7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen
| 7. SS dobrovoljačka brdska divizija Princ Eugen | |
|---|---|
 | |
| Osnivanje | mart-septembar 1942. Mesto formiranja: Vršac |
| Formacija | 13. SS brdski lovački puk 14. SS brdski lovački puk 7. brdski artiljerijski SS puk 7. motorizovani izviđački SS lovački bataljon 7. SS motorizovani oklopni bataljon 7. SS motorizovani inženjerijski bataljon 7. SS bataljon veze |
| Jačina | 22.000 vojnika i oficira |
| Deo | SS trupa (nem. Wafen SS) |
| Angažovanje | Operacija Kopaonik Operacija Vajs I Operacija Vajs II Operacija Švarc Masakr u Pivskoj župi Operacija Gama Operacija Gajzerih Operacija Kugelblic Operacija Šnešturm Operacija Valdrauš Operacija Blitzlicht Masakr u potkamešničkim selima Bitka za Srbiju 1944. Niška operacija 1944. Kraljevački mostobran Sremski front Operacija Zimska oluja Virovitički mostobran Operacija Majska oluja Sarajevska operacija 1945. Operacija Osterglocke Poljanska bitka |
| Komandanti | |
| Komandant | Artur Phleps Carl Oberkamp Otto Kumm August Schmidhuber |
7. SS dobrovoljačka brdska divizija „Princ Eugen“ (nem. Prinz Eugen) je bila nemačka dobrovoljačka Waffen-SS brdska divizija specijalizovana za antipartizansko ratovanje.
Početni sastav je bio u potpunosti dobrovoljački (od folksdojčera, podunavskih Nijemaca), ali se kasnije pristupilo mobilizaciji. Divizija se predala 11. maja 1945. godine jugoslovenskim snagama, a tokom četvorogodišnjeg rata na prostoru Jugoslavije je stekla reputaciju najozloglašenije nemačke jedinice. Borbena dejstva divizije bila su isključivo na prostoru Jugoslavije.
Posle razbuktavanja ustanka u okupiranoj Srbiji, a i zbog izbijanja srpskog ustanka u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, koja je bila saveznik Trećem rajhu, dovelo je do jednog trenutka da je ustanak kod Srba poprimio masovne razmere. Nemci su shvatili da posadne jedinice nisu dorasle zadatku da smire situaciju. Bili su primorani da privremeno dovuku 342. pešadijsku diviziju iz Francuske, regularnu borbenu jedinicu, uz čiju pomoć je srpski ustanak privremeno ugušen.
Vafen SS je ponudio da osnuje dobrovoljačku diviziju od dunavskih Nemaca, kojih je uoči rata bili najviše u Banatu, Bačkoj i Erdelju, u Rumuniji. Divizija je osnovana u martu 1942. godine u Beloj Crkvi, u južnom Banatu, gde je priređena prigodna ceremonija sa paradom. Nemci u Bačkoj su prednjačili, dajući pri formiranju 16.527 dobrovoljaca.[1] Divizija je dobila ime princ Eugen po austrijskom vojskovođi Eugenu Savojskom koji je porazio Turke kod Beča, proterao ih iz Mađarske i osvojio Beograd. U svom sastavu je imala dva lovačka puka sa po tri bataljona i jedan artiljerijski puk, plus dodatne jedinice. Da bi dejstvovali što efikasnije po vrletima i neprehodnim terenima, divizija je obučavana kao brdska (alpinistička). Naoružanje im je bilo uglavnom trofejnog porekla. Oklopni sastavi poticali su iz ratnog plena francuske armije. Oficirksi kadar u diviziji bio je uglavnom iz Nemačke (Rajha).
Za komanadanta divizije je postavljen SS grupnfirer Artur Fleps, stari austrougarski oficir, koji je između dva rata bio u službi rumunske vojske. Na čelu divizije je bio od 1. marta 1942. do 3. jula 1943, kada ga je zamenio SS brigadefirer Karl fon Oberkamp. Na mesto komandanta 1. avgusta 1944. godine dolazi SS brigadefirer Oto Kum, koji tu funkciju obavlja sve do 20. januara 1945. godine. Tada komandu preuzima SS brigadefirer August Šmidhuber, do tada komandant puka. Posle rata, za počinjene ratne zločine dvojici komandanata divizije je bilo suđeno u Jugoslaviji, Karlu fon Oberkampu i Augustu Šmidhuberu.
