İçeriğe atla

Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Subakut spongiform ensefalopati veya Prion hastalığına bağlı nörokognitif hastalık olarak da bilinen Creutzfeldt-Jakob hastalığı, ölümcül bir nörodejeneratif hastalıktır.[1][2] Hafıza problemleri, davranışsal değişimler, koordinasyon zayıflığı ve görme ile ilgili rahatsızlıklar; bu hastalığın ilk belirtilerindendir.[2] Daha sonrasında demans, istemsiz hareketler, körlük, güçsüzlük ve koma gibi belirtiler ortaya çıkar.[2] Hastaların %70'i, tanı almalarından itibaren 1 yıl içerisinde ölür.[2] “Creutzfeldt-Jakob hastalığı” ismi, 1922 yılında Walther Spielmeyer tarafından konulmuştur ve Alman nörologlar Hans Gerhard Creutzfeldt ile Alfons Maria Jakob’dan esinlenilmiştir.[3]

CJH, prion adı verilen birtakım anormal şekilli proteinler nedeniyle meydana gelir.[1] Enfeksiyöz prionlar, diğer proteinlerin de yapısını bozabilecek yanlış katlanmış proteinlerdir.[1] CJH vakalarının %85'i, bilinmeyen sebeplerle ortaya çıkarken yaklaşık olarak %7,5 kadarında ise otozomal dominant şeklinde geçen kalıtımla alınmıştır.[2][4] Enfekte olmuş bir hastanın beyin veya omurga dokusuna maruz kalmak da bulaşmaya neden olabilir.[2] Varyatif Creutzfeldt-Jakob hastalığında mümkün olsa bile sporlu CJH'nin normal temas veya kan nakli ile insandan insana bulaşabileceğine ilişkin herhangi bir delil yoktur.[5][6] Tanı için diğer olası hastalıkların ekarte edilmesi gerekmektedir.[2] Elektroensefalografi, lomber ponksiyon ve manyetik rezonans görüntüleme; tanıyı destekleyebilir.[2]

CJH için belirli bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.[2] Ağrı için opioid ve istemsiz hareketler için klonazepam ile valproik asit verilebilir.[2] CJH, yaklaşık olarak her yıl milyonda bir insanı etkilemektedir.[2] Hastalığın başlangıcı, genelde 60 yaşlarında olur.[2] Bu hastalık, ilk kez 1920 yılında tanımlanmıştır.[2] Bir tip bulaşıcı spongiform ensefalopati olarak sınıflandırılmıştır.[7] Katılsal olarak geçen CJH, prion hastalıklarının %10 kadarını oluşturmaktadır.[4] Sporlu CJH, sığır spongiform ensefalopatisi (Deli Dana hastalığı) ve varyatif Creutzfeldt-Jakob hastalığından farklı bir hastalıktır.[1]

Belirtiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

CJH'nin ilk belirtisi; hafıza kaybına, kişilik değişimine ve halüsinasyonlara sebebiyet verebilen hızlı ilerleyen demanstır. Miyoklonus, vakaların %90'ında görülür ancak hastalığın başlarında var olmayabilir.[8] Anksiyete, depresyon, paranoya, obsesif kompulsif semptomlar ve psikoz; sıkça görülen diğer durumlardandır.[9] Bu durumlara; konuşma bozukluğu, dengede duramama, ataksi, yürüyüşte değişiklikler ve sert postür gibi bazı fiziksel problemler eşlik edebilir. CJH'li hastaların çoğunda, bu semptomların yanı sıra istemsiz hareketler de görülür. Hastalığın süresi oldukça değişken olmakla birlikte sporlu CJH, aylar ve hatta hastalar içerisinde ölümcül hale gelebilir.[10] Hastaların çoğu, ilk semptomların ortaya çıkmasından altı ay sonrasında hayatını kaybeder, ölümleri genellikle bozulmuş öksürme reflekslerine bağlı ortaya çıkan pnömoni nedenlidir. CJH'li hastaların %15 kadarı ise iki sene veya daha uzun süre boyunca hayatta kalır.[11]

CJH semptomları, beyindeki anormal prion proteinlerinin birikimine bağlı olarak beyin sinir hücrelerinin yıkılması sonucu ortaya çıkar. CJH'li bir hastanın beyin dokusu mikroskop altında incelendiğinde, sinir hücrelerinin ölümü ile meydana gelen küçük boşluklar görülebilir. Prionların beyni enfekte ettiği dokular, bir süngere benzetilebilir.[12]

Neden

[değiştir | kaynağı değiştir]

CJH, prionlardan kaynaklanan bir tip bulaşıcı spongiform ensefalopatidir.[1] Prionlar, merkezi sinir sisteminde ortaya çıkan yanlış katlanmış proteinlerdir. Bu proteinlerin sinyalleri etkilediği, nöronlara zarar verdiği ve beyinde süngerimsi bir görüntüye neden olan dejenerasyona yol açtığı düşünülmektedir.[13]

CJH prionunun tehlikeli olmasının nedeni, hücre içi prion proteinini de hastalıklı bir priona dönüştürme kabiliyetidir.[14] Yanlış katlanmış protein molekülleri, üstel olarak büyüyecek ve hedef hücrelerde çözünmeyen büyük bir protein kitlesi meydana getirecektir. Bu büyük yanlış katlanmış protein kitlesi, nöron hücrelerinin fonksiyonlarını bozar ve hücre ölümüne yol açar. Prion proteinine ait gendeki mutasyonlar, dominant alfa sarmal bölgelerin beta kıvrımlı hale gelmesine neden olabilir. Katlanmadaki değişimler, proteinlerin sindirilmelerine olanak tanıyan özellikleri yok eder. Prionun bulaşması ile kusurlu proteinler, beyni istila eder ve diğer prion proteinlerinin de yıkılmayacak bir şekilde katlanmalarına neden olur. Bu nörodejeneratif hastalıklar, daha sık olarak prion hastalıkları olarak adlandırılır.[15]

Bulaşma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kusurlu proteinler; kontamine olmuş insan beyin ürünlerinden, kornea graftından[16], dura grafından[17], elektrot implantından[18] veya insan büyüme hormonundan bulaşabilir.[19]

Ailesel olarak geçiş yapabilir veya fark edilmeden bulaşabilir. Ailesel olan CJH durumunda ana prion proteinini kodlayan PRNP genindeki bir mutasyondan söz edilir. Hastada ortaya çıkışına bakılmaksızın tüm CJH tipleri bulaşıcıdır.[20]

İnsanların sığır spongiform ensefalopatisine sahip hayvanların etlerini yemesiyle CJH'nin varyatif şeklini kaptığı düşünülmektedir. Hayvanlarda bulunan bu hastalık, aynı zamanda Deli Dana hastalığı olarak da bilinir. Bazı durumlarda Deli Dana hastalığının sporlu CJH'ye de neden olduğu görülmüştür.[21][22]

Yamyamlık da anormal prionların bir bulaşma mekanizması olarak tanımlanmıştır. Yamyamlık, Kuru adı verilen ve bir zamanlar özellikle Papua Yeni Gine’nin kalibelerindeki kadın ve çocuklarda görülen hastalığa neden olur.[23] Kabilenin erkekleri, ölen kişinin kas dokusunu yerken kadın ve çocuklar ise beyin gibi diğer bölgeleri yemiştir. Bunun sonucunda da kadın ve çocukların dokudan Kuru kapma olasılığı artmıştır.[24]

