3. udarna divizija NOVJ
| 3. udarna divizija | |
|---|---|
 Jedinice 3. udarne divizije u Tuzli oktobra 1943.. | |
| Osnivanje | 1. novembar 1942. |
| Formacija | Peta proleterska brigada Prva dalmatinska brigada Deseta hercegovačka brigada |
| Jačina | 3.280 vojnika i oficira |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Pero Ćetković |
Treća udarna divizija NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od Pete proleterske crnogorske udarne brigade, Desete hercegovačke udarne brigade i Prve dalmatinske udarne brigade 1. novembra 1942. godine u Tičevu. Smatrala se jednom od elitnih jedinica NOVJ.
Prvi komandant divizije, Pero Ćetković, poginuo u Hercegovini marta 1943, a treći komandant Sava Kovačević na Sutjesci juna iste godine.
Nakon formiranja divizija kao celina učestvovala je krajem novembra i početkom decembra 1942. godine u borbama za Jajce. Zatim je prešla u nastupanje na osovinske garnizone i komunikacije u srednjoj Bosni.
Tokom Bitke na Neretvi u ofanzivi u dolinu Neretve predstavljala je srednju napadnu kolonu i zauzela italijanski garnizon u Prozoru. Učestvovala je u protivudaru kod Gornjeg Vakufa i u razbijanju četnika kod Nevesinja i Kalinovika. U Nevesinju je 28. marta 1943. poginuo komandant Pero Ćetković, narodni heroj.
Tokom Bitke na Sutjesci, Treća divizija bila je deo Južne operativne grupe; iz njenog sastava izašla je Deseta hercegovačka brigada, a ušla Treća sandžačka brigada. Divizija je ostala u zaštitnici sa Centralnom bolnicom - štitila je oko dve hiljade ranjenika, koji se nisu smeli ostaviti ni po koju cenu.[1]
3. divizija je, sa ranjenicima, ostala odsečena na Sutjesci i, na kraju, razbijena.[2] Prilikom pokušaja proboja nemačkih položaja u dolini Sutjeske 13. juna 1943. divizija je pretrpela teške gubitke, izgubivši oko 50 posto svog sastava,[3] a u jurišu je poginuo i komandant divizije Sava Kovačević. Proređene jedinice su se potom razbijale u manje grupe koje su samostalno pokušavale da se probiju iz obruča. Nekima je to tek u toku sledeće noći uspelo.[4]
Jedan deo preživelih boraca i rukovodilaca vratio se natrag preko Sutjeske i pošao prema Izgorima, gde ih se prikupilo nekoliko stotina.[5] Većina je otišla sa Ivanom Milutinovićem i Radomirom Babićem u Crnu Goru, a ostali sa Radovanom Vukanovićem, Đilasom i Rajom Nedeljkovićem u Bosnu, za Vrhovnim štabom. Ostaci Treće sandžačke brigade pošli su za Sandžak.[6]
Početkom septembra 1943. divizija je obnovljena. Njen sastav su činile Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada, Peta proleterska crnogorska udarna brigada i Deseta hercegovačka udarna brigada i potčinjena je Drugom udarnom korpusu. Krajem 1943. godine umesto Desete hercegovačke i Četvrte proleterske u sastav su ušle Šesta i Sedma crnogorska brigada.
Od aprila 1944. do kraja rata u sastavu divizije nalaze se Peta proleterska brigada, Sedma i Deveta crnogorska brigada, i Britanski Artiljerijski divizion (od 20. aprila 1945. Artiljerijska brigada).
U sastavu svog korpusa divizija je vodila gotovo neprekidne borbe sa jedinicama nemačkog 21. armijskog korpusa i sa četnicima.
Nakon oslobođenja Crne Gore divizija je učestvovala u Sarajevskoj operaciji i oslobađanju Karlovca. 12. maja 1945. kod Zidanog Mosta, zajedno sa Četvrtom i Desetom krajiškom divizijom zarobila je nemačku 7. SS divizije „Princ Eugen“ i 373. legionarsku diviziju.
.jpg)
- Komandanti divizije:
- Petar Pero Ćetković — od formiranja divizije do marta 1943. (poginuo na dužnosti)
- Radovan Vukanović — od marta do juna 1943.
- Sava Kovačević — tokom juna 1943. (poginuo na dužnosti)
- Radovan Vukanović — od septembra 1943. do jula 1944.
- Savo Burić — od jula 1944. do kraja rata
- Politički komesari divizije:
- Radomir Babić — od formiranja divizije do juna 1943.
- Jovo Kapičić — od septembra 1943. do decembra 1944.
- Vuko Tmušić — od decembra 1944. do februara 1945.
- Svetozar Radojević — od februara 1945. do kraja rata
- Načelnici Štaba divizije:
- Rudolf Primorac — od formiranja divizije do juna 1943.
- Božo Lazarević — od septembra do novembra 1943.
- Niko Jovićević — od novembra 1943. do kraja rata
- ↑ Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 409), Beograd 1972.
- ↑ Rudolf Primorac: OPERATIVNO-TAKTIČKA ISKUSTVA IZ PRVE POLOVINE NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA (Treći deo)
- ↑ Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
- ↑ Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
- ↑ Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
- ↑ Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
- Radovan Vukanović: RATNI PUT TREĆE DIVIZIJE, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1970.
- 3. udarna divizija NOVJ (znaci.org)
- 3rd Assault Division - vojska.net (en)