Pored dva brdsko-lovačka puka i jednog artiljerijskog puka, u diviziji je bilo i dodatnih jedinica kao što su konjičko, protivtenkovsko i sanitetsko odeljenje. Brdski lovački pukovi divizije su na početku nosili numeraciju 1. (prvi) i 2. (drugi), a od 19. novembra 1943. nose numeraciju 13. i 14. Divizijske jedinice nosile su numeraciju 7.[2] Zatim bataljon motociklista, bataljon biciklista, bataljon veze, inženjerijski bataljon itd. Tu su bile i obavezne jedinice feldžardarmerije (vojne policije), komore snabdevanja, vojni izveštači, veterinari, propagandisti i posebno odeljenje kerovođa, vodiča pasa. Brojčano stanje divizije bilo je preko 20.000 boraca, pri čemu je svaki puk imao između pet i šest hiljada vojnika. Njeni pripadnici su postali iskusni i prekaljeni borci, skoro fanatici. Divizija je od samog početka imala veoma oštar kurs prema civilnom stanovništvu, naročito u krajevima gde se su vođene borbe.
Divizija je prvu operaciju izvela na tlu Srbije, na Kopaoniku (Operacija Kopaonik), gde je angažovana da uništi četnike Dragutina Keserovića. Tom prilikom nije došlo do borbenih kontakta, ali je divizija već na početku pokazala krajnju bezobzirnost prema civilnom stanovništvu.
Divizija je imala vrlo zapaženu ulogu u ratnim operacijama „Weiss“ i „Schwarz“. 21. juli 1943. divizija je upala u zasedu partizana, pretrpivši teške gubitke:
„SS divizija: Dijelovi protutenkovskog bataljona upali u zasjedu u dolini Lepenice (21 [kilometar] zapadno od Sarajeva). 47 mrtvih (od toga 3 starješine), 5 ranjenih, 1 starješina nestao. 43 izbrojena neprijateljska mrtva. Luftwaffe tukla uzvisine s obje strane Lepenice. Mjere odmazde otpočete [...].“[3]
– Iz dnevnih izvještaja komande Jugoistoka Vrhovnoj komandi Vermahta (21. juli 1943.)
U kolovozu 1943. divizija Prinz Eugen je pridružena 15. brdskom armijskom korpusu i poslana u rujnu 1943. na dalmatinsku obalu s ciljem razoružavanja talijanskih snaga koje su kapitulirale. Tada i okupira otoke Hvar, Brač i Korčulu te poluotok Pelješac i sudjeluje u operaciji Landsturm, još jednoj protupartizanskoj akciji u Omišu, Pločama i na Biokovu. U protupartizanskim operacijama pomagali su im četnici:
SS-divizija „Prinz Eugen“: Komunistička grupa (jačine 1.200 ljudi), koja je sa sjevera nastupala ka Bileći, je odbačena ka sjeveru akcijom 6. čete 2. SS brdskog puka ojačane sa 800 četnika.[4]
– Dnevni izvještaj 15. brdskog korpusa za 18. septembar 1943. godine
Izuzetno značajnu ulogu za Nemce divizija je odigrala tokom operacije Ahze, septembra, oktobra i novembra 1943, kad je, u saradnji sa drugim snagama, napadima na Split i Podbiokovlje otklonila neposrednu opasnost od savezničkog iskrcavanja u Dalmaciji.
U tom periodu divizija je predstavljala okosnicu za formiranje 5. SS brdskog korpusa.