CJD'nin enfeksiyon ajanları olan prionlar, rutin cerrahi gereç sterilizasyonundan sonra alet üzerinde bile kalabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü ve Amerikan Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi; böyle bir durumda kullanılan aletlerin kullanımdan sonra hemen olarak imha edilmesini önermektedir. Bulaşıcı dokularla temas eden araçların işlenirken hem sıcaklığın hem de kimyasal maddelerin kullanılması tavsiye edilmektedir. Termal depolimerizasyon, organik ve inorganik dokulardaki prionları yok edebilir çünkü bu işlem süresince kimyasal olarak molekül düzeyinde proteine hasar verilir. Bunun yanı sıra biyolojik yıkama tozlarına benzeyen deterjan ve enzim kombinasyonlarının kullanıldığı daha etkili ve pratik yollar da vardır.[25]

Genetik

[değiştir | kaynağı değiştir]

20. kromozomda yer alan ve prion proteinini kodlayan PRNP genindeki bir mutasyonu taşımalarından dolayı bazı bireyler, CJH hastalığına yakalanabilir. Bu durum, CJH vakalarının sadece %10-15'ini oluşturur.[26] Sporlu vakalarda ise ortaya çıkan yanlış katlanma durumunun yaşlanmayla bozulan hücresel mekanizmalar kaynaklı olduğu düşünülmektedir, bu şekilde hastalığın neden yaşamın daha sonraki evrelerinde ortaya çıktığı anlaşılabilir.[2][27] Bir AB çalışmasına göre vakaların %87'si sporlu, %8'i genetik, %5'i iyatrojenik ve %1'den azı da varyatiftir.[28]

Tanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

CJH için yapılan taramalar, ilk belirtilerin hastalığa spesifik olmaması ve beyin dokusundan güvenle örnek alınmasının zor olması nedeniyle tarih boyunca bazı problemler yaratmıştır. Özellikle istemsiz kas hareketleri,[29] yürüyüşte bozukluk, koordinasyonda zorluk ve görme rahatsızlıkları gibi tıbbi belirtilerle beraber seyreden hızlı ilerleyen demans, CJH tanısını düşündürebilir.[2] Tanıyı desteklemek için yapılan daha ileri taramalar ise şunlardır:

  • Elektroensefalografi — düzenli keskin dalga kalıbı görülebilir. Özellikle hastalığın daha sonraki evrelerinde olmak üzere bu keskin dalga kompleksleri, sporlu CJH'ye sahip hastaların yarısında görülür.[30]
  • Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizinde belirlenen 14-3-3 proteininin artışı, sCJH tanısı için destekleyici olabilir ancak pozitif sonuç, tanı için tek başına yeterli değildir.[31][32][33] Eş zamanlı titreşimli dönüşüm testi, CJH'li hastalardan alınan BOS örneklerindeki PrPSc’yi belirlemede %80 üzerinde başarı göstermektedir.[34][35][36] Bu nedenle bu test, hastalığın tanısı için önemli bir metod olarak görülür.
  • Beyin MR’ı — T2 seviyesinde yapılan görüntülemelerde iki taraflı olarak kaudat çekirdeğinde ve putamende sıklıkla yüksek sinyaller görülür.

Son yıllarda yapılan çalışmalarda, tümör işaretleyicilerden biri olan nöron spesifik enolaz (NSE) konsantrasyonunun CJH vakalarında sıklıkla yükseldiği görülmüştür ancak bu yöntem, başlıca 14-3-3 proteini testi ile kombine edilerek kullanılmaktadır.[37] 2010 itibarıyla hala kan donörü gibi belirti göstermeyen bireyleri test etmek için bir yöntem geliştirilememiştir ancak bazı metodlar tartışılmıştır.[38]

Görüntüleme Yöntemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem diğer durumları ekarte etmek hem de tanı için destekleyici bilgi toplamak amacıyla tıbbi değerlendirme sırasında beyin görüntülenmesi yapılabilir. Görüntüleme yöntemlerinde ortaya çıkabilen durumlar, özgüllük ve hassaslık bakımından hastadan hastaya değişebilir.[39] Görüntüleme tekniklerinin CJH tanısında diğer yöntemlere göre daha küçük bir rol oynamasına rağmen[40] MR görüntüsünde tespit edilen bazı unsurlar, klinik olarak meydana gelebilecek durumları anlamada kullanılabilir.[41]

CJH'nin yarattığı değişiklikleri tespit etmede kullanılabilecek en iyi görüntüleme yöntemi, beyin MR'ıdır. En detaylı görüntüyü sunan MR da difüzyon MR'ıdır.[42] MR görüntüsünde görülebilecek karakterize durumlar şunlardır:

  • Serebral korteksi veya bazal ganglionları merkez alan veya o bölgeleri ilişkilendiren difüzyon sınırlaması. Vakaların %24'ündeki difüzyon MR'larında tek başına kortikal hiperintensite, %68'inde kortikal ve subkortikal anormallikler ve %5'inde ise tek başına subkortikal anormallikler görülmüştür.[43] MR'da görüntülenebilecek en karakterize kortikal anormallik, korteksteki kurdeleye benzeyen hiperintensite bölgelerine karşılık adlandırılan "korteks kurdeleleri”dir.[44] Talamus da sCJH durumunda etkilenebilen bölgelerdendir ancak vCJH'de çok daha belirgin değişiklikler gösterir.[45]
  • T2 seviyesindeki görüntülemelerde kaudat ve putamen gibi bazal ganglionlardaki simetrik hiperintensite. Globus pallidus ve oksipital kortekste de bu tip değişiklikler görülebilir.[40]
  • Serebellar atrofi

PET çekiminde beyinde FDG tutulumu genellikle anormaldir ve demans durumunun araştırılmasında sıklıkla kullanılır.

  • FDG'li PET çekilen CJH hastalarının metabolizması normal olarak yavaşlamıştır.[46]

Histopatoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biyopsinin bile tam olarak kesin olmadığı göz önünde bulundurulmakla birlikte CJH tanısı için dokunun incelenmesi, bu hastalığın en iyi tanı yöntemidir.[47]

Sporlu CJH'ye sahip hastaların üçte birinde, çizgili kas veya dalak dokusunda PrPSc tespit edilmiştir.[48] Önemli bir boyutta PrPSc taşıyan bademciklerin biyopsisi ile vCJH tanısı desteklenebilir ancak tüm prion hastalıklarının belirleyici tanısı, beyin dokusunun biyopsisinden geçer. Yayılabilirliğinin oldukça yüksek olmasından dolayı CJH ihtimalinin çok yüksek veya çok düşük olduğu durumlarda biyopsi yapılmamaktadır. Beynin başka belirli bölgelerinde baskın olabilme ihtimalinden dolayı negatif biyopsi testi, CJH ihtimalini ekarte etmez.[49]

Histolojik olarak karakterize görüntü, gri maddenin süngerimsi bir yapıya dönüşümüdür: 1-50 mikrometre boyutlarında olabilip nörofillerde bulunan yuvarlak vakuoller, serebral korteksin altı katmanında da görülebilir.[50] Bu vakuoller, cam görünümünde veya eozinofilik olabilir; aynı zamanda kaynaşmış da görünebilirler. Nöron kaybı ve gliyoza da rastlanabilir.[51] Amiloide benzeyen maddelerden oluşan plaklar, bazı CJH vakalarında neokortekste bulunabilir.[52]

Nöron dışı vakuolleşme, diğer hastalıklarda da görülebilir. Alzheimer hastalığında difüze kortikal vakuolleşme görülürken iskemi ve frontotemporal demansta da yüzeysel kortikal vakuolleşme gerçekleşir. Bu vakuoller, şeffaf ve bastırılmış görünür. Büyük vakuoller; nöron, damar ve gliaları çevreleyebilir ve bu tahminen bir artefakttır.[49]

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

CJH tipleri şunlardır:[53]

