Unang Sulat kay Timoteo

Tanakh o Lumang Tipan
- Torah
  - Aklat ng Genesis
  - Aklat ng Exodo
  - Aklat ng Levitico
  - Deuteronomio
  - Aklat ng mga Bilang
- Neviim (Propeta)
  - Aklat ni Josue
  - Aklat ng mga Hukom
  - 1 Samuel
  - 2 Samuel
  - 1 Hari
  - 2 Hari
  - Aklat ni Isaias
  - Aklat ni Jeremias
  - Aklat ni Sofonias
  - Aklat ni Hageo
  - Aklat ni Zacarias
  - Aklat ni Malakias
- Ketuvim (Kasulatan)
  - Aklat ng mga Awit
  - Aklat ng mga Kawikaan
  - Aklat ni Rut
  - Awit ni Solomon
  - Eclesiastes
  - Aklat ng mga Panaghoy
  - Aklat ni Ester
  - Aklat ni Daniel
  - Aklat ni Esdras
  - Aklat ni Nehemias
  - Mga Aklat ng mga Kronika
- Deuterocanon(Ikalawang Kanon)
  - Aklat ni Tobit
  - Aklat ni Judith
  - 1 Macabeo
  - 2 Macabeo
  - Karunungan ni Solomon
  - Sirach
  - Aklat ni Baruc
  - Mga Karagdagan sa Esther
  - Mga Karagdagan sa Daniel
- Kanon ng Silangang Ortodokso
  - Panalangin ni Manases
  - 1 Esdras
  - 2 Esdras
  - Awit 151
  - 3 Macabeo
  - 4 Macabeo
- Kanon ng Simbahang Etiopano
Bagong Tipan
- Mateo
- Marcos
- Lucas
- Juan
- Mga Gawa
- Mga Sulat
- Mga Sulat ni Pablo
- Mga Taga-Roma
- 1 Mga Taga-Corinto
- 2 Mga Taga-Corinto
- Mga Taga-Galacia
- Mga Taga-Efeso
- Mga Taga-Filipos
- Mga Taga-Colosas
- 1 Mga Taga-Tesalonica
- 2 Mga Taga-Tesalonica
- 1 Timoteo
- 2 Timoteo
- Tito
- Filemon
- Mga Hebreo
- Santiago
- 1 Pedro
- 2 Pedro
- 1 Juan
- 2 Juan
- 3 Juan
- Judas
- Aklat ng Pahayag

Ang Unang Sulat kay Timoteo ay isang aklat sa Bagong Tipan ng Bibliyang sinasabing isinulat ni Apostol San Pablo kay San Timoteo. Sinundan ito ng Ikalawang Sulat kay Timoteo. Katulad ng Sulat kay Tito, mga sulat na pastoral o pampinuno ng simbahan (mga pari o pastor) ang mga liham para kay Timoteo sapagkat nauukol sa mga gawain ng mga pinuno ng parokyang katulad nina Timoteo at Tito.^[1]

Komposisyon

Sa batayan ng wika, nilalaman, at iba pang mga paktor, ang mga pastoral na liham ay itinuturing ng mga skolar ng Bibliya na hindi isinulat ng Apostol Pablo kundi pagkatapos ng kamatayan nito. ^[2] Ayon sa mga mga skolar, ang mga bokabularyo at mga stilong literaryo ng mga ito ay nabigong umangkop sa sitwayon ng buhay ni Pablo sa mga ibang sulat at natukoy ng mga skolar dito ang lumitaw ng Iglesiang Kristiyano kesa sa henerasyong apostoliko. Ang skolar na si P.N. Harrison sa aklat nitong "The Problem of the Pastoral Epistle" ang unang nagtangka upang pabulaanan ang pagiging may-akda ni Pablo sa pamamagitan ng pagbibilang ng hapax legomena o iba pang mga sukat bokabularyo. Ang isang halimbawa ng mga argumento ng stilo laban sa pagiging may-akda ni Pablo, ang trabaho ng pag-iingat ng tradisyon ay ipinagkatiwala sa mga ordinadong presbitero. Ang maliwanag na kahulugan ng presbuteros bilang indikasyon ng opisina ay ayon sa mga skolar tila dayuhan kay Pablo at sa lahing apostoliko. Ang mga halimbawa ng ibang mga opisina ay kinabibilangan ng 12 apostol sa Mga Gawa ng mga Apostol at ang pagkakahirang ng pitong deakono kaya naitatag ang opisina ng deakonado. Ang ikalawang halimbawa ang mga tungkuling pangkasarian(gender) sa mga liham na nagbabawal sa mga tungkulin ng kababaihan na lumilitaw na lumilihis sa mas egalitariyanong katuruan ni Pablo na kay Kristo ay walang babae o lalake(Gal. 3:28). Kabilang din dito ang pagpapabulaan ng mga liham na ito sa mas umunlad na Gnostisismo noong ika 2 siglo CE gaya ng makikita sa 1 Tim. 4:1-4 na hindi angkop sa sinasabing panahon ni Pablo na pinaniniwalaang nabuhay noong ca. 5 hanggang 67 CE. Ang mismong salitang Griyegong γνῶσις("Gnosis o Kaalaman") na pinagmulan ng Gnostisismo ay umiiral sa 1 Tim. 6:20. Ang "irregular ng karakter, biglaang mga koneksiyon at maluwag na mga transisiyon ng liham na ito" ang nagtulak sa mga skolar ng Bibliya na matukoy ang mga kalaunang interpolasyon(karagdagan) gaya ng konklusyon sa 1 Tim 6:20-21 na binabasa bilang reperensiya kay Marcion ng Sinope at ang mga linya na lumilitaw na marhinal na paliwanag(glosses) na kinopya sa katawan ng teksto.

