Liberii

Liberijan Tazovaldkund
Republic of Liberia
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Monrovii
Eläjiden lugu (2018)	4,809,768 ristitud
Pind	111,369 km²
Kel'	anglijan
Valdkundan pämez'	Džordž Vea
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond, islam
Valüt	Liberijan dollar (LRD)
Internet-domen	.lr
Telefonkod	+231
Aigvö	UTC+0

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Liberii (angl.: Liberia [laɪˈbɪəɹɪə]), täuz' oficialine nimituz — Liberijan Tazovaldkund (angl.: Republic of Liberia), om valdkund Päivlaskmaižes Afrikas, Atlantižen valdmeren randal. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Monrovii.

Istorii

Vn 1847 26. päiväl heinkud Liberii tedištoiti ičeze ripmatomudes AÜV:oišpäi.

Voziš 1989−2003 kaks' Rahvahanikoiden sodad mäni valdkundas. Ned mureniba ižandusen läz täuzin.

Vn 1986 6. päiväl vilukud jäl'gmäine Konstitucii tuli väghe vn 1984 kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe^[3].

Geografijan andmused

Liberii om mavaldkundröunoiš Sjerra Leonenke (röunan piduz — 306 km) lodehes, Gvinejanke pohjoižes (563 km), Kot d'Ivuaranke päivnouzmas (716 km). Ühthine röunoiden piduz — 1585 km. Randanpird om 579 km.

Reljef om tazo läz randištod, madalad mäged oma päivnouzmas. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Vuteve-mägi, 1380 m valdmeren pindan päl. Kaikiš pidembad joged oma Mano, Loff da Sent Pol.

Klimat om räk ekvatorialine. Valdmererandembaižil tazangištoil om tropižid mecoid. Savannad oma enambuses man päivnouzmpoles. Paneb sadegid 5000 mm randpolel da 1500 mm man territorijan südäimes. Tropižed valeged oleldas semendkuspäi redukuhusai. Il'man keskmäine päiväline lämuz om +25 C°.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, diamantad, raudkivend, kuld, mec da gidroenergii.

Politine sistem

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (angl.: President of the Republic of Liberia), hän om armijan päkäsknik, ohjastusen pämez'-ki. Prezident paneb ministrid da sudijoid radsijha, hänele sab panda kel'dod parlamentan käskusihe. Kaik rahvaz valičeb prezidentad kudeks vodeks, hänel ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om kaks'kodine Käskusenandai Suim. Üläkodi om Senat (angl.: Senate) koumekümnenke ühtnijanke, heiden valdatusiden strok om ühesa vot. Alakodi om Ezitajiden Kodi (angl.: House of Representatives), se mülütab 73 deputatad. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid kudeks vodeks.

Liberijan järgenduseližed pävaličendad oliba vn 2017 10. päiväl redukud. Valitihe prezidentad kahtendel tural vn 2017 26. päiväl tal'vkud. Nügüdläine Džordž Vea-prezident sai 61,5 % i radab ühtenden strokun vn 2018 vilukun 22. päiväspäi. Edel händast Ellen Džonson-Serlif radoi prezidentan kaks' strokud (viluku 2006 — viluku 2018).

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Liberijan administrativiž-territorialine jagand.

Liberijas om vižtoštkümne grafkundad (angl.: county). Alajagadas niid 90 ümbrikoks (angl. district), ümbrikoid — roduihe (angl. clan).

Eläjad

Liberijas elädas liberijalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 4 092 310 eläjad. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Uskondan mödhe (2008): hristanuskojad — 85,6 %, islamanuskojad — 12,2 %, rahvahaližed uskondad — 0,6 %, toižed uskondad — 0,2 %, religijatomad — 1,4 %.

Liberijan toižed znamasižed lidnad (enamba 30 tuh. ristituid vl 2008, surembaspäi penembha^[4]): Gant, Bjukenen, Gbarng, Kakat.

Ižanduz

Liberii om lujas goll' agrarine valdkund, rippub verhiden maiden ekonomižes i tehnologižes abuspäi. Industrijan päsarakod oma kaivuztegimišt (raudkivendon, kuldan i diamantoiden samine), kaučukan pästand, sömtegimišt (pal'mvoi).

Vl 2012 valdkundan päeksport oli röunmaks laivoiden kävutandas (70 %), kivivoi (14 %), londuseline kaučuk (11 %); toine eksport — raudkivend, pal'mvoi, kofe, kakao, diamantad, pumaterialad. Importan tavarad oma poltuz, himižed substancijad, mašinansauvomižen produkcii, transportine mašiništ, kulutajiden tavarad, söndtavarad. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2017) oma Saksanma (Liberijan eksportan 36,2 %), Singapur (Liberijan importan 29,8 %), Kitai (importan 24,4 %), Suvikorei (importan 17,5 %), Šveicarii (eksportan 14,2 %), Japonii (importan 9,4 %), Araban Ühtenzoittud Emiratad (eksportan 8,8 %), Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (eksportan 6,8 %).

Homaičendad

Irdkosketused

Liberii Vikiaitas

	Afrikan valdkundad
	Afrikan valdkundad Alžir \| Angol \| Benin \| Botsvan \| Burkina Faso \| Burundi \| Čad \| Džibuti \| Efiopii \| Egipt¹ \| Ekvatorialine Gvinei \| Eritrei \| Esvatini \| Gabon \| Gambii \| Gan \| Gvinei \| Gvinei-Bisau \| Jemen¹ \| Kabo Verde \| Kamerun \| Kenii \| Keskafrikan Tazovaldkund \| Komoran Sared \| Kongon Demokratine Tazovaldkund \| Kongon Tazovaldkund \| Kot d'Ivuar \| Lesoto \| Liberii \| Livii \| Madagaskar \| Malavi \| Mali \| Marok \| Mavrikii \| Mavritanii \| Mozambik \| Namibii \| Niger \| Nigerii \| Ruand \| San Tome da Prinsipi \| Seišelan Sared \| Senegal \| Sjerra Leone \| Somali \| Sudan \| Suviafrikan Tazovaldkund \| Suvisudan \| Zambii \| Zimbabve \| Tanzanii \| Togo \| Tunis \| Ugand
	¹ Om Azijas mugažo.

[1] Liberijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Mugažo AÜV:oiden dollar.

[3] Vn 1986 Liberijan Tazovaldkundan Konstitucijan tekst onliberia.org-saital. (angl.)

[4] Vn 2008 Liberijan nacionaližen rahvahanlugemižen andmused. — Unstats.un.org. (angl.)

[1]

[2]

[3]

[4]