  • Sporlu CJH (sCJH), bireydeki prion proteinlerinin spontane olarak yanlış katlanması sonucu meydana gelir.[27] Tüm CJH vakalarının %85'ini oluşturur.[54]
  • Ailesel CJH, prion proteininini kodlayan gendeki mutasyonun katılsal olarak diğer nesillere geçmesiyle gelişir.[53] Kalan %15 kadar CJH vakalarının çoğunluğunu, bu tip CJH oluşturur.[54]
  • Edinsel CJH, genellikle bir tıbbi işlem sonucu (iyatrojenik CJH) olmak üzere enfekte bir insanın dokusuyla kontamine olmuş unsurlar nedeniyle gelişir. Bu tip CJH'nin bulaşmasına neden olan tıbbi işlemler için enfekte olmuş kişiden kan nakli, insandan elde edilmiş büyüme hormonunun kullanımı, gonadotropin hormon tedavisi, kornea nakli ve meninks nakli örnek verilebilir.[53][54][55] Varyatif Creutzfeldt-Jakob hastalığı (vCJH), bir tip edinsel CJH'dir ve prionlarla kontamine olmuş bir yemeği yemek veya sığır spongiform ensefalopatisinden bulaşma dolayısıyla meydana gelir.[2][53]

Tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]

2024 itibarıyla hala CJH için etkili bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.[4] Seğirmek gibi bazı semptomlarla başa çıkılabilir ancak hastalığın kalan kısmı için palyatif bakım yapılır.[4] Anksiyete ve depresyon gibi psikiyatrik semptomlar için yatıştırıcılar veya antidepresanlar kullanılabilir. Miyoklonik tikler, klonazepam ve sodyum valproatla kontrol altına alınabilir. Opioidler, ağrı için yardımcı olabilir.[56] Hastalık süresince nöbetler nadiren görülür ancak antiepileptik ilaçlarla azaltılabilir.[57]

Prognoz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortalama 6 aydan daha az olmak üzere Creutzfeldt-Jakob hastalarının beklenen yaşam süresi oldukça düşüktür. 1981 yılına kadar CJH semptomlarının ilk kez görüldüğü tarihten itibaren 2,5 yıl yaşayan bir hasta tespit edilmemiştir.[58] 2011 yılında, Jonathan Simms adında Kuzey İrlandalı bir adam, tanı almasından itibaren 10 yıl boyunca hayatta kalmış ve varyatif Creutzfeldt-Jakob hastalarının en uzun yaşayanı olmuştur.[59]

Epidemiyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'nin Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi, milli dönemsel ölüm kayıtlarının incelenmesiyle CJH'nin ülkedeki sıklığını izlemektedir. Bu kuruluşa göre şu bilgiler edinilmiştir:[60][61]

  • CJH, dünya çapında her yıl bir milyonda bir insanda görülmektedir.
  • 1979-1994 arasındaki ölüm raporlarına göre CJH, bir milyonda bir insan olmak üzere her yıl stabil bir istatistik göstermiştir.
  • Amerika Birleşik Devletlerinde 30 yaş altı CJH ölümleri oldukça nadirdir (her yıl bir milyarda beş kişiden azdır).
  • Bu hastalık, en sık olarak 55-65 yaşlarındaki bireylerde görülür ancak 90 yaşından büyük ve 55 yaşından küçüklerde de gözlemlenebilir.
  • Medyan değer 4 ay olmak üzere vakaların %85'inde, ilk semptomlardan itibaren CJH ile yaşama süresi bir yıldan azdır.

CJH hakkında daha detaylı bilgiler olarak şunlar sunulmuştur:[2]

  • CJH'nin görülme riski, yaşla beraber artar.
  • 1979-2017 yılları arasında 50 yaş üzerindeki CJH insidansı, bir milyonda 3,5 vakadır.
  • CJH vakalarının %85 kadarı sporlu iken %10-15 kadarı ise prion proteininin mutasyonlu geninin kalıtımla geçmesiyle ortaya çıkar.
  • ABD'deki CJH ölümleri ve yaşa bağlı ölüm hızı, 1979-2017 yıllarındaki ölüm vakalarında bir yükselme göstermiştir.

Tam olarak anlaşılmamış olsa da ek bilgilere göre Afrikalı Amerikan ve diğer beyaz olmayan ırklarda CJH oranı, beyazlardakine göre daha düşüktür. Genel olarak ilk semptom zamanı 67 yaş olarak belirtilse de 17 yaş kadar genç ve 80 yaş kadar yaşlı bireylerde de sCJH vakaları bildirilmiştir. Zihinsel kabiliyetler hızla kötüleşir ve ilk semptomların ortaya çıkmasından ölüme kadar geçen süre, ortalama 7 ila 9 aydır.[62]

CJH'nin uluslararası epidemiyolojisine ilişkin 2020 sistemik değerlendirmesine göre:[63]

  • 2005 ve sonrasında yapılan sürveyans çalışmalarına göre CJH'nin dünya çapındaki hesaplanan insidansı her yıl bir milyonda 1-2 vaka kadardır.
  • Sporlu CJH (sCJH) insidansı, Birleşik Krallık'ta 1990-2018 yılları arasında yükselmiştir.
  • Tahmin edilen veya kesin sCJH ölümleri de ek olarak on iki ülkede 1996-2018 yılları arasında yükselme göstermiştir.
  • Ortalama 67 olmak üzere CJH'nin en sık görüldüğü yaşlar, 55 yaş üzeridir.

CJH epidemiklerinin yaşandığı veya CJH kayıtlarının titiz tutulduğu ülkeler gibi CJH sürveyansının güçlü olduğu bölgelerde rapor edilen vaka sayısı da artmaktadır.[63] Bildirilen CJH vakalarının artışının büyük ihtimalle SSE ve vCJH'ye bağlı olduğu düşünülmektedir.[62] Yaşlanan popülasyon, nüfus artışı, doktorların bilgilenmesi ve daha kesin tanı metodlarının ortaya çıkması da muhtemel olarak CJH insidansını artırmaktadır. CJH'nin diğer nörolojik durumlara benzemesi nedeniyle bu hastalığın felç, akut nefropati, genel demans ve hiperparatiroidizm ile karıştırılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.[63]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu hastalık, ilk olarak 1920 yılında Alman nörolog Hans Gerhard Creutzfeldt tarafından tanımlanmış ve hemen arkasından da Alfons Maria Jakob tarafından söz edilmiştir. Bu nedenle Cruetzfeldt-Jakob hastalığı adı verilmiştir. İlk yazılarda bahsedilen bazı klinik durumlar, günümüzdeki Creutzfeldt-Jakob hastalığı kriterlerine uymamaktadır ve ilk çalışılan vakaların en az ikisinin farklı durumlar olduğu düşünülmektedir.[64] Ailesel CJH'nin ilk tanımlamaları ise Alman psikiyatrist ve nörolog Friedrich Meggendorfer (1880-1953) tarafından yapılmıştır.[65][66] 1997'de yayımlanan bir çalışma, dünya çapında 100'den fazla bulaşıcı CJH vakalarından bahsetmiştir ve o zamanlarda yeni bildirilen hastalar da olmuştur.[67]

