнікі NOAA правялі дакладныя санорныя вымярэнні і склалі першую сучасную батыметрычную карту Карыбскага мора і Мексіканскага заліва[15].

Дацкія і амерыканскія экспедыцыі з 1913 па 1930-я гады, улучаючы даследаванні, праведзеныя Акіянаграфічным інстытутам у Вудс-Холе з дапамогай карабля «Атлантыс» (англ.: RV Atlantis) у 1934 годзе[12], паклалі пачатак сістэматычнаму вывучэнню басейна Карыбскага мора, якое працягваецца дасёння. З’яўленне ў арсенале навукоўцаў акваланга і даследніцкіх субмарын прывяло да павелічэння навуковай актыўнасці ў другой палове XX стагоддзя[13]

Рэльеф

[правіць | правіць зыходнік]

Паверхня Карыбскай пліты падзелена на пяць катлавін: Грэнадскую (глыбіня 4120 м), Венесуэльскую (5420 м[16] або 5630 м[13]), Калумбійскую (4532 м[16] або 4263 м[13]), Кайманаву (Бартлет, 7686 м) і Юкатанскую (5055 м[16] або 4352 м[13]).

Западзіны падзелены падваднымі хрыбтамі (напэўна, былымі выспавымі дугамі) Авёс, Беата і Нікарагуанскім узняццем.

Юкатанская катлавіна адлучана ад Мексіканскага заліва Юкатанскім пралівам, які знаходзіцца паміж паўвостравам Юкатан і востравам Куба і мае глыбіню каля 1600 м. Да поўдня ад Юкатанскай катлавіны з захаду на ўсход працягнулася Кайманава катлавіна, часткова адлучаная ад Юкатанскай Кайманавым хрыбтом, які ў некалькіх месцах выходзіць на паверхню, утвараючы Кайманавы астравы. Нікарагуанскае ўзняцце, што мае форму трохвугольніка і глыбіню каля 1200 м, распасціраецца ад узбярэжжа Гандураса і Нікарагуа да вострава Гаіці. На гэтым узняцці знаходзіцца востраў Ямайка, таксама па ім праходзіць мяжа паміж Кайманавай і Калумбійскай катлавінамі. Калумбійская катлавіна, у сваю чаргу, часткова адлучана ад Венесуэльскай хрыбтом Беата, які падымаецца да 2121 м ніжэй роўня мора. Калумбійская і Венесуэльская катлавіны злучаны Арубским разрывам, глыбіня якога дасягае 4 тыс. м. Хрыбет Авес адлучае ад Венесуэльскай невялікую Грэнадскую катлавіну, якая з усходу абмежавана дугой Малых Антыльскіх астравоў[13].

У градзе Вялікіх Антыльскіх астравоў ёсць два глыбокія праходу: праліў Анегада і Наветраны праліў. Глыбіня праліва Анегада змяняецца ад 1950 да 2350 м, Наветранага праліва — ад 1600 да 1630 м[13][17].

Карта Карыбскага мора, складзеная на грунце спадарожнікавых дадзеных
NASA, 2008 год
ЮкатанБагамскія астравыЮкатанскі праліўБераг МаскітаўЮкатанская катлавінаВостраў КубаВостраў ГаіціПуэрта-РыкаВостраў ЯмайкаНікарагуанскае ўзняццеПанамскі перашыекКалумбійская катлавінаХрыбет БеатаПадветраныя Антыльскія астравыВенесуэльская катлавінаХрыбет АвесГрэнадская катлавінаМалыя Антыльскія астравыПраліў АнегадаГандураскі заліўМаскітасДар’енскі заліўВенесуэльскі заліўВозера МаракайбаГуаканаябаЗаліў ГонаўВостраў ТрынідадКайманавы астравыЖолаб КайманЦіхі акіянАтлантычны акіян
Лічбамі пазначаны: 1. Гандураскі заліў 2. заліў Маскітас 3. Дар’енскі заліў 4. Венесуэльскі заліў 5. возера Маракайба 6. Гуаканаяба 7. заліў Гонаў 8. востраў Трынідад 9. Кайманавы астравы
(Пры націску на на любы з намаляваных геаграфічных аб'ектаў будзе ажыццёўлены пераход на адпаведны артыкул.)

Клімат

[правіць | правіць зыходнік]
Сярэдняя тэмпература паверхні Карыбскага мора і прылеглых раёнаў у перыяд з 25 па 27 жніўня 2005 года. Да паўночнага захаду ад Кубы назіраецца ўраган Катрына[18].

Карыбскае мора знаходзіцца ў зоне трапічнага клімату, на які ўплывае пасатная цыркуляцыя. Сярэднія месячныя тэмпературы паветра змяняюцца ад 23 да 27 °C. Хмарнасць складае 4—5 балаў[16].

