Inverness
| Inverness Inbhir Nis | |
|---|---|
City of Inverness | |
 | |
.png) İskoçya içinde Inverness | |
| Ülke |  Birleşik Krallık |
| Birleşik Krallık ülkeleri |  İskoçya |
| İl | Highland Yerel İdaresi |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 28,8 km² |
| • Kent | 52,0 km² (20 mil²) |
| Nüfus (2016) | |
| • Şehir | 47.290 |
| • Yoğunluk | 1,200/km² |
| • Kent | 63,220 |
| Zaman dilimi | UTC±00.00 (BAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+01.00 (BAYS) |
Resmî site City of Inverness and Area | |
Inverness, (İskoçça "İnbhir Nis") yerel idare bakımdan Birleşik Krallık'ın İskoçya ülkesinin Highlands bölgesinin merkezidir.[1] Coğrafya görüşüyle de İskoçya'nın en kuzey engebeli kısmı olan Highlands coğrafik alanının taşıma ve iletişim bağlarının düğüm noktasında olarak bu bölgenin doğal bir merkezidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Inverness'de ilk yerleşkenin Pikt adı verilen yerli kabileler tarafından kurulan bir müstahkem mevki olduğu bilinmektedir. İlk yazılı belge misyoner Columba'nın 565 yılında Pikt kralı Brude'yi Hristyanlığı kabul ettirmek için ziyareti ile ilgilidir. Bu kralın günümüzdeki şehrin 2,4 km batısında bir korunaklı mevkide yaşadığı kabul edilmiştir.
Shakespeare tarafından ele alınan bir konu olan İskoç Kralı I. Macbeth'in daha önce Kral olan I. Duncan'ı öldürmesi yine Inverness'de, şimdiki kalenin 1 km kuzey-doğusunda bulunan bir başka müstakhem mevkide olmuştur. Bu eski savunma mevkiini ortadan kaldırtan, İskoç kralı "III. Malcolm Cranmore" (saltanatı 1058-1093) günümüzdeki Inverness kalesinin mevkine ilk kaleyi yaptıran olmuştur.
Bu kalenin ve Inverness yerleşkesinin stratejik konum yerine karşı birçok (Highland'li klan mensuplarının, Hebridies adasında yaşayanların ve İskandinavya'dan gelen Vikinglerin) hücumlarına odak olmuştur.
Orta Çağlarda bir ticaret merkezi haline gelen Inverness'de geleneksel olarak yılın belli günlerinde 4 değişik panayır tertip edilir olmuştur. İskoç Kralı "William, Aslan" (hükümdarlığı 1165-1214) Inverness'e 4 değişik berat vermiş ve bunların birisi ile Inverness "Kraliyet beldesi (Royal burgh)" olmuştur. 1233de Inverness'de kral yetkisi ile bir Bominikan manastırı kurulmuştur. Inverness to 16. yüzyıllara kadar zaman zaman (1187, 1340, 1411, 1454, 1491, 1562'de) hücumlara uğramış ve yerleşke etrafında va yakınlarında yapılan çatışmalar İskoç tarihine geçmiştir.
1603'te İskoç kralı VI. James İngiltere Kralı I. James olunca İskoçya ve İngiltere tek bir kral altında bulunan iki değişik devlet olarak idare edilmeye başlanmıştır. I. James'in oğlu I. Charles döneminde İngiltere'de Kralcılar ve Parlementoculara arasında 1642 - 1651 döneminde İngiliz İç Savaşı çıkmış ve İskoçlar I. Charles'a destek vermişlerdir. İngiliz parlamento orduları Oliver Cromwell komutasında İskoçya'yı fethedip İngilizler şimdiki Inverness kalesinin hemen kuzeyinde yeni bir kale inşa ettirilmiştir. Bu kale 1680de İngiltere'de krallık tekrar getirilip II. Charles'a tekrar tahtı iade edildikten sonra, II. Charles'in İskoçya Kralı olma yetkisiyle ve kararıyla yıktırıldı.
1688 ile 1746 döneminde aynı İngiliz/İskoç kralı II./VII. James'in geri getirilmesi için ortaya çıkan "Jakobit İsyanları" Inverness'e çok etkiler yaptı. 1715'te İskoç Jacobit isyancıları Inverness kalesini ellerine geçirdiler. 1727'de Inverness'de İngiliz ordularının Highlands'ları kontrol edebilmesi için Fort George adlı bir kale inşa edildi. Ama bu 1746'da bu kale isyancılara teslim oldu ve duvarlar patlayıcı madde ile yıkıldı. 1746'da Inverness yakınlarında bulunan "Culloden Moor" kırsal alanında Jakobit isyancı Highland İskoçları ile İngiliz ve onlara destek veren Lowland İskoç orduları arasında yapılan Culloden Muharebesi'nde Jakobit taraftarları hezimete uğratılınca bu isyan sona erdi. Culloden Britanya adasında yapılan son askeri çatışma olarak ün kazandı ve İskoç milliyetçileri tarafından hala hazin bir hatıra olarak anılmaktadır.
İngilizler 1748-1769'da Inverness şehrinin 18 km kuzeydoğusuna büyük yatırımlarla en modern istihkamcılık usullerini kullanarak ve çok sayıda top mevzi kurarak "Fort George" adlı kaleyi kurdular ve bu kale hâlâ Birleşik Krallık ordularının İskoç alaylarının ana kışlası olmaktadır.