Şüphelenilen ilk iyatrojenik CJH raporu, 1974'te yayımlanmıştır. Hayvan deneylerine göre enfekte olmuş hayvanların korneaları da CJH bulaştırabilmekte ve enfeksiyöz ajan ise görme yolları ile yayılmaktadır. Kornea transplantıyla ilişkili ikinci CJH vakasının raporu ise detay verilmeden paylaşılmıştır. 1977 yılında CJH'li bir hastanın beyninde kullanılan elektrotların yeniden kullanılmasıyla bulaşma olduğu bildirilmiştir. Bu bulaşma, elektrotların etanol ve formaldehitle temizlenmesine rağmen gerçekleşmiştir. Geçmişe dönük çalışmalara göre bunun gibi dört vaka daha belirlenmiştir. Kontamine olmuş bir gereçle bulaşma oranı tam olarak bilinmemektedir ama bu oran, %100 değildir. Bazı vakalarda bulaşma, aletlerin CJH'li hastalarda kullanımlarından haftalar sonra meydana gelmiştir.[67] 1980 yıllarında Lyodura adı verilen bir dura mater nakil aletinin donörden alıcıya CJH bulaştırdığı görülmüştür. Olaydan sonra Kanada'da bu ürünün kullanılması yasaklanmıştır ancak 1993 yılına kadar Japonya gibi ülkelerde kullanılmaya devam edilmiştir.[68]

1979'da yayımlanan bir makaleye göre o tarihlerde dura mater ile ilişkili 25 vaka şu ülkelerde görülmüştür: Avustralya, Kanada, Almanya, İtalya, Japonya, Yeni Zelanda, İspanya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri.[67]

1985 yılında, kadavradan elde edilen insan büyüme hormonunun enfeksiyonu ile CJH'nin bulaşabileceğini bildiren bir dizi rapor yayımlanmıştır.[67]

1992 yılında insan kaynaklı gonadotropin hormonu enjeksiyonunun CJH'yi insandan insana bulaştırabileceği görülmüştür.[67]

Kaliforniya Üniversitesinden Stanley B. Prusiner, prionları keşfetmesi üzerine Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü ile ödüllendirilmiştir.[69]

Yale Üniversitesinden bir nöropatolog olan Laura Menuelidis, prion proteini ile ilgili bazı açıklamalar sunmuştur. Ocak 2007'de kendisi ve meslektaşlarının hazırladığı bir rapora göre doğal ve deneysel olarak enfekte olmuş hayvanlarda virüs benzeri maddeler bulunmaktaydı. “İzole edilen yüksek derecede enfeksiyöz bu partiküller, antikor işaretlenmesi yöntemi ile hiçbir intrensek PrP özelliği göstermemektedir. Nükleik asit ve protein komplekslerinin bozulmasıyla enfeksiyon kabiliyetlerini kaybettikleri göz önüne alınırsa bu 25 nanometrelik partiküller, tipik bulaşıcı spongiform ensefalopati virionlarıdır.”[70],

Avustralya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avustralya'da 10 tane sağlık hizmeti alımı ile edilinmiş CJH vakası bildirilmiştir. Ölümlerin 5'i, kısa boy veya kısırlık nedeniyle yapılan kontamine hipofiz hormonları sebebiyle ortaya çıkmıştır ancak 1991'den beri yeni vaka bildirimi olmamıştır. Diğer 5 ölümün sebebi ise beyni kaplayan dokunun tamir edilmesi üzerine yapılan dura nakilleridir. Avustralya'da sağlık hizmetleri sırasında gerçekleşen bulaşmalar sonucu ortaya çıkan başka CJH vakası bulunmamaktadır.[71]

Yeni Zelanda

[değiştir | kaynağı değiştir]

1989'da 25 yaşında bir adamın dura mater nakli sonucu bu hastalığa yakalandığı raporlanmıştır.[67] 2012'de de beş Yeni Zelandalının sporlu Creutzfeldt-Jakob hastalığından hayatını kaybettiği doğrulanmıştır.[72]

Amerika Birleşik Devletleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

1988 yılında Manchester, New Hampshire’den birisinin CJH dolayısıyla öldüğü doğrulanmıştır. Massachusetts Genel Hastanesi, bu kişinin bir podologun ofisindeki cerrahi aletten hastalığı kaptığını öne sürmüştür. 2007 yılında Netscape'in genel müdür yardımcısı olan Micheal Homer, sürekli yaşadığı hafıza problemleri nedeniyle tanı almıştır.[73] Eylül 2013'te yine Manchester'dan bir kişinin bu hastalıktan hayatını kaybettiği doğrulanmıştır. Bu kişi, ölümünden üç ay önce Katolik Tıp Merkezinde bir beyin operasyonu geçirmişti ve bu operasyonda kullanılan cerrahi aletler, bu ameliyatın akabinde başka operasyonlarda da kullanılmıştı. Halk sağlığı uzmanları, bu aletlere maruz kalmış olabilecek on üç kişiyi üç farklı hastaneden tespit etti ancak bu kişilerin CJH'ye yakalanma ihtimalinin oldukça düşük olduğu açıklandı.[74][75][76] Ocak 2015'te; Utah Meclisinin eski sözcüsü olan Rebecca D. Lockhart, tanı almasının ardından birkaç hafta sonra hayatını kaybetti.[77] The Baltimore Sun ve Los Angeles Times’ın eski editörü olan ve ocak ayında tanı alan John Carroll ise Haziran 2015 tarihinde Kentucky'de öldü.[78] 26 Aralık 2016'da Amerikalı aktris Barbara Tarbuck, bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetti.[79] AstraZeneca’nın onkoloji bölümü başkanı José Baselga da CJH nedeniyle 21 Mart 2021'de Cerdanya’da öldü.[80] 2024'ün Nisan ayında Zombi Geyik hastalığını taşıyan bir geyiğin etini yemeleri sonucu iki avcının sporlu CJH'ye yakalandığı raporlanmıştır. Bu nedenle Zombi Geyik hastalığı ve CJH arasında bir ilişki olabileceği düşünülmektedir.[81]

Araştırmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanı

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 2010 yılında New Yorklu bir grup, beyin dokusunun sadece yüz milyarında bir bulunmasına rağmen PrPSc'nin koyun kanında tespit edilebileceğini yazdı. Uyguladıkları metod için Çevresel optik fiber immünoassay (SOFIA) adı verilen yeni bir teknoloji ile PrPSc'ye ait birtakım özel antikorların kombine edilmesi gerekliydi. Bu teknik, hem prionların tespitini ve hem de bu tespit için gerekli olan zamanı sağlamaktaydı.[82][83]
  • 2014'te insan üzerinde yapılan çalışma, nazal sürüntü metoduyla CJH'li hastaların olfaktör epitel hücrelerindeki prionların tespit edilebileceğini gösterdi.[84]

