Дванадзясятыя святы
Дванадзяся́тыя свя́ты — дванаццаць найважнейшых пасля Вялікдня свят у праваслаўі. Прысвечаны падзеям зямнога жыцця Ісуса Хрыста і Багародзіцы, уваходзяць у лік вялікіх свят, у Тыпіконе пазначаны чырвоным крыжам у поўным крузе 
. Маюць свае прадсвяты, пасвяты і адданні.
Пералік і тыпы свят
[правіць | правіць зыходнік]Дванадзясятыя святы (які, паводле храналогіі царкоўнага года, пачынаецца 1 (14) верасня[1]):
- Раство Прасвятой Багародзіцы — 8 (21) верасня;
- Узвіжанне Крыжа Гасподняга — 14 (27) верасня;
- Увядзенне ў храм Прасвятой Багародзіцы — 21 лістапада (4 снежня);
- Раство Хрыстова — 25 снежня (7 студзеня);
- Хрышчэнне Гасподняе — 6 (19) студзеня
- Стрэчанне Гасподняе — 2 (15) лютага;
- Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы — 25 сакавіка (7 красавіка);
- Уваход Гасподні ў Іерусалім — апошняя нядзеля перад Вялікднем — пераходнае;
- Ушэсце Гасподняе — 40-ы дзень пасля Вялікдня, заўсёды ў чацвер, — пераходнае;
- Дзень Святой Тройцы — 50-ы дзень пасля Вялікдня, заўсёды ў нядзелю, — пераходнае;
- Праабражэнне Гасподняе — 6 (19) жніўня;
- Успенне Прасвятой Багародзіцы — 15 (28) жніўня.
Большасць дванадзясятых свят непераходныя, гэта значыць маюць фіксаваную дату. У залежнасці ад тэматыкі, усе дванадзясятыя святы з'яўляюцца або Гасподнімі, або Багародзічнымі[2] — Гасподскія паводле статусу вышэй за Багародзічныя. У богаслужэнні гэта праяўляецца наступным чынам: калі Гасподскія святы выпадаюць на нядзелю, тое спяваецца адна толькі святочная служба, нядзельная адмяняецца, а ў Багародзічныя святы службы злучаюцца, пры гэтым прыярытэт мае нядзельная служба. Акрамя таго, на Літургіі ўсе Гасподскія святы маюць асобыя святочныя антыфоны і ўваходныя вершы, а на вячэрні ў сам дзень свята — урачысты ўваход з кадзілам дзеля Вялікіх пракіменаў.
Структура свят
[правіць | правіць зыходнік]Акрамя самога дня свята, амаль усе дванадзясятыя святы маюць дадатковыя асаблівыя дні:
- прадсвята — гэта дні, якія рыхтуюць вернікаў да свята;
- пасвята — працяг свята;
- адданне — заключны дзень пасвята — на богаслужэнні паўтараецца большасць спеваў святочнай службы.
Некаторым з Гасподскіх свят, акрамя таго, папярэднічаюць і завяршаюць асаблівыя суботы і тыдні (нядзельныя дні).
Усе дванадзясятыя святы маюць па адным дні прадсвята, за выключэннем:
- Раства Хрыстова — 5 перадсвяточных дзён, у сувязі з тым, што Раство - самае вялікае з Дванадзясятых свят;
- Богаяўленне — 4 перадсвяточныя дні, бо Богаяўленне - другое пасля Раства Дванадзясятае свята;
- Уваходу Гасподняга ў Іерусалім — няма ні прадсвята, ні пасвята ў сувязі з пачаткам Перадвелікоднага тыдня (у царкоўным календары тыдзень пачынаецца з Ушэсця);
- Ушэсця Гасподняга — няма прадсвята, бо само свята стаіць на наступны дзень пасля аддання Вялікдня, якое вышэй за ўсе святы (Свята свят і Урачыстасць з урачыстасцей), таму прадсвята Ушэсця не ставіцца на сваё месца[3];
- Дня Святой Тройцы — няма прадсвята.
Колькасць дзён пасвята бывае неаднолькавай — ад 1 да 8 дзён, у залежнасці ад блізкасці адных свят да іншых, ці да дзён паста. Апошні дзень пасвята носіць назву аддання свята і адрозніваецца ад астатніх дзён пасвята большай урачыстасцю богаслужэння, маючы ў службе большую частку спеваў і малітваў самога свята.
Зноскі
- ↑ Дні ў гэтым артыкуле прыведзены так, як прынята ў сучаснай РПЦ, гэта значыць прыведзена чысло па юліянскім календары (старым стылі) і затым дата, якой гэта чысло адпавядае паводле грыгарыянскага злічэння у XX і XXI стагоддзях. Пры гэтым трэба мець на ўвазе, што толькі частка памесных праваслаўных цэркваў (ці юрысдыкцый — гл. Старастыльныя цэрквы), у тым ліку Руская, працягвае прытрымлівацца юліянскага календара; большасць жа іншых, уключаючы Канстанцінопальскую, перайшлі ў XX стагоддзі на новаюліянскі каляндар. Для такіх цэркваў першая прыведзеная дата таксама з'яўляецца днём святкавання па грыгарыянскім календары.
- ↑ Далёка не ўсё Гасподскія і Багародзічныя святы з'яўляюцца Дванадзясятымі і Вялікімі; некаторыя з іх з'яўляюцца сярэднімі і нават малымі святамі.
- ↑ Тыпікон (Масква, 2002 г., стар. 1019 ҂аѳ҃ι) у сераду 6-га тыдня пасля Вялікдня (адданне свята Вялікдня) прадугледжвае спяванне трох канонаў: Вялікдня з ірмасам на 6,сляпога на 4 і прадсвята Ушэсця на 4. Аднак у многіх храмах праводзіцца толькі велікоднае богаслужэнне.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Васильев П. П. Дванадесятые праздники // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дванадзясятыя святы- Дванадзясятыя святы і іх адмысловыя спевы