Сярэднегадовая колькасць ападкаў у рэгіёне змяняецца ад 250 мм на востраве Банайрэ да 9000 мм у наветраных частках Дамінікі. Пераважаюць паўночна-усходнія пасаты з сярэднімі скарасцямі 16—32 км/г, аднак у паўночных раёнах мора здараюцца трапічныя ўраганы, хуткасць якіх можа перавышаць 120 км/г. У сярэднім за год адбываецца 8—9 такіх ураганаў у перыяд з чэрвеня па лістапад, прытым у верасні — кастрычніку яны найболей частыя. Па дадзеных Нацыянальнага ўраганнага цэнтра ЗША за перыяд з 1494 па 1900 год над Карыбскім басейнам прайшло 385 ураганаў, а з 1900 па 1991 гады было зафіксавана 235 падобных праяў стыхіі[19]. Рэгіён Карыбскага мора менш схільны разбуральнаму ўплыву ўраганаў, чым Мексіканскі заліў ці заходняя частка Ціхага акіяна (дзе з мая па лістапад лютуюць тайфуны). Большая частка ўраганаў фармуецца ў астравоў Зялёнага Мыса і скіроўваецца пасатамі да берагоў Амерыкі, у агульным жа прадказаць дакладную траекторыю руху ўрагану немагчыма[13].

Моцныя ўраганы прыводзяць да гібелі людзей, разбурэнняў і неўраджаяў у рэгіёне. Вялікі ўраган 1780 года, які бушаваў з 10 па 16 кастрычніка 1780 года, прычыніла каласальная шкода Малым Антыльскім астравам, Пуэрта-Рыка, Дамініканскай Рэспубліцы і, магчыма, паўвостраву Фларыда, а таксама прывёў да гібелі ад 22 да 24 тыс. чалавек[20]. Ураган Мітч, які з’явіўся 22 кастрычніка 1998 года ў берагоў Калумбіі, прайшоў па Цэнтральнай Амерыцы, паўастравах Юкатан і Фларыда, нанясучы шкоду ў 40 млн долараў ЗША і загубіўшы 11—18 тыс. чалавек[21]. Ураганы Галвестон (1900) і Фіфі (1974) таксама нанеслі значную шкоду рэгіёну.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ James C. F. Wang (1992). Handbook on ocean politics & law. Greenwood Publishing Group. pp. 14–. ISBN 978-0-313-26434-4. Праверана 9 December 2010.
  2. ↑ Sverdrup, H. U., M. W. Johnson and R. H. Fleming; The Oceans Their Physics, Chemistry, and General Biology, Prentis-Hall, 1942, pp. 15, 35 and 637—643 [1]
  3. ↑ The Caribbean Sea Архівавана 4 студзеня 2018. (англ.)
  4. ↑ Карыбскае мора (Атлантычны акіян). Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
  5. ↑ Золотой век пиратства(недаступная спасылка). Пираты морей и океанов. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.
  6. ↑ Declaration of Margarita (англ.)(недаступная спасылка). Association of Caribbean States (December 11—12, 2001). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 12 сакавіка 2009.
  7. ↑ Washington Irving. A History of the Life and Voyages of Christopher Columbus: In Four Volumes. — G. & C. Carvill, 1828. — 399 p.
  8. ↑ Christopher Columbus (Italian explorer)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 30 ліпеня 2011. Праверана 7 жніўня 2016.
  9. ↑ First Map Showing the Gulf of Mexico, 1500 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
  10. ↑ Охеда // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
  11. ↑ Бастидас Родриго(недаступная спасылка). Большой энциклопедический словарь. Архівавана з першакрыніцы 9 сакавіка 2016. Праверана 7 жніўня 2016.
  12. ↑ а б Mexican Gulf Exploration History (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
  13. ↑ а б в г д е ё ж з Robert James Menzies, John C. Ogden.. Caribbean Sea (sea, Atlantic Ocean) (англ.)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2011. Праверана 1 мая 2009.
  14. ↑ Map by De Kerhallet, 1853 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
  15. ↑ History of NOAA Ocean Exploration (англ.)(недаступная спасылка). NOAA. Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
  16. ↑ а б в г Карибское море // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
  17. ↑ International Bathymetric Chart of the Caribbean Sea and the Gulf of Mexico (англ.). NOAA. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.
  18. ↑ Rob Gutro.. NASA Satellites Record a Month for the Hurricane History Books (англ.)(недаступная спасылка). NASA (6 верасня 2005). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.
  19. ↑ Philip Dickenson Peters. Caribbean Wow 2.0. — Zagada Markets, 2003. — P. 100—101. — 236 p. — ISBN 1929970048.
  20. ↑ Orlando Férez.. Notas acerca de los Ciclones Tropicales de Puerto Rico (англ.). NOAA, Atlantic Oceanographic and Meteorological Laboratory (22 кастрычніка 1970). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.
  21. ↑ NHC Mitch Report Hurricane Mitch Tropical Cyclone Report (англ.). National Hurricane Center (22 кастрычніка 1998). Праверана 11 сакавіка 2009.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Карыбскае_мора&oldid=4750655"