Tedavi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Yedi kişi üzerinde yapılan çalışmaya göre pentosan polisülfat (PPS), hastalığın ilerlemesini yavaşlatan ve beklenilenden daha çok yaşam süresini uzatan bir etkiye sahip.[85] Birleşik Krallık Sağlık Departmanı'nın CJH Tedavi Danışma Merkezi, pentosan polisülfatın bu hastalık için etkili olabileceğine dair verilerin yetersiz olduğunu ve hayvanlar üzerinde deneyler yapılmasının uygun olduğunu bildirmiştir.[86] Herhangi bir belirlenmiş objektif kriterin olmaması nedeniyle 2007'de 26 hasta üzerinde yapılan bir çalışma, PPS'nin etkili olup olmadığı hakkında hiçbir veri bulamamıştır ancak bu durumun PPS ile alakasının olup olmadığı çalışmayı yapanlar için de açık değildir.[87] 2012 yılında ise bu çalışmada ilacın kayda değer bir etki göstermemesinin nedeninin ilacın hastalara çok geç verilmesi olduğu iddia edilmiştir.[88]
  • Scrapienin ilerlemesini yavaşlatmak için fareler üzerinde RNA interferaz deneyleri yapılmıştır. RNA, CJH'nin prionlara döndürdüğü proteinlerin üretimini engelleyebilmektedir.[89][90]
  • CJH tedavisinde bir seçenek olarak hem amfoterisin B hem de doksorubisin incelenmiştir ancak bu iki ilacın da hastalığa ilişkin etkili olduğuna dair bir veri bulunamamıştır. Diğer ilaçlarla daha ileri çalışmalar yapılmıştır ancak hastalığı durdurma konusunda hiçbiri etkili olmamıştır. Valproat ve benzodiazepin gibi antikonvülzan ve anksiyolitik ilaçlar, hastalıkla ilişkili belirtileri hafifletebilir.[11]
  • Asıl olarak sıtma için üretilen bir ilaç olan mepakrin, CJH için bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilmiştir. Bu ilacın CJH üzerine etkililiği, Birleşik Krallık'taki titiz klinik deneylerle hesaplanmıştır ve sonuçlar da Lancet Neurology'de yayımlanmıştır.[91] Bu çalışmalarda bulunan verilere göre mepakrinin CJH'nin klinik ilerleyici üzerine hiçbir ölçülebilir etkisi yoktur.
  • İnsanların kullanımı için onaylanan astemizolün prion karşıtı aktivitesi olduğu ve Creutzfeldt-Jakob hastalığı için bir tedavi seçeneği olabileceği bulunmuştur.[92]
  • Prion proteinini hedef alan ve kod adı PRN100 olan monoklonal antikorlar, 2018-2022 yılları arasında yapılan klinik çalışma süresince erken evre Creutzfeldt-Jakob hastalığına sahip olan altı kişiye verilmiştir. Tedavinin vücutta iyi karşılandığı ve antikorların beyine ulaşabildiği görülmüştür. Hastaların nörolojik gerileme göstermesine ve beklenenden uzun yaşamamalarına rağmen University College Londondaki bilim insanları, bu erken evre sonuçlarını cesaretlendirici bulmuştur ve mümkün olan en erken evre olacak şekilde yeniden ve daha geniş kapsamlı bir çalışma yapılmasını önermiştir.[93]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e CDC (14 Mayıs 2024). "Classic Creutzfeldt-Jakob Disease". Creutzfeldt-Jakob Disease (CJD) (İngilizce). 24 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Creutzfeldt-Jakob Disease Fact Sheet | National Institute of Neurological Disorders and Stroke". web.archive.org. 4 Temmuz 2017. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  3. ^ "Creutzfeldt-Jakob disease". www.whonamedit.com. 21 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  4. ^ a b c d Manix, Marc; Kalakoti, Piyush; Henry, Miriam; Thakur, Jai; Menger, Richard; Guthikonda, Bharat; Nanda, Anil (1 Kasım 2015). "Creutzfeldt-Jakob disease: updated diagnostic criteria, treatment algorithm, and the utility of brain biopsy". Neurosurgical Focus (İngilizce). 39 (5): E2. doi:10.3171/2015.8.FOCUS15328. ISSN 1092-0684. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  5. ^ Brandel, Jean-Philippe; Vlaicu, M. Bustuchina; Culeux, Audrey; Belondrade, Maxime; Bougard, Daisy; Grznarova, Katarina; Denouel, Angeline; Plu, Isabelle; Bouaziz-Amar, Elodie; Seilhean, Danielle; Levasseur, Michèle (2 Temmuz 2020). "Variant Creutzfeldt–Jakob Disease Diagnosed 7.5 Years after Occupational Exposure". New England Journal of Medicine (İngilizce). 383 (1): 83-85. doi:10.1056/NEJMc2000687. ISSN 0028-4793. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  6. ^ "Variant Creutzfeldt–Jakob disease (vCJD)". web.archive.org. 5 Mart 2017. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  7. ^ "About CJD | Creutzfeldt-Jakob Disease, Classic (CJD) | Prion Disease | CDC". web.archive.org. 9 Eylül 2017. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  8. ^ "A 49-Year-Old Man With Forgetfulness and Gait Impairment". web.archive.org. 6 Temmuz 2017. 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  9. ^ Daroff, Robert B.; Bradley, W. G., (Ed.) (2012). Bradley's neurology in clinical practice: edited by] Robert B. Daroff ... [et al. 6th ed. Philadelphia, PA: Elsevier/Saunders. ISBN 978-1-4377-0434-1. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  10. ^ Brown, Paul; Cathala, Françoise; Castaigne, Paul; Gajdusek, D. Carleton (Kasım 1986). "Creutzfeldt‐Jakob disease: Clinical analysis of a consecutive series of 230 neuropathologically verified cases". Annals of Neurology (İngilizce). 20 (5): 597-602. doi:10.1002/ana.410200507. ISSN 0364-5134. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  11. ^ a b "Creutzfeldt-Jakob Disease (CJD): Prion Diseases: Merck Manual Home Edition". web.archive.org. 4 Haziran 2011. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  12. ^ Atalay, Fatma Oz; Tolunay, Sahsine; Ozgun, Gonca; Bekar, Ahmet; Zarifoglu, Mehmet (2013). "Creutzfeldt-jakob disease: report of four cases and review of the literature". Turkish Journal of Pathology. doi:10.5146/tjpath.2013.01195. ISSN 1018-5615. 
  13. ^ Sattar, Hussain A. (2022). Fundamentals of pathology: medical course and step 1 review. 2022 edition. Chicago: Pathoma.com. ISBN 978-0-9832246-3-1. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  14. ^ Clarke, Anthony R.; Jackson, Graham S.; Collinge, John (28 Şubat 2001). Dobson, C. M.; Ellis, R. J.; Fersht, A. R. (Ed.). "The molecular biology of prion propagation". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences (İngilizce). 356 (1406): 185-195. doi:10.1098/rstb.2000.0764. ISSN 0962-8436. PMC 1088424 $2. PMID 11260799. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  15. ^ Geschwind, Michael D. (Aralık 2015). "Prion Diseases". CONTINUUM: Lifelong Learning in Neurology (İngilizce). 21 (6): 1612. doi:10.1212/CON.0000000000000251. ISSN 1080-2371. PMC 4879966 $2. PMID 26633779. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  16. ^ Armitage, W. J.; Tullo, A. B.; Ironside, J. W. (Ekim 2009). "Risk of Creutzfeldt–Jakob disease transmission by ocular surgery and tissue transplantation". Eye (İngilizce). 23 (10): 1926-1930. doi:10.1038/eye.2008.381. ISSN 1476-5454. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  17. ^ Esmonde, T.; Lueck, C. J.; Symon, L.; Duchen, L. W.; Will, R. G. (1 Eylül 1993). "Creutzfeldt-Jakob disease and lyophilised dura mater grafts: report of two cases". Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry (İngilizce). 56 (9): 999-1000. doi:10.1136/jnnp.56.9.999. ISSN 0022-3050. PMC 489736 $2. PMID 8410042. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  18. ^ Bernoulli, C.; Siegfried, J.; Baumgartner, G.; Regli, F.; Rabinowicz, T.; Gajdusek, D.C.; Gibbs, C.J. (Şubat 1977). "DANGER OF ACCIDENTAL PERSON-TO-PERSON TRANSMISSION OF CREUTZFELDT-JAKOB DISEASE BY SURGERY". The Lancet. 309 (8009): 478-479. doi:10.1016/s0140-6736(77)91958-4. ISSN 0140-6736. 
