Divizija Garibaldi
| Divizija „Garibaldi“ | |
|---|---|
 Italijanska partizanska brigada Garibaldi defiluje Pljevljima na godišnjicu oktobarske revolucije 1943. | |
| Postojanje | 2. decembar 1943 — 8. mart 1945. Mesto formiranja: Pljevlja |
| Formacija | 4 brigade |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Odlikovanja | Orden bratstva i jedinstva |
| Komandanti | |
| Komandant | Đovani Batista Oksilija Lorenco Vivalda |
Divizija „Garibaldi“ je bila divizija NOVJ sastavljena od bivših italijanskih vojnika, koji su prešli na stranu jugoslovenskih partizana poslije kapitulacije Italije.
Divizija alpskih lovaca Taurinenze je pokušala da se probije iz Nikšića i Danilovgrada do obale Jadranskog mora, ali su ih Nemci preduhitrili i razoružali oko polovine divizije. Ostatak divizije je prešao na stranu partizana. Od preostalih delova divizije Taurinenze 11. oktobra 1943. je osnovana brigada Aosta, koju je činilo 800 boraca, raspoređenih u 4 bataljona. Od delova iste divizije 19. oktobra kod Kolašina je osnovana 2. italijanska partizanska brigada, koja je isto imala 800 boraca u 4 bataljona.
19. pešadijska divizija Venecija, čije je sedište bilo u Beranama, kolebala se da li da pređe na stranu partizana ili četnika. 9. oktobra u Beranama pregovore sa italijanskim generalom vodio je načelnik štaba 2. udarnog korpusa NOVJ Rudolf Primorac, zahtevajući prelazak divizije Venecija na stranu partizana, i zajedničku borbu protiv Nemaca.[1] Istovremeno, i četnici su bili u gradu zahtevajući isto, a Nemci su bacali letke iz aviona nad gradom, u kojima su tražili od Italijana da im predaju oružje inače će ih uništiti.[1]
Posle uspešnih pregovora, divizija je prešla na stranu NOVJ 10. oktobra 1943. i na predlog štaba 2. udarnog korpusa pretvorena u 5 brigada koje je činilo oko 5000 vojnika.
Borbe sa Nemcima odmah su usledile. Mario Riva, komandant 3. bataljona 83. puka divizije „Venecija“, već je 18. oktobra poginuo u borbama protiv Nemaca.
U Pljevljima je 2. decembra 1943. je od brigada divizija Taurinenze i Venecija osnovana partizanska divizija Garibaldi, sastavljena od 5000 vojnika raspoređenih u 4 brigade, pod operativnu komandu štaba 2. udarnog korpusa NOVJ.
Divizija je reorganizovana 13. februara 1944. pri čemu je jedna od njene četiri brigade raspuštena, a vojnici su podeljeni među ostale tri, a nekoliko specijalaca je raspoređeno u druge partizanske odrede 2. korpusa. Uloga tih specijalista je bila obuka partizana za artiljerijce, veziste, inženjerce i druge zadatke.
Divizija se najviše borila uz Treću, 29. i 37. diviziju NOVJ, a najteže borbe je imala u završnim borbama u dolini Lima u Srbiji. Po oslobođenju Crne Gore i Hercegovine, divizija je prebačena u Dubrovnik, odakle je u martu 1945. po dogovoru Vrhovnog štaba NOVJ i italijanske vrhovne komande prebačena na Siciliju, gde je dočekala kraj rata.
- Divizija Garibaldi
- Lando Manući: Divizija „Garibaldi” u Crnoj Gori
- Pljevlja: obilježena godišnjica formiranja divizije „Garibaldi“ – Sjećanje na italijanske partizane