Paglalarawan

Bagaman itinuturing na akda ni Pablo ng Tarsus, pinaghihinalaang maaaring hindi si Pablo ang sumulat ng liham na ito. Ilan sa mga dahilan ang estilo sa pagsulat at mga pananalitang ginamit sa sulat. Kaya't maaaring isang malapit na alagad ni San Pablo ang tunay na umakda ng liham, isang taong nagpalawig lamang sa mga hindi pa nalalathalang mga sulatin ni Pablo.^[1]

Nagpapahiwatig ang nilalaman ng sulat na ito ng kung ano ang anyo ng bata pang kayarian ng Simbahan noong mga panahong iyon, kasama na ang kung paano ang disiplina o gawi noon.^[1]

Panahon ng pagkakasulat

May mga naniniwalang nasulat ang Unang Sulat kay Timoteo noong mga isang sanlahi pagkaraan ng kamatayan ni San Pablo.^[1] Subalit may tumatayang naisulat ito sa Masedonia noong mga 65 hanggang 66 AD.^[3]

Pinagukulan ng sulat

Si San Timoteo ang pinadalhan ni San Pablo ng Unang Sulat kay Timoteo. Anak ng isang Griyego at ng isang Hudya si Timoteo. Natutunan ni Timoteo ang kaniyang kaalaman hinggil sa Banal na Kasulatan mula sa kaniyang inang Hudyong si Eunice, na taga-Litra sa Licaonia. Nagkaroon din siya ng mga karagdagang pagtuturong pampananampalataya mula kay Loida, isang nunong babae ni Eunice. Naging mga Kristiyano sina Eunice at Loida noong unang dumalaw si San Pablo sa bayan nila. Nakasama ni San Pablo si San Timoteo sa kaniyang mga paglalakbay na kaugnay ng mga misyong pampananampalataya. May mga naniniwalang isang obispo si Timoteo. Namatay si Timoteo noong mga 97 AD.^[3]

Layunin ng sulat

Naging layunin ng liham ang papagingatan si San Timoteo mula sa mga taong nangangaral ng kasinungalingan kaugnay ng pananampalataya. Isa pang layunin ang pagaayos sa kalagayan ng mga Kristiyano.^[3] Nagbibigay ang sulat ng mga mungkahi at payo kay San Timoteo na kinabibilangan ng mga pamamalakad at mga patakaran hinggil sa pagsamba sa harap ng madla, ang mga tungkulin at kalalagyan ng mga kalalakihan at kababaihan sa loob ng pamayanan, mga kinakailangang katangian kung paano maging mga obispo at mga diyakuno, at mga babala laban sa mga huwad na mga mangangaral o guro ng pananampalataya. Sa pagtatapos ng liham, matutunghayan ang mga tagubilin kaugnay ng moralidad.^[1]

Tingnan din

Mga sanggunian

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Reader's Digest (1995). "Letter of Paul, Timothy 1". The Reader's Digest Bible, Illustrated Edition (Condensed from the Revised Standard Version: Old and New Testaments). The Reader's Digest Association, Inc., Pleasantville, London/New York/Montreal/Sydney/Auckland/Cape Town, ISBN 0276420136.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ See I.H. Marshall, A Critical and Exegetical Commentary on the Pastoral Epistles (International Critical Commentary; Edinburgh 1999), pp. 58 and 79. Notable exceptions to this majority position are Joachim Jeremias, Die Briefe an Timotheus und Titus (Das NT Deutsch; Göttingen, 1934, 8th edition 1963) and Ceslas Spicq, Les Epîtres Pastorales (Études bibliques; Paris, 1948, 4th edition 1969). See too Dennis MacDonald, The Legend and the Apostle (Philadelphia 1983), especially chapters 3 and 4.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 Abriol, Jose C. (2000). "Mga Sulat kay Timoteo". Ang Banal na Biblia, Natatanging Edisyon, Jubileo A.D. Paulines Publishing House/Daughters of St. Paul (Lungsod ng Pasay) ISBN 9715901077.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga panlabas na kawing

Unang Sulat kay Timoteo (1 Timothy), mula sa Ang Dating Biblia (1905)
Unang Sulat ni Pablo kay Timoteo, Buong Bibliya sa wikang Tagalog, mula sa AngBiblia.net
1 Kay Timoteo, Ang Salita ng Diyos (SND, 1998), Bibliyang Tagalog sa Internet (Bagong Tipan), BiblesInternational, BibleGateway.com

[Biblia2-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 Reader's Digest (1995). "Letter of Paul, Timothy 1". The Reader's Digest Bible, Illustrated Edition (Condensed from the Revised Standard Version: Old and New Testaments). The Reader's Digest Association, Inc., Pleasantville, London/New York/Montreal/Sydney/Auckland/Cape Town, ISBN 0276420136.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] See I.H. Marshall, A Critical and Exegetical Commentary on the Pastoral Epistles (International Critical Commentary; Edinburgh 1999), pp. 58 and 79. Notable exceptions to this majority position are Joachim Jeremias, Die Briefe an Timotheus und Titus (Das NT Deutsch; Göttingen, 1934, 8th edition 1963) and Ceslas Spicq, Les Epîtres Pastorales (Études bibliques; Paris, 1948, 4th edition 1969). See too Dennis MacDonald, The Legend and the Apostle (Philadelphia 1983), especially chapters 3 and 4.

[Biblia-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 Abriol, Jose C. (2000). "Mga Sulat kay Timoteo". Ang Banal na Biblia, Natatanging Edisyon, Jubileo A.D. Paulines Publishing House/Daughters of St. Paul (Lungsod ng Pasay) ISBN 9715901077.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]