  19. ^ "404 - Emerging Infectious Diseases journal". wwwnc.cdc.gov. doi:10.3201/eid1806.120116. PMC 3358170 $2. PMID 22607808. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  20. ^ Brown, Paul; Gibbs, C. J.; Rodgers‐Johnson, Pamela; Asher, David M.; Sulima, Michael P.; Bacote, Alfred; Goldfarb, Lev G.; Gajdusek, D. Carleton (Mayıs 1994). "Human spongiform encephalopathy: The national institutes of health series of 300 cases of experimentally transmitted disease". Annals of Neurology (İngilizce). 35 (5): 513-529. doi:10.1002/ana.410350504. ISSN 0364-5134. 8 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  21. ^ "New form of BSE resembles sporadic CJD | CIDRAP". www.cidrap.umn.edu (İngilizce). 19 Şubat 2004. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  22. ^ Collinge, John; Sidle, Katie C. L.; Meads, Julie; Ironside, James; Hill, Andrew F. (Ekim 1996). "Molecular analysis of prion strain variation and the aetiology of 'new variant' CJD". Nature (İngilizce). 383 (6602): 685-690. doi:10.1038/383685a0. ISSN 1476-4687. 2 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  23. ^ Collinge, John; Whitfield, Jerome; McKintosh, Edward; Beck, John; Mead, Simon; Thomas, Dafydd J; Alpers, Michael P (Haziran 2006). "Kuru in the 21st century—an acquired human prion disease with very long incubation periods". The Lancet. 367 (9528): 2068-2074. doi:10.1016/s0140-6736(06)68930-7. ISSN 0140-6736. 
  24. ^ Liberski, Pawel P. (Eylül 2013). "Kuru: A Journey Back in Time from Papua New Guinea to the Neanderthals' Extinction". Pathogens (İngilizce). 2 (3): 472-505. doi:10.3390/pathogens2030472. ISSN 2076-0817. PMC 4235695 $2. PMID 25437203. 12 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  25. ^ Jackson, Graham S.; McKintosh, Edward; Flechsig, Eckhard; Prodromidou, Kanella; Hirsch, Petra; Linehan, Jackie; Brandner, Sebastian; Clarke, Anthony R.; Weissmann, Charles; Collinge, John (2005). "An enzyme–detergent method for effective prion decontamination of surgical steel". Journal of General Virology. 86 (3): 869-878. doi:10.1099/vir.0.80484-0. ISSN 1465-2099. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  26. ^ 3.3 Demenz mit Lewy-Körperchen. 2., aktualisierte und überarbeitete Auflage (Almanca). Thieme Verlag. 2012. doi:10.1055/b-0034-22435. ISBN 978-3-13-136912-3. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  27. ^ a b Ridley, R. M.; Baker, H. F.; Crow, T. J. (Şubat 1986). "Transmissible and non-transmissible neurodegenerative disease: similarities in age of onset and genetics in relation to aetiology". Psychological Medicine (İngilizce). 16 (1): 199-207. doi:10.1017/S0033291700002634. ISSN 1469-8978. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  28. ^ Will, R. G.; Alperovitch, A.; Poser, S.; Pocchiari, M.; Hofman, A.; Mitrova, E.; de Silva, R.; D'Alessandro, M.; Delasnerie‐Laupretre, N.; Zerr, I.; van Duijn, C. (Haziran 1998). "Descriptive epidemiology of Creutzfeldt‐Jakob disease in six european countries, 1993–1995". Annals of Neurology (İngilizce). 43 (6): 763-767. doi:10.1002/ana.410430611. ISSN 0364-5134. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2024. 
  29. ^ "Book sources - Wikipedia". en.wikipedia.org (İngilizce). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  30. ^ Mead, Simon; Rudge, Peter (1 Nisan 2017). "CJD mimics and chameleons". Practical Neurology (İngilizce). 17 (2): 113-121. doi:10.1136/practneurol-2016-001571. ISSN 1474-7758. PMC 5520355 $2. PMID 28153848. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  31. ^ Satoh, Jun-ichi; Kurohara, Kazuhiro; Yukitake, Motohiro; Kuroda, Yasuo (1999). "The 14-3-3 Protein Detectable in the Cerebrospinal Fluid of Patients with Prion-Unrelated Neurological Diseases Is Expressed Constitutively in Neurons and Glial Cells in Culture". European Neurology (İngilizce). 41 (4): 216-225. doi:10.1159/000008054. ISSN 0014-3022. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". jamanetwork.com. doi:10.1001/archneur.60.6.813. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  33. ^ Chitravas, Numthip; Jung, Richard S.; Kofskey, Diane M.; Blevins, Janis E.; Gambetti, Pierluigi; Leigh, R. John; Cohen, Mark L. (Eylül 2011). "Treatable neurological disorders misdiagnosed as Creutzfeldt‐Jakob disease". Annals of Neurology (İngilizce). 70 (3): 437-444. doi:10.1002/ana.22454. ISSN 0364-5134. PMC 3170496 $2. PMID 21674591. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  34. ^ Sano, Kazunori; Satoh, Katsuya; Atarashi, Ryuichiro; Takashima, Hiroshi; Iwasaki, Yasushi; Yoshida, Mari; Sanjo, Nobuo; Murai, Hiroyuki; Mizusawa, Hidehiro; Schmitz, Matthias; Zerr, Inga (25 Oca 2013). "Early Detection of Abnormal Prion Protein in Genetic Human Prion Diseases Now Possible Using Real-Time QUIC Assay". PLOS ONE (İngilizce). 8 (1): e54915. doi:10.1371/journal.pone.0054915. ISSN 1932-6203. PMC 3556051 $2. PMID 23372790. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  35. ^ Foutz, Aaron; Appleby, Brian S.; Hamlin, Clive; Liu, Xiaoqin; Yang, Sheng; Cohen, Yvonne; Chen, Wei; Blevins, Janis; Fausett, Cameron; Wang, Han; Gambetti, Pierluigi (Ocak 2017). "Diagnostic and Prognostic Value of Human Prion Detection in Cerebrospinal Fluid". Annals of neurology. 81 (1): 79-92. doi:10.1002/ana.24833. ISSN 0364-5134. PMC 5266667 $2. PMID 27893164. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". jamanetwork.com. doi:10.1001/jamaneurol.2016.4614. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  37. ^ Sanchez-Juan, P.; Green, A.; Ladogana, A.; Cuadrado-Corrales, N.; Sáanchez-Valle, R.; Mitrováa, E.; Stoeck, K.; Sklaviadis, T.; Kulczycki, J.; Hess, K.; Bodemer, M. (22 Ağustos 2006). "CSF tests in the differential diagnosis of Creutzfeldt-Jakob disease". Neurology (İngilizce). 67 (4): 637-643. doi:10.1212/01.wnl.0000230159.67128.00. ISSN 0028-3878. 
