Eritrei

Eritrejan Valdkund
ሃገረ ኤርትራ (Hagere Ertra) (tigr.)
دولة إرتري (Daulat Iritrijá) (arab.)
State of Eritrea (angl.)

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Asmar
Eläjiden lugu (2018)	5,970,646 ristitud
Pind	117,600 km²
Kel'	tigrinja, araban, anglijan
Valdkundan pämez'	Isaijas Afevorki
Päministr	hän-žo
Religii	islam, hristanuskond
Valüt	eritrejan nakf (ERN)
Internet-domen	.er
Telefonkod	+291
Aigvö	UTC+3

Eritrei, täuz' oficialine nimi — Eritrejan Valdkund (tigrinja: ሃገረ ኤርትራ [haˈgɐrɐ ˈertra] Hagere Ertra, arab.: دولة إرتري [ˈdawlat irītriyyā] Daulat Iritrijá, angl.: State of Eritrea [sˈteɪt ɒv ˌɛrɪˈtriː.ə (-ˈtreɪ)]), om valdkund Päivnouzmaižes Afrikas Rusttan meren randpolel. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Asmar.

Istorii

Vozil 1890−1941 Eritrei oli Italižeks Eritrejaks (Italijan kolonijaks), i sen jäl'ghe vozil 1941−1952 — Britanijan kolonijaks.

Vozil 1962−1993 aigoitel'di soda süttui Efiopijan südäimes Eritrejan ripmatomudes.

Vn 1993 semendkun 24. päiväl Eritrei tedištoiti ripmatomut Efiopijaspäi kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe.

Jäl'gmaine Konstitucii om väges vspäi 1997.

Geografijan andmused

Eritrejan topografine kart (2007)

Eritrei om mavaldkundröunoiš Sudananke päivlaskmas (röunan piduz — 682 km), Efiopijanke suves (1033 km), Džibutinke päivnouzmas (125 km). Ühthine röunoiden piduz — 1840 km. Eritrejan randad lainištab Indižen valdmeren Rusked meri. Mererandan piduz — 2234 km (sen keskes kontinentan randišt — 1151 km, sariden randišt — 1083 km). Valdkundas om läz 350 sart, niiden tobj pala mülüb Dahlak-sarištho. Kaik valdkundan randišt (saridenke) om kaitud londuseline territorii.

Eritrejan pind om 117 600 km², niiden keskes 16 600 nellikkilometrad om veden pind.

Valdkundan tobj pala sijadase Efiopijan mägišton Eritrejan platol. Sen kaikiš korktemb čokkoim om Soir-mägi man keskuses, 3018 m valdmeren pindan päl. Kaikiš madalamb čokkoim om Afar-alangos läz sen Kulul-järved, −75 m valdmeren pindan al.

Randišton klimat om tropine, kuiv da räk. Ku man südäimehe, ka om ven klimat äjidenke päivoikahidenke päividenke. Kaikenaigaižid jogid eile.

Londuseližed pävarad oma kuld, vas'k, cink, potaš; toižed varad oma kala, keitandsol.

Tobmuz

Prezidentine pert'kulu Asmaras vl 2002 (om sätud vl 1897)

Ohjandusen form om prezidentine tazovaldkund ühtenke partijanke, toižed partijad oma kel'dos. Konstitucijan mödhe parlament valičeb prezidentad i ohjandusen form om parlamentine tazovaldkund.

Valdkundan pämez' om prezident, hän paneb päministrad radsijha parlamentan laskendan jäl'ghe (Konstitucijan mödhe). Prezidentan valdatusiden strok om viž vot, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas. Nügüdläine Isaijas Afevorki-prezident otab necidä radsijad vspäi 1993 vajehtamata. Hän ičeze polenpidajidenke — ripmatomuden sodan ühtnijoidenke — valdoičeb mad, hö pučiše valičendoišpäi.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (transliteracii tigrinja-kelespäi: Hagerawi Baito) mülütab 104 ühtnijad (64 — kaik rahvaz valičeb videks vodeks, 40 — ühten partijan Keskuzkomitet paneb). Parlament formiruihe vl 1992 tedotusen ripmatomudes jäl'ghe. Siš aigaspäi äjad parlamentan ühtnijoišpäi oliba türmatud vai pageniba verhiže maihe. Nügüd'aigaižen parlamentan mülükund formiruihe vl 1997 ühten partijan 150 deputataspäi.

Ripmatomuden valdkundan aigan ei olend nikonz' nacionaližid valičendoid, vaiše vl 2010 da 2011 sijaližed valičendad mäniba.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Eritrejan administrativiž-territorialine jagand.

Eritrejas om kuz' agjad (provincijad, regionad, zob:ad), niiden röunad oma jogibasseinoiden röunad. Agjad alajagasoiš ümbrikoikš (subregionikš, sub-zob:ikš), niid om 52.

Eläjad

Eritrejas elädas eritrejalaižed. Vn 2014 heinkud valdkundan ristitišt oli 6 380 803 eläjad.

Toižed znamasižed lidnad (enamba 50 tuh. ristituid, vodele 2010 endustuz): Keren, Tesenei, Mendefer.

Ižanduz

Eritrei om lujas goll' agrarine valdkund. Äjad edheotandad oliba muretud hätkeližen sodan ripmatomudes tagut. Ižanduz om kamandižen toižendan, kaik massinformacijan pästandad i läz kaiked kompanijad oma valdkundaližed. Kaivuztegimišton šingotez (vas'ken i cinkan kivendoiden eksport) om ohjastusen toivoks, mugažo daiving-turizm. Tähäsai maižanduz om päižeks sektoraks. Industrijan päsarakod oma cementan pästand, tekstiline i sobiden omblend, käzitöiden produkcii, sömtegimišt (sidä kesken jomad, keitandsolan samine merivedespäi).

Valdkundan päeksport (2009) om palad mašinoiden da reaktivižiden likutimiden täht, ezitegesed sauvondan täht (pu- da raudtegesed), kabjživatad, kuld; toine eksport — sobad, fruktad, puvillan langad, naturaližed lakad da bal'zamad.

Irdkosketused

• Eritrejan informacijan ministrusen oficialine sait (shabait.com). (angl.)