Christian B. Anfinsen
| Christian B. Anfinsen | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
26-mart 1916-yil |
| Vafoti |
14-may 1995-yil (79 yoshda) Pensilvaniya |
| Fuqaroligi | AQSh |
Christian Beymer Anfinsen Junior (talaffuzi: Kristian Beymer Anfinsen-kichik; 1916-yil 26-mart — 1995-yil 14-may)[1] — amerikalik biokimyogar. U 1972-yilda kimyo boʻyicha Nobel mukofotini Stanford Moore va William Howard Stein bilan birgalikda ribonukleaza ustida ishlagani, ayniqsa aminokislotalar ketma-ketligi va biologik faol konformatsiya oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqlagani uchun olgan[2].
Yoshlik yillari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Anfinsen Pensilvaniya shtatining Monessen shahrida norvegiya-amerikalik muhojirlar oilasida tugʻilgan. Uning ota-onasi Sophie va Christian Boehmer Anfinsen 1920-yillarda Filadelfiyaga koʻchib oʻtishgan. 1933-yilda Svartmor kollejiga bordi va 1937-yilda kimyo boʻyicha bakalavr darajasini oldi.
1939-yilda Pensilvaniya universitetida organik kimyo boʻyicha magistrlik darajasini oldi va Daniyaning Kopengagen shahridagi Karlsberg laboratoriyasida murakkab oqsillar, yaʼni fermentlarning kimyoviy tuzilishini tahlil qilishning yangi usullarini ishlab chiqish uchun Amerika-Skandinaviya jamgʻarmasi stipendiyasiga sazovor boʻldi. 1941-yilda Anfinsenga Garvard tibbiyot maktabining biologik kimyo boʻlimida doktoranturada oʻqish uchun universitet stipendiyasi taklif qilindi va 1943-yilda biokimyo fanlari nomzodi ilmiy darajasini oldi. Ikkinchi jahon urushi yillarida Ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar boshqarmasida ishlagan[3].
Anfinsenning birinchi rafiqasi Florens Kenengerdan uchta farzandi bor edi, ular 1941-yildan 1978-yilgacha birga yashashgan. 1979-yilda Libby Schulman Eliga uylandi. Anfinsen 1987-yilda „mening dinga boʻlgan his-tuygʻularim hali ham ellik yillik pravoslav agnostitsizm davrini juda kuchli aks ettiradi“ deb yozgan edi[4].
Uning hujjatlari 1998-1999-yillarda Libbi Anfinsen tomonidan Milliy tibbiyot kutubxonasiga hadya qilingan[5].
Karyera
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1950-yilda Merilend shtatining Bethesda shahridagi Milliy sogʻliqni saqlash institutining bir qismi boʻlgan Milliy yurak instituti Anfinsenni hujayra fiziologiyasi laboratoriyasi boshligʻi sifatida ishga oldi. 1954-yilda Rokfeller jamg‘armasi stipendiyasi Anfinsenga bir yil davomida Karlsberg laboratoriyasiga qaytish imkonini berdi va Guggenxaym jamg‘armasi stipendiyasi unga 1958-1959-yillarda Isroilning Rehovot shahridagi Veyzman ilmiy institutida o‘qishga ruxsat berdi. 1958-yilda Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining aʼzosi etib saylangan[6].
1962-yilda Anfinsen Garvard tibbiyot maktabiga taklif etilgan professor sifatida qaytib keldi va kimyo kafedrasi mudiri lavozimiga tayinlandi. Keyinchalik Milliy Artrit va metabolik kasalliklar instituti (hozirgi Milliy artrit, qandli diabet, ovqat hazm qilish va buyrak kasalliklari instituti) kimyoviy biologiya laboratoriyasi mudiri etib tayinlandi. 1981-yilda Anfinsen Jahon Madaniyat Kengashining taʼsischi aʼzosi boʻldi[7]. 1982-yildan 1995-yilgacha Johns Hopkins institutida biologiya va (fizik) biokimyo professori boʻlgan.
Anfinsen 200dan ortiq original maqolalarni, asosan oqsillarning tuzilishi va funktsiyasi oʻrtasidagi munosabatlar sohasida, shuningdek, „Evolyutsiyaning molekulyar asoslari“ (1959) kitobini nashr etdi. Unda oqsillar kimyosi va genetika, oqsillar oʻrtasidagi aloqani tasvirlab berdi. Shuningdek, nuklein kislotasini siqish sohasidagi gʻoyalarning kashf etdi. 1961-yilda ribonukleaza ferment faolligini saqlab qolgan holda denaturatsiyadan soʻng qayta tiklanishi mumkinligini koʻrsatdi. Shu bilan oqsilning yakuniy konformatsiyasini qabul qilish uchun zarur boʻlgan barcha maʼlumotlar uning aminokislotalar ketma-ketligida kodlanganligini koʻrsatdi. Ilmiy ishlari Milliy Fanlar Akademiyasi (AQSh), Daniya Qirollik Fanlar Akademiyasi va Amerika Falsafiy Jamiyatiga tegishli.
Christian B. Anfinsen mukofoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]1996-yilda taʼsis etilgan Christian B. Anfinsen mukofoti har yili taniqli olimlarga topshiriladi. Mukofotlar oqsil fanining koʻp tarmoqli sohalaridagi mukammallik va ajoyib yutuqlarni eʼtirof etadi. Taʼlim va xizmat koʻrsatish sohalariga qoʻshgan hissalarini sharaflaydi. Mukofotga „The Protein Society“ jamiyati tomonidan homiylik qilinadi va oqsil fani sohasidagi muhim texnik yutuqlarni tan oladi[8].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Anfinsen, Christian Boehmer“, Who Was Who in America, 1993-1996, vol. 11. New Providence, N.J.: Marquis Who's Who, 1996 — 7-bet. ISBN 0-8379-0225-8.
- ↑ „The Nobel Prize in Chemistry 1972“ (The Royal Swedish Academy of Sciences). Nobelprize.org. Retrieved on March 8, 2012.
- ↑ Wolfgang Saxon. „Christian B. Anfinsen, Nobel Winner in Chemistry, Dies at 79“. The New York Times (1995-yil 16-may).
- ↑ Anfinsen. „Autobiographical profile of Christian B. Anfinsen“. profiles.nlm.nih.gov. Swarthmore College (1987-yil aprel).
- ↑ „Christian Anfinsen Papers 1939-1999 (bulk 1964-1999)“. National Library of Medicine.
- ↑ „Book of Members, 1780–2010: Chapter A“. American Academy of Arts and Sciences. Qaraldi: 2011-yil 18-aprel.
- ↑ „About Us“. World Cultural Council. Qaraldi: 2016-yil 8-noyabr.
- ↑ „THE CHRISTIAN B. ANFINSEN AWARD“. 2016-yil 19-martda asl nusxadan arxivlangan.