  38. ^ Tattum, M. Howard; Jones, Samantha; Pal, Suvankar; Khalili‐Shirazi, Azedeh; Collinge, John; Jackson, Graham S. (Aralık 2010). "A highly sensitive immunoassay for the detection of prion‐infected material in whole human blood without the use of proteinase K". Transfusion (İngilizce). 50 (12): 2619-2627. doi:10.1111/j.1537-2995.2010.02731.x. ISSN 0041-1132. 8 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  39. ^ Fragoso, Diego Cardoso; Gonçalves Filho, Augusto Lio da Mota; Pacheco, Felipe Torres; Barros, Bernardo Rodi; Aguiar Littig, Ingrid; Nunes, Renato Hoffmann; Maia Júnior, Antônio Carlos Martins; da Rocha, Antonio J. (Ocak 2017). "Imaging of Creutzfeldt-Jakob Disease: Imaging Patterns and Their Differential Diagnosis". RadioGraphics (İngilizce). 37 (1): 234-257. doi:10.1148/rg.2017160075. ISSN 0271-5333. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  40. ^ a b Finkenstaedt, M; Szudra, A; Zerr, I; Poser, S; Hise, J H; Stoebner, J M; Weber, T (Haziran 1996). "MR imaging of Creutzfeldt-Jakob disease". Radiology (İngilizce). 199 (3): 793-798. doi:10.1148/radiology.199.3.8638007. ISSN 0033-8419. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  41. ^ Ukisu, Ryutarou; Kushihashi, Tamio; Kitanosono, Takashi; Fujisawa, Hidefumi; Takenaka, Hiroki; Ohgiya, Yoshimitsu; Gokan, Takehiko; Munechika, Hirotsugu (Şubat 2005). "Serial Diffusion-Weighted MRI of Creutzfeldt-Jakob Disease". American Journal of Roentgenology (İngilizce). 184 (2): 560-566. doi:10.2214/ajr.184.2.01840560. ISSN 0361-803X. 24 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  42. ^ Kumaran, Sunitha P.; Gupta, Kanchan; Pushpa, B. T.; Viswamitra, Sanjaya; Joshy, E. V. (--). "Diffusion-weighted imaging: As the first diagnostic clue to Creutzfeldt Jacob disease". Journal of Neurosciences in Rural Practice (İngilizce). 3 (3): 408-410. doi:10.4103/0976-3147.102645. ISSN 0976-3147. PMC 3505356 $2. PMID 23189017. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.  Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  43. ^ "Diffusion-Weighted and Fluid-Attenuated Inversion Recovery Imaging in Creutzfeldt-Jakob Disease: High Sensitivity and Specificity for Diagnosis -- Young et al. 26 (6): 1551 -- American Journal of Neuroradiology". web.archive.org. 7 Eylül 2008. 7 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  44. ^ Abdulmassih, Rasha; Min, Zaw (1 Mart 2016). "An ominous radiographic feature: cortical ribbon sign". Internal and Emergency Medicine (İngilizce). 11 (2): 281-283. doi:10.1007/s11739-015-1287-4. ISSN 1970-9366. 
  45. ^ "Thalamic Involvement in Sporadic Creutzfeldt-Jakob Disease: A Diffusion-Weighted MR Imaging Study -- Tschampa et al. 24 (5): 908 -- American Journal of Neuroradiology". web.archive.org. 10 Ekim 2008. 10 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  46. ^ Morley, Nicholas; Hofer, Monika; Wilkinson, Philip; Bradley, Kevin (Ekim 2021). "18FDG PET-CT in sporadic Creutzfeldt-Jakob disease, correlated with MRI and histology". World Journal of Nuclear Medicine (İngilizce). 20 (04): 411-413. doi:10.4103/wjnm.wjnm_5_21. ISSN 1450-1147. PMC 8686746 $2. PMID 35018165. 
  47. ^ Connor, Allyson; Wang, Han; Appleby, Brian S.; Rhoads, Daniel D. (Ekim 2019). Kraft, Colleen Suzanne (Ed.). "Clinical Laboratory Tests Used To Aid in Diagnosis of Human Prion Disease". Journal of Clinical Microbiology (İngilizce). 57 (10). doi:10.1128/JCM.00769-19. ISSN 0095-1137. PMC 6760952 $2. PMID 31366689. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  48. ^ Igel-Egalon, Angélique; Béringue, Vincent; Rezaei, Human; Sibille, Pierre (Mart 2018). "Prion Strains and Transmission Barrier Phenomena". Pathogens (İngilizce). 7 (1): 5. doi:10.3390/pathogens7010005. ISSN 2076-0817. PMC 5874731 $2. PMID 29301257. 24 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  49. ^ a b Sternberg's Diagnostic Surgical Pathology, 5th edition. 
  50. ^ Liberski, Paweł P. (2004). "Spongiform change--an electron microscopic view". Folia Neuropathologica. 42 Suppl B: 59-70. ISSN 1641-4640. PMID 16903142. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  51. ^ MD, Edward C. Klatt. "Pathology of Degenerative CNS Diseases". library.med.utah.edu. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  52. ^ G. B., Dudhatra; Kumar, Avinash; C. M., Modi; M. M., Awale; H. B., Patel; S. K., Mody (14 Ağustos 2013). "Transmissible Spongiform Encephalopathies Affecting Humans". ISRN Infectious Diseases (İngilizce). 2013: 1-11. doi:10.5402/2013/387925. ISSN 2090-8725. 18 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  53. ^ a b c d Budka, Herbert; Will, Robert G. (1 Kasım 2015). "The end of the BSE saga: do we still need surveillance for human prion diseases?". Swiss Medical Weekly (İngilizce). 145 (4546): w14212-w14212. doi:10.4414/smw.2015.14212. ISSN 1424-3997. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  54. ^ a b c "WHO | Variant Creutzfeldt-Jakob disease". web.archive.org. 4 Şubat 2016. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  55. ^ Bonda, David J.; Manjila, Sunil; Mehndiratta, Prachi; Khan, Fahd; Miller, Benjamin R.; Onwuzulike, Kaine; Puoti, Gianfranco; Cohen, Mark L.; Schonberger, Lawrence B.; Cali, Ignazio (1 Temmuz 2016). "Human prion diseases: surgical lessons learned from iatrogenic prion transmission". Neurosurgical Focus (İngilizce). 41 (1): E10. doi:10.3171/2016.5.FOCUS15126. ISSN 1092-0684. PMC 5082740 $2. PMID 27364252. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  56. ^ "Creutzfeldt-Jakob disease - Treatment". nhs.uk (İngilizce). 23 Ekim 2017. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  57. ^ Ng, Marcus C.; Westover, M. Brandon; Cole, Andrew J. (7 Şubat 2014). "Treating seizures in Creutzfeldt–Jakob disease". Epilepsy & Behavior Case Reports. 2: 75-79. doi:10.1016/j.ebcr.2014.01.004. ISSN 2213-3232. PMC 4308028 $2. PMID 25667875. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  58. ^ Mizutani, Toshio; Okumura, Atsushi; Oda, Masaya; Shiraki, Hirotsugu (Şubat 1981). "Panencephalopathic type of Creutzfeldt-Jakob disease: primary involvement of the cerebral white matter". Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 44 (2): 103-115. ISSN 0022-3050. PMID 7012278. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  59. ^ "Belfast man with vCJD dies after long battle". BBC News (İngilizce). 7 Mart 2011. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  60. ^ "Homepage | CDC Classic CJD". web.archive.org. 6 Mayıs 2009. 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  61. ^ "Variant CJD, Fact Sheet | CDC vCJD". web.archive.org. 7 Mayıs 2009. 7 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  62. ^ a b "ClinicalKey". www.clinicalkey.com. 25 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  63. ^ a b c Uttley, Lesley; Carroll, Christopher; Wong, Ruth; Hilton, David A; Stevenson, Matt (Ocak 2020). "Creutzfeldt-Jakob disease: a systematic review of global incidence, prevalence, infectivity, and incubation". The Lancet Infectious Diseases. 20 (1): e2-e10. doi:10.1016/s1473-3099(19)30615-2. ISSN 1473-3099. 
  64. ^ Prion Diseases (İngilizce). doi:10.1385/0896033422. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  65. ^ Meggendorfer, Friedrich (1 Şubat 1930). "Klinische und genealogische Beobachtungen bei einem Fall von spastischer Pseudosklerose Jakobs". Zeitschrift für die gesamte Neurologie und Psychiatrie (Almanca). 128 (1): 337-341. doi:10.1007/BF02864269. ISSN 0303-4194. 
  66. ^ Gambetti, Pierluigi; Kong, Qingzhong; Zou, Wenquan; Parchi, Piero; Chen, Shu G (1 Haziran 2003). "Sporadic and familial CJD: classification and characterisation". British Medical Bulletin. 66 (1): 213-239. doi:10.1093/bmb/66.1.213. ISSN 1471-8391. 