Coğrafi konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik Krallığı'en en kuzeyde bulunan şehir statüsü taşıyan yerleşkesi olup İskoçya ülkesi başkenti olan Edinburg'dan 254 km ve Birleşik Krallık başkenti olan Londra'dan 903 km uzaktadır.
Inverness Kuzey Deniz'inden doğuya doğru kara içine sokulan bir fiyordu olan Moray Fırth'un hemen sonunda bulunmaktadır. Inverness "Loch Ness" gölünden kuzey-doğuya Moray Fırth fiyorduna akan Ness Nehri'nin ağzında Moray Fırth'in doğu ucunda konumlanmıştır. Şehirden güney-doğu yönünde içinde Loch Lochy, Loch Ashie ve Loch Ness golleri bulunan "Great Glen (Büyük Vadi)" bulunmaktadır. 19. yüzyılda Kuzey Denizi üzerinde bulunan Inverness'i bu vadiden ve göllerden birbirine bağlayıp Atlantik Okyanusu'nun bir fiyordu olan Loch Linnbe'de bulunan Fort William şehrine bağlayan "Caledonian Kanal"i zamanına göre gayet büyük yatırımlarla açılmıştır ve güneybatı ucunda olan Inverness'e önem kazandıracağı ön görülmüştür. Fakat yelkenli gemiler için yapıldığı için istimli büyük gemiler bu kanalı kullanamamış ve bu kanal gayet başarısız olmuştur. Caledonian kanalının içinde bulunduğu "Great Glen" vadisi "Glen Fault" adı verilen sismik çatlak üzerindedir ama bu sismik bakımdan aktif bu çatlak üzerinde fazla geolojik faaliyet bulunmamaktadır. Inverness'i etkileyen en son deprem 1934'te olmuş ve hafif geçmiştir.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Inverness'in iklimi Okyanus iklimidir. Ama Invereness Birleşik Krallık şehirleri arasında mevsimler arasında en çok ortalama ısı farkı gösteren şehir statüsündeki yerleşkedir. Kışlar soğuk olup -19 °C dereceye düştüğü görülür ve yazlar da sıcak olup bazı günler +29'a çıkmaktadır. Yılda ortalama yağışlı günler sayısı 228; ortalama yağışın 84,3 cm olduğu ve yılda ortalama güneş çıktığı zaman 109 gün olduğu yapılan rasatlardan ölçülmüştür.
 Inverness iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 11,9 | 12,7 | 19,4 | 23,7 | 26,6 | 29,7 | 30,9 | 29,1 | 25,8 | 20,3 | 15,4 | 11,4 | 30,9 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 6,9 | 7,3 | 9,3 | 11,6 | 14,6 | 16,9 | 18,9 | 18,6 | 16,1 | 12,6 | 9,3 | 7,0 | 12,5 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 4,0 | 4,3 | 5,9 | 7,8 | 10,5 | 13,1 | 15,2 | 14,9 | 12,5 | 9,3 | 6,4 | 4,1 | 9,0 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 1,1 | 1,2 | 2,4 | 4,0 | 6,4 | 9,3 | 11,4 | 11,2 | 8,9 | 6,0 | 3,5 | 1,2 | 5,6 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −18,7 | −17,2 | −12,8 | −6,3 | −4,1 | −1,2 | 2,4 | 1,2 | 0,2 | −4,5 | −11,7 | −16,8 | −18,7 |
| Ortalama yağış (mm) | 76,9 | 58,6 | 57,6 | 39,4 | 51,6 | 59,3 | 53,4 | 59,5 | 67,2 | 78,1 | 66,2 | 65,0 | 732,8 |
| Kaynak: Met Office[2] | |||||||||||||
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Inverness nüfusu genel olarak yükselme trendi göstermektedir. 1861'de yaklaşık 12.000 olan nüfus 2009 tahminine göre 44.220'ye yükselmiştir. Avrupa Birliği içinde Inverness çok hızlı büyüyen şehirler arasında hemen hemen başı çekmektedir. Şu anda İskoçya'nın kuzeyinde bulunan Highlands bölgesindeki nüfusun %25 kadarı Inverness veya yakın civarında yaşamaktadır. Şu tablo Inverness nüfusunun gelişmesini göstermektedir:
| Yıl | 1861 | 1871 | 1881 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nüfus | 12.509 | 14.469 | 17.365 | 28.107 | 29.774 | 34.839 | 40.011 | 41.234 | 40.949 | 44.220 |
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Inverness şehrinin şu resmî kardeş şehir anlaşmaları vardır:
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Inverness Kalesi -
Ness Nehri yaya köprüsü -
Inverness Academy Sokağı -
Inverness Garı'nda bir peron -
Ness Nehri -
Inverness manzarası
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ The Highland Council websitesi 20 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:6.3.2006).
- ^ "Inverness İklim Verileri 1981–2010". Met Office. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Curlie'de / Inverness Şehri için enformasyon sitesi (DMOZ tabanlı) (İngilizce)
(İngilizce)
- Inverness için bilgi kılavuzu[ölü/kırık bağlantı] (İngilizce)
