Luándustaađâ

Luándustaađâ lii stuárus, mon nummeerlâš árvu lii universaal, ađai tot ij lah kiddâ saajeest ige ääigist. Luándustaađah láá váhá nuuvt ko matemaatlâš staađah, tego pii. Luándustaađah láá ovdâmerkkân Planck staađâ h, čuovâliähtu kuárusvuođâst c já gravitaatiostaađâ G.

Dimensioliih já dimensiottemes luándustaađah

Dimensiolij luándustaađâi áárvuh láá kiddâ ohtâduvâin toin naalij, ete staađâ árvu muttoo, jis ton ohtâdâh muttoo. Ovdâmerkkân čuovâliähtu miäruštâlloo táválávt ohtâdâhhân meettereh sekuntist, kuás ton árvu lii 299 792 458. Jis čuovâliävtu miäruštâlâččij ohtâdâhhân kilomeettereh sekuntist, te ton árvu ličij 299 792,458.

Dimensiottemes luándustaađâi áárvuh iä lah kiddâ kevttum ohtâduvâin, pic toh láá táválávt dimensiolij staađâi uásimereh. Tastko dimensiottemes staađah láá tuše lovoh, te lii máhđulâš, ete miinii puátteevuođâ teoriaid ennust toi áárvuid.

Sommerfeld staađâ α lii ohtâ tobdosumosijn dimensiottemes staađâin. Ton árvu lii mittedum iskoslávt viehâ tárkká (7,297 352 5376 x 10^-3), mut tom ij lah vala puáhtám suorgiittiđ mongin teoriast. Nubbe tobdos ovdâmerkkâ lii prootoon já elektron massai koskâvuotâ m_p / m_e, mon lohoárvu lii suulân 1 836,15267247.

Uási luándustaađâi áárvuin láá täärhih, tastko SI-vuáháduvvâst vuáđuohtâduvah láá miäruštâllum toi vievâst.

Motomeh luándustaađah

Almolâš luándustaađah

Staađâ	Tubdâldâh	Árvu	Koskâvuođâlâš epitärkkivuotâ
čuovâliähtu	$c\,$	299 792 458 m/s	tärkki (ohtâduvâi miäruštâllâm mield)
Gravitaatiostaađâ	$G\,$, $\gamma \,$	6,67428(67) × 10–11 m3·kg−1·s−2	1,0 × 10−4
Planck staađâ	$h\,$	6,626 070 15 × 10−34 J·s	tärkki (ohtâduvâi miäruštâllâm mield)
redusistum Planck staađâ (Dirac staađâ)	$\hbar =h/(2\pi )$	1,054 571 818 × 10−34 J·s

Šleđgâmagneetlâš staađah

Staađâ	Tubdâldâh	Árvu	Koskâvuođâlâš epitärkkivuotâ
Kuárusvuođâ permeabiliteet ađai magneetstaađâ	$\mu _{0}\,$	1,256 637 062 12(13) × 10−6 N·A−2	1,5 × 10-13
Kuárusvuođâ permittiivlâšvuotâ ađai šleđgâstaađâ	$\varepsilon _{0}=1/(\mu _{0}c^{2})\,$	8,854 187 817 8128(13) × 10−12 F·m−1	1,5 × 10-13
Kuárusvuođâ karakteristlâš impedans	$Z_{0}=\mu _{0}c\,$	376,730 313 461... Ω	1,5 × 10-13
Coulomb staađâ	$k_{e}=1/4\pi \epsilon _{0}\,$	8,987 551 792... × 109 N·m²·C−2	1,5 × 10-13
Algâvárádâs	$e\,$	1,602 176 634 × 10−19 C	tärkki (ohtâduvâi miäruštâllâm mield)

Aatoom- já vááimusfyysiik staađah

Staađâ	Tubdâldâh	Árvu	Koskâvuođâlâš epitärkkivuotâ
Bohr suonjâr	$a_{0}=\alpha /4\pi R_{\infty }\,$	5,291 772 108(18) × 10−11 m	3,3 × 10−9
Klassiklâš elektron suonjâr	$r_{e}=e^{2}/4\pi \epsilon _{0}m_{e}c^{2}\,$	2,817 940 2894(58) × 10−15 m	2,1 × 10−9
Elektron massa	$m_{e}\,$	9,109 382 15(45) × 10−31 kg	5,0 × 10−8
Fermi lahtosstaađâ	$G_{F}/(\hbar c)^{3}$	1,166 39(1) × 10−5 GeV−2	8,6 × 10−6
Sommerfeld staađâ	$\alpha =\mu _{0}e^{2}c/(2h)=e^{2}/(4\pi \epsilon _{0}\hbar c)\,$	7,297 352 537 6(50) × 10−3	6,8 × 10−10
Prootoon massa	$m_{p}\,$	1,672 621 637(83) × 10−27 kg	5,0 × 10−8
Rydberg staađâ	$R_{\infty }=\alpha ^{2}m_{e}c/2h\,$	10 973 731,568 525(73) m−1	6,6 × 10−12

Kemia já termodynamiik staađah

Staađâ		Tubdâldâh já ciälhus	Árvu	Koskâvuođâlâš epitärkkivuotâ
Aatoommassaohtâdâh (1/12-uási čiđđâ-12-aatoom massaast)		$m_{u}=1\ u\,$	1,660 538 86(28) × 10−27 kg	1,7 × 10−7
Avogadro staađâ		$N_{A},L\,$	6,022 140 76 × 1023 mol−1	tärkki
Boltzmann staađâ		$k=k_{B}=R/N_{A}\,$	1,380 649 × 10−23 J·K−1	tärkki
Faraday staađâ		$F=N_{A}e\,$	96 485,332 123 310 0184 C·mol−1	tärkki
Kaasustaađâ		$R\,$	8,314 462 618 153 24 J·K−1·mol−1	tärkki
Moolaarsâš Planck staađâ		$N_{A}h\,$	3,990 312 716(27) × 10−10 J·s·mol−1	6,7 × 10−9
Ideaalkaasu molâsaijaasvuotâ,	ko $T$=273.15 K já $p$=100 kPa	$V_{m}=RT/p\,$	2,2710 954 64... × 10−2 m³·mol−1	tärkki
	ko $T$=273.15 K já $p$=101.325 kPa		2,2413 969 54... × 10−2 m³·mol−1	tärkki
Stefan-Boltzmann staađâ		$\sigma =(\pi ^{2}/60)k^{4}/\hbar ^{3}c^{2}$	5,670 400(40) × 10−8 W·m−2·K−4	tärkki