  67. ^ a b c d e f Ricketts, M N; Cashman, N R; Stratton, E E; ElSaadany, S (1997). "Is Creutzfeldt-Jakob disease transmitted in blood?". Emerging Infectious Diseases. 3 (2): 155-163. ISSN 1080-6040. PMC 2627622 $2. PMID 9204296. 13 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  68. ^ Ae, Ryusuke; Hamaguchi, Tsuyoshi; Nakamura, Yosikazu; Yamada, Masahito; Tsukamoto, Tadashi; Mizusawa, Hidehiro; Belay, Ermias D.; Schonberger, Lawrence B. (9 Mart 2018). "Update: Dura Mater Graft–Associated Creutzfeldt-Jakob Disease — Japan, 1975–2017". Morbidity and Mortality Weekly Report. 67 (9): 274-278. doi:10.15585/mmwr.mm6709a3. ISSN 0149-2195. PMC 5844283 $2. PMID 29518068. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  69. ^ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1997". NobelPrize.org (İngilizce). 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  70. ^ Manuelidis, Laura; Yu, Zhoa-Xue; Barquero, Nuria; Mullins, Brian (6 Şubat 2007). "Cells infected with scrapie and Creutzfeldt–Jakob disease agents produce intracellular 25-nm virus-like particles". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 104 (6): 1965-1970. doi:10.1073/pnas.0610999104. ISSN 0027-8424. PMC 1794316 $2. PMID 17267596. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  71. ^ Department of Health. Victoria, Australia. "Creutzfeldt-Jakob disease". www.health.vic.gov.au (İngilizce). 24 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  72. ^ "Stuff". www.stuff.co.nz. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024. 
  73. ^ "Mike Homer dies at 50; a former vice president of Netscape". Los Angeles Times (İngilizce). 5 Şubat 2009. 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  74. ^ "Autopsy confirms rare brain disease in NH patient - Boston News, Weather, Sports | FOX 25 | MyFoxBoston". web.archive.org. 21 Eylül 2013. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  75. ^ "NH patient likely died of rare brain disease". web.archive.org. 8 Eylül 2013. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  76. ^ "5 Cape Cod Hospital patients possibly exposed to brain disease - News Local Massachusetts - Boston.com". web.archive.org. 9 Eylül 2013. 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  77. ^ "Officials: Lockhart, 'Utah's Iron Lady' died from Creutzfeldt-Jakob disease". web.archive.org. 20 Ocak 2015. 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  78. ^ "John S. Carroll, acclaimed newspaper editor in Baltimore and L.A., dies at 73 - The Washington Post". web.archive.org. 19 Eylül 2016. 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  79. ^ Roshanian, Arya (30 Aralık 2016). "Barbara Tarbuck, 'General Hospital' and 'American Horror Story' Actress, Dies at 74". Variety (İngilizce). 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  80. ^ Joseph, Andrew (21 Mart 2021). "José Baselga, renowned cancer researcher and AstraZeneca oncology R&D head, dies at 61". STAT (İngilizce). Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  81. ^ Trout, Jonathan; Roberts, Matthew; Tabet, Michel; Kotkowski, Eithan; Horn, Sarah (9 Nisan 2024). "Two Hunters from the Same Lodge Afflicted with Sporadic CJD: Is Chronic Wasting Disease to Blame? (P7-13.002)". Neurology (İngilizce). 102 (17_supplement_1). doi:10.1212/WNL.0000000000204407. ISSN 0028-3878. 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  82. ^ ""Detecting Prions in Blood" (PDF). Microbiology Today: 195. August 2010. Archived from the original (PDF) on 31 March 2012. Retrieved 2011-08-21" (PDF). 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  83. ^ Rubenstein, Richard; Chang, Binggong; Gray, Perry; Piltch, Martin; Bulgin, Marie S.; Sorensen-Melson, Sharon; Miller, Michael W. (2010). "A novel method for preclinical detection of PrPSc in blood". Journal of General Virology. 91 (7): 1883-1892. doi:10.1099/vir.0.020164-0. ISSN 1465-2099. 23 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  84. ^ Orrú, Christina D.; Bongianni, Matilde; Tonoli, Giovanni; Ferrari, Sergio; Hughson, Andrew G.; Groveman, Bradley R.; Fiorini, Michele; Pocchiari, Maurizio; Monaco, Salvatore; Caughey, Byron; Zanusso, Gianluigi (7 Ağustos 2014). "A Test for Creutzfeldt–Jakob Disease Using Nasal Brushings". New England Journal of Medicine (İngilizce). 371 (6): 519-529. doi:10.1056/NEJMoa1315200. ISSN 0028-4793. PMC 4186748 $2. PMID 25099576. 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  85. ^ "BBC News - Belfast man with vCJD dies after long battle". web.archive.org. 3 Kasım 2012. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  86. ^ "Use of Pentosan Polysulphate in the treatment of, or prevention of, vCJD : Department of Health - Policy and guidance". web.archive.org. 5 Temmuz 2007. 5 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  87. ^ Rainov, N G; Tsuboi, Y; Krolak-Salmon, P; Vighetto, A; Doh-ura, K (Mayıs 2007). "Experimental treatments for human transmissible spongiform encephalopathies: is there a role for pentosan polysulfate?". Expert Opinion on Biological Therapy (İngilizce). 7 (5): 713-726. doi:10.1517/14712598.7.5.713. ISSN 1471-2598. 13 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  88. ^ "The rise and fall of pentosan polysulfate in prion disease". www.cureffi.org. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  89. ^ Pfeifer, Alexander; Eigenbrod, Sabina; Al-Khadra, Saba; Hofmann, Andreas; Mitteregger, Gerda; Moser, Markus; Bertsch, Uwe; Kretzschmar, Hans (1 Aralık 2006). "Lentivector-mediated RNAi efficiently suppresses prion protein and prolongs survival of scrapie-infected mice". The Journal of Clinical Investigation (İngilizce). 116 (12): 3204-3210. doi:10.1172/JCI29236. ISSN 0021-9738. PMC 1679709 $2. PMID 17143329. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  90. ^ "Revamp of brain 'could slow CJD'" (İngilizce). 4 Aralık 2006. 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  91. ^ Collinge, John; Gorham, Michele; Hudson, Fleur; Kennedy, Angus; Keogh, Geraldine; Pal, Suvankar; Rossor, Martin; Rudge, Peter; Siddique, Durre; Spyer, Moira; Thomas, Dafydd (Nisan 2009). "Safety and efficacy of quinacrine in human prion disease (PRION-1 study): a patient-preference trial". The Lancet. Neurology. 8 (4): 334-344. doi:10.1016/S1474-4422(09)70049-3. ISSN 1474-4422. PMC 2660392 $2. PMID 19278902. 9 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  92. ^ Karapetyan, Yervand Eduard; Sferrazza, Gian Franco; Zhou, Minghai; Ottenberg, Gregory; Spicer, Timothy; Chase, Peter; Fallahi, Mohammad; Hodder, Peter; Weissmann, Charles; Lasmézas, Corinne Ida (23 Nisan 2013). "Unique drug screening approach for prion diseases identifies tacrolimus and astemizole as antiprion agents". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 110 (17): 7044-7049. doi:10.1073/pnas.1303510110. ISSN 0027-8424. PMC 3637718 $2. PMID 23576755. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024. 
  93. ^ Mead, S.; Khalili-Shirazi, A.; Potter, C.; Mok, T.; Nihat, A.; Hyare, H.; Canning, S.; Schmidt, C.; Campbell, T.; Darwent, L.; Muirhead, N. (1 Nisan 2022). "Prion protein monoclonal antibody (PRN100) therapy for Creutzfeldt–Jakob disease: evaluation of a first-in-human treatment programme". The Lancet Neurology. 21 (4): 342-354. ISSN 1474-4422. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Creutzfeldt-Jakob_hastalığı&oldid=33875416" sayfasından alınmıştır