.jpg)
.jpg)
7. SS divizija, pošto je dokazala svoju visoku taktičku vrednost i savladala veštinu protivpartizanskog ratovanja, zajedno sa 1. brdskom divizijom (kad je ova bila raspoloživa) predstavljala je udarnu operativnu snagu Komande Jugoistoka širom Jugoslavije, pod komandom Druge oklopne armije. Upotrebljavana je na svim ključnim pozicijama tokom operacija Kugelblic, Šnešturm, Valdrauš, Reselšprung. Istakla se pri razuđenim borbama za sprečavanje manevra snaga NOVJ prema Srbiji između reke Bosne i Drine, i predstavljala okosnicu u operacijama Hakflajš, Draufgenger i Ribecal.
Nakon neuspelih pokušaja sprečavanja prelaska 12. korpusa NOVJ u Srbiju tokom septembra divizija je vodila borbe protiv snaga NOVJ u oblasti Zapadne Morave i Šumadiji. Krajem septembra, usled pojave Crvene armije, prebačena je na bugarsku granicu radi obrazovanja fronta. Pretrpela je teške gubitke u borbama za Zaječar, i posebno u Niškoj operaciji, kojom prilikom je više nego prepolovljena.
Divizija je, usled svoje intenzivne upotrebe, sve vreme trpela ozbiljne gubitke, ali je folksdojčersko stanovništvo predstavljalo solidnu bazu za popunu. Popuna je vršena formiranjem dopunskih bataljona koji bi nakon priključivanja diviziji bili rasformirani, a ljudstvo raspoređeno po jedinicama. Na primer, u oktobru 1944. dejstovala su dva 7. SS dopunska bataljona - jedan u Sarajevu, a drugi u Beogradu - ali ni jedan ni drugi nisu uspeli da se pridruže svojoj matičnoj jedinici.
Da bi održala moravsko-nišku dolinu za izvlačenje nemačkih snaga koje su nadirale od Skoplja, 7. SS divizija (bez 14. puka) je krajem septembra upućena iz Šumadije u rejon Niša. Odmah po dolasku u Niš divizija je, okupljajući pod svoju komandu sve nemačke delove i oslanjajući se na četnike, prešla u ofanzivu prema Vlasotincu i Leskovcu.
Snage NOVJ, u sadejstvu sa 2. bugarskom armijom i delom 3. ukrajinskog fronta, su započele oslobađanje Niša. Nemci su se uporno branili, dok noću, 10/11. oktobra, nisu počeli sa izvlačenjem. Glavnina 7. SS divizije 13. oktobra se probila preko Aleksandrova ka Jugbogdanovcu. Komandant Glavnog štaba za Srbiju, Koča Popović je uputio je snage da ih opkole i unište. 14. oktobra, 24. i 47. divizija NOVJ su uspele da potpuno razbiju glavninu 7. SS divizije u rejonu Mramora — Jugbogdanovca, a uz jaku podršku avijacije Crvene armije i bugarske tenkovske brigade. Zaplenjena je sva ratna tehnika divizije (oko 800 vozila, 17 tenkova, 7 motorizovanih topova, itd, zarobljeno je 700 Nemaca i ubijeno oko 300), ali ipak su se prethodnica i delovi glavnine po grupama probili kroz šumu ka Kosovu.[5]
Gubici u ljudstvu i materijalu (bez protutenkovskog i rezervnog bataljona):
- Mrtvi: 11/350 [oficiri/vojnici]
- Ranjeni: 26/1212
- Nestali: 41/1984
- 900 vozila, oruđa 3.i 4. bataljona 7. artiljerijskog puka, 7. protutenkovskog bataljona (i 1007. bataljona jurišnih topova), 14. čete 13. puka, te oruđa 14. puka.
- Brojno stanje divizije (uključujući i ojačani 14. puk) bez pridodatih dijelova [Ist-Staerke]: 8231.[6]
– Izveštaj o gubicima 7. SS brdske divizije „Prinz Eugen“ od 25. septembra-25. oktobra 1944
Nakon gubitaka u Niškoj operaciji, divizija je ponovo formirana u decembru 1944. pomoću nove popune i ostatka rasformirane SS divizije Skenderbeg.
Nakon učestvovanja u protivnapadima na Sremskom frontu januara 1945. (u operaciji Zimska oluja), divizija je ponovo postala glavna operativna manevarska formacija Armijske grupe E, i upotrebljavana je u borbama u Slavoniji, na likvidaciji Virovitičkog mostobrana, u okolini Sarajeva i u donjem toku Bosne (Operacija Majska oluja).
