Alg
| Alge | |
|---|---|
| |
| Laurencia, 'n Rooisee-alg vanaf Hawaii | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | Alge
|
Alge (enkelvoud alg) is 'n groep eenvoudige, tipies outotrowe organismes, met 'n groot verskeidenheid wat wissel van eensellige tot meersellige vorme. Die grootste en mees komplekse vorme is die seewiere. Hulle fotosinteer net soos plante en is eenvoudig omdat hulle nie die organe bevat wat tipies in landelike plantegroei aangetref word nie.
Die prokariotiese sianobakterieë (dikwels na verwys as die blougroen alge) was tradisioneel ingesluit in die groep "alge" in ouer handboeke, maar word nie langer as sodanig deur moderne wetenskaplikes geklassifiseer nie[1][2] en hulle beperk die term alge tot eukariotiese organismes.[3] Alle ware alge het daarom 'n kern wat deur 'n membraan omsluit is en bevat chloroplaste in een of meer membrane.[1][4]
Die klassifikasie word gewoonlik op die samestelling van die fotosinterende pigmente in die sel, die aard van die reserwevoedsel en ander morfologiese kenmerke gebaseer. Sommige bioloë beskou wiere of alge as lede van die planteryk. Die huidige tendens is egter om hulle in die ryk Protista te klassifiseer. Hulle is fotosinterende organismes wat in alle vogtige omgewings op aarde voorkom, hetsy in die oseane of op die hoogste bergspitse, terwyl hulle selfs op kaal rotse of op glasruite kan groei.
Alle alge het chlorofil ('n groen fotosintetiese pigment), maar dit kan by baie groepe nie openlik gesien word nie weens die aanwesigheid van ander pigmente. Die meeste van die organismes is klein, eensellige eukariote en vorm die plant- of fitoplankton, wat uiters noodsaaklik is vir ander lewende organismes as voedselbron en as bron van suurstof.
Die spesies wat nie fotosintetiese pigmente het nie, leef saprofities (hulle verteer dooie organiese materiaal), terwyl 'n paar spesies parasities kan leef. Sommige spesies in die vogtige trope leef in water wat op plante se blare en stingels aangetref word (epifities) en is nie parasiete nie. Ander spesies kan nie-parasities binne plantselle leef en word dan endofiete genoem.
Sommige groenwiere en blougroen bakterieë (blouwiere) leef simbioties met sekere skimmelspesies. Die verhoudings is besonder heg en die organismes word korsmosse (ligene) genoem. Wiere kan ook in die liggaamsholtes van diere en die mens voorkom. Die genus Chlorella vorm simbiotiese verhoudings met die varswaterpoliepe van die genus Hydra.
Spesies van die genera Anabaeniolum en Simonsiella word in die dermkanaal van verskillende soogdiere aangetref. Die varswaterspesies is oor die hele wêreld versprei en kan in sneeu, warmwaterbronne, riviere, waterplasse, ensovoorts, aangetref word. Verskillende wierfloras word in die Stille, Atlantiese en Indiese Oseaan aangetref. Elke oseaan het ook sy eie kenmerkende spesies vir die Arktiese, Antarktiese, gematigde, subtropiese en tropiese sones.
Die wiervegetasie langs die kuste kom ook in duidelike sones voor. 'n Mens tref hoofsaaklik blougroenbakterieë (blouwiere; Filum Cyanophyta is die ou naam) in die spatsone aan. Bruinwiere word hoofsaaklik in die tussengetysone aangetref. Die organismes moet gehard wees, want hulle moet periodieke uitdroging, varswater (wanneer dit reën) en golfaksie kan oorleef. Langs die Suider-Afrikaanse weskus kom veral die bruinwiere Laminaria palIida en Ecklonia maxima in die tussengetysone voor.
'n Aantal rooiwierspesies kom in veral rotspoele en die infragetyband (die streek onder die laagwatermerk) voor. Die volgorde waarin al die wiere voorkom, hang af van die aard van die seebodem, die waterdiepte en die hoeveelheid lig wat tot die organismes deurdring. By groter dieptes kan die wiervegetasies groot onderwaterwoude vorm, wat skuil en broeiplekke aan groot getalle diere verskaf.
Klassifikasie
[wysig | wysig bron]Die sistematiese indeling van wiere word voortdurend deur kenners hersien. Die meeste stelsels is arbitrêr en die indeling word verder bemoeilik omdat wiere eensellig, kolonievormend of draadvormig kan wees, terwyl party 'n tallusvorm het. Die kleinste spesies kan 0,8 μm wees, terwyl die grootstes tussen 60 en 90 m lank kan wees. Teenswoordig word die blouwiere nie meer as wiere beskou nie, maar as blougroenbakterieë van die ryk Monera. Hulle behoort tot die afdeling Cyanophyta.
Die ander wiere behoort tot die ryk Protista en hulle word in die volgende afdelings ingedeel: die euglenofiete (Euglenophyta); die dinoflagellate (Pyrrophyta); die groenalge en diatome (Chlorophyta); die bruinalge (Phaeophyta) en die rooiwiere (Rhodophyta). Die alge word geklassifiseer volgens hul pigmentsamestelling, die chemiese eienskappe van hul reserwevoedsel, die aantal en die inplantingswyse van die sweephare (flagella), asook die chemiese en fisiese eienskappe van die selwand.
Die meeste groepe ondergaan ʼn duidelike en kenmerkende lewensiklus, terwyl 'n generasiewisseling waar geslagtelike en ongeslagtelike fases mekaar afwissel, ook by baie groepe voorkom. Die verskillende kleure van die groepe word veroorsaak deur 'n verskeidenheid kleurstowwe (pigmente) wat in die plastiede voorkom. Groenwiere het veral chlorofil, 'n groen pigment, bruinwiere het veral fukoxantien. Die rooi kleur van rooiwiere word deur die pigmente fikobilien, fikoëritrien en fikosianien veroorsaak.
Stysel is die belangrikste reserwestof in groenalge, terwyl mannitol en lamarien in bruinwiere, asook floridosied en mannogliseraat in rooiwiere voorkom. Die groot wierspesies word deur die mens en diere geëet en hulle kan vir 'n verskeidenheid doeleindes in die nywerheid toegepas word. Wiere bevat benewens water 50 % proteïene, 20 % koolhidrate, 20 % vet en 10% mineraalsoute. In sommige Oosterse lande word wiere as ʼn voedselbron gebruik, terwyl bruinwiere soos die genera Ecklonia, Eisenia en Sargassum tot bemestingstowwe verwerk word.
Sommige rooiwiere (genus Gelidium) lewer ʼn jellieagtige stof, agar-agar, wat as ʼn bindmiddel in rome, tandepasta, roomys, fotografiese emulsies en baie farmaseutiese produkte gebruik word. Daarby word agarjellie ('n afgekoelde voedingsmedium met 1 tot 2 % agar-agar) in laboratoria as 'n substraat vir die kweek van bakterieë gebruik. Die skelette van diatome word in veral poleermiddels en filters gebruik.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 127, 128
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 Nabors, Murray W., 2004. Introduction to Botany. Pearson Education, Inc., San Francisco, CA.
- ↑ The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition, 2000. Algae: [1].
- ↑ Allaby, M ed. 1992. The Concise Dictionary of Botany. Oxford University Press, Oxford
- ↑ Round, F.E. 1981. The Ecology of Algae. Cambridge University Press, London. ISBN 0-521-22583-3
