Listeriosis

Listeriosis, zoonoz özellikte ve hayvanlarda ve insanlarda merkezi sinir sistemine ilişkin bozukluklarla karakterize bir bakteriyel hastalıktır.

Etiyoloji ve epidemiyoloji

Doğada yaygın olarak bulunan Listeria cinsi içerisinde yer alan Listeria monocytogenes, insan ve hayvanlar için oldukça patojen bir türdür.^[1] Listeria monocytogenes, çevreye geniş ölçüde yayılabilen ve buzdolabı sıcaklığında dahi gelişebilen, soğutma, dondurma, ısıtma ve kurutma işlemleri gibi olumsuz koşullara rağmen canlılığını koruyabilen ve halk sağlığı açısından önemli bir patojen bakteridir. Etkene ilk defa 1891 yılında Alman hastalardan alınan örneklerde rastlanmıştır. Daha sonra ise 1911'de İsveç'te tavşan ciğerinden izole edilmiş ve neden olduğu hastalığa ise 1925 yılında Almanya'da koyunlarda rastlanılmıştır.

Listeria monocytogenes Gram pozitif, fakültatif anaerobik, kapsülsüz ve sporsuz bir bakteridir. Etkenler kısa, yuvarlak uçlu çubuk veya kokobasil (0.5-2.0μm uzunluğunda ve 0.4-0.5μm eninde) şeklindedir. İdeal gelişme sıcaklığı genellikle 35-37^oC olup, suşlar 1-45^oC gibi geniş bir sıcaklık aralığında da gelişme gösterebilirler.^[2] Peritrik flagellaları sayesinde 20-25^oC'de 24 saatlik kültürlerde aktif olarak hareket ederlerken, 37^oC'de hareketleri nispeten daha zayıftır. L. monocytogenes, geniş pH aralığında (4.1-9.6) çoğalabilir, optimum değerler ise pH 6.0-8.0 arasındadır. Metil Red, Voges-Proskauer ve katalaz reaksiyonları pozitif, indol, oksidaz ve üre reaksiyonları ise negatiftir. Karbonhidratlardan asit oluşturur, fakat gaz meydana getirmezler ve hemolitiktirler; kanlı agarda ß-hemoliz şekillendirirler.

L. monocytogenes geniş bir alana yayılır. Su, silaj, lağım suyu, mezbaha atıkları, sağlıklı ve mastitisli ineklerin sütleri, insan ve hayvan dışkısında olduğu gibi pek çok yerde bulunabilmektedir.Listeria'nın çevreye yayılması enfekte hayvandan, toprak ve yeşil yemlerin kontaminasyonuna, buradan da et ve süt hayvanlarına tekrar geçmesi şeklinde bir döngü gösterdiği görülmüştür. Bu sayede kontamine sebze, meyve, süt ve etten insanlara geçiş gerçekleşmektedir.^[3]

Hayvanlarda listeriosis

Hayvanlarda hastalığın ortaya çıkışında hazırlayıcı faktörler oldukça önemlidir. Vitamin bakımından fakir gıda maddeleriyle beslenme, silaj yemine ani geçişler, uygun olmayan şartlarda üretilmiş ve depolanmış silajın yenmesi, yeşil ot vb noksanlığı en önemli faktörlerdir. Hastalık monogastrik(tek mideli) hayvanlarda genellikle visseral listeriozis, genç geviş getirenlerde; meningoensefalitis, erginlerde ise septisemik olarak görülür.

Listerial meningoensefalitis'te; merkezi sinir sistemine ilişkin semptomlar görünür. Durgunluk, yavaş hareket, yemleri çiğnememek, boyun kaslarında gerginlik, dudaklarda titreme ve yutma zorluğu en önemli semptomlardır. İleriki durumlarda konvülziyonlar, inkoordinasyon bozuklukları, davranış bozuklukları, bazen kusma görülür ve sonunda hayvan 7-10 gün içinde ölür.

Listerial septisemi; septisemi semptomları (ateş, durgunluk, iştahsızlık v.s) görülür. Listeriadan ileri gelen yavru atmalarda, yavrular genellikle ölüdür. Canlı doğanlar ise fazla yaşayamayarak kısa sürede ölürler.

Dipnotlar

^ Bahk,J. and Marth,E.H.: Listeriosis and Listeria monocytogenes. In: Foodborne Diseases. Ed. Cliver,D.O. Academic Press Inc., pp.248- 256, 1991.
^ Juntilla ve ark.,1988; Norrung, B., 2000
^ Arda ve ark., 1999; Roche ve ark., 2009

Kaynakça

Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları. Editör: Prof. Dr. Y. GÜL
Sığırların İç Hastalıkları, Semptomdan Tanıya Tanıdan Sağaltıma (2. baskı). Prof. Dr. Hasan BATMAZ

Dış bağlantılar

CDC Listeriosis site

[1] Bahk,J. and Marth,E.H.: Listeriosis and Listeria monocytogenes. In: Foodborne Diseases. Ed. Cliver,D.O. Academic Press Inc., pp.248- 256, 1991.

[2] Juntilla ve ark.,1988; Norrung, B., 2000

[3] Arda ve ark., 1999; Roche ve ark., 2009

[1]

[2]

[3]