Jedinice 7. SS divizije počinile su mnogobrojne ratne zločine tokom svojih pohoda. Zarobljeni partizani su po pravilu streljani, uključujući i ranjenike.
Ova divizija je takođe počinila i veliki broj zločina nad civilima. Njene jedinice su po pravilu u zoni borbe vršili odmazde nad civilima. Te rutinske odmazde nad civilima odnosile su od nekoliko desetina, pa do više od hiljadu žrtava. Tokom trodnevnog masakra u Sinjskoj krajini marta 1944, gde je učestvovao i bataljon 7. SS divizije, ubijeno je oko 1.500 civila. Više stotina civila stradalo je i u masakrima 7. SS divizije u Krivoj reci oktobra 1942, u Pivi juna 1943, u Aržanu septembra 1943, u Lugu, Tomislavgrad/Duvno decembra 1943. i u selu Velika jula 1944. Čak je i ratni zločinac general Jozef Kibler (nem. Joseph Kübler), komandant 118. lovačke divizije, tokom istrage izjavio kako su SS trupe bile poznate po preoštrim postupcima prema narodu.
Kübler je 3. rujna 1946. godine izjavio - govoreći o sinjskoj operaciji - da mu je "bilo poznato da su SS trupe bile preoštre u postupku prema narodu".[7]
Drugi po redu komandant 7. SS divizije Princ Eugen Karl fon Oberkamp (nem. SS-Brigadefirer Karl von Oberkamp) je od vojnog suda u Beogradu 4. maja 1947. za zločine koje je počinila njegova divizija, osuđen na smrt vešanjem. Komandant 2. (14.) SS puka August Šmithuber (nem. SS-Brigadeführer August Schmidhuber), kasnije komandant 21. SS divizije i zatim cele 7. SS divizije, osuđen je na smrt vešanjem na suđenju u Beogradu od 5. do 16. februara 1947.[8]
- Thomas Cassagrande: Die volksdeutsche SS-Division "Prinz Eugen": die Banater Schwaben und die Nazionalsocialistiscchen Kriegsverbrechen, Campus Verlag, Frankfurt am Mein 2003.
- Otto Kumm: VORWÄRTS, PRINZ EUGEN! - Geschichte der 7. SS-Freiwilligen-Division "Prinz Eugen", Munin-Verlag, Coburg 1978.
- Roland Kaltenegger: TOTENKOPF & EDELWEIß, Ares Verlag 2008.
- ↑ Branko Petranović: Srbija u Drugom svetskom ratu 1939-1945 - Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1992, str. 353
- ↑ Zabeleška o izveštaju ordonans-oficira 5. SS korpusa od 19.11.1943, arhivska oznaka T313, roll 485, frame 297
- ↑ NAW, T-311, Roll 175, 001215: Izvodi iz dnevnih izvještaja komande Jugoistoka Vrhovnoj komandi oružanih snaga (21. juli 1943.)
- ↑ NARA, T313, Roll 483, frame no. 000290.
- ↑ https://www.znaci.org/00001/29_6.htm
- ↑ NAW, T-311, Roll 194, 000820: Telegram načelnika štaba Jugoistoka Vrhovnoj komandi oružanih snaga o gubicima 7. SS brdske divizije „Prinz Eugen“ od 25. septembra-25. oktobra 1944 (4. Novembar 1944.).
- ↑ Jovo Popović: VJEŠALA ZA GENERALE, Stvarnost, Zagreb 1986, strana 278
- ↑ Jovo Popović: VJEŠALA ZA GENERALE, Stvarnost, Zagreb 1986, strana 11
- "Mit o nemačkoj disciplini" Arhivirano 2009-01-30 na Wayback Machine-u, Pres magazin, 25. januar. 2009.
- 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs Division Prinz Eugen, Axis History Factbook (en)
- 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs-Division "Prinz Eugen", Lexikon der Wehrmacht (de)
- 7.SS-Division Prinz Eugen im Bandenkrieg[mrtav link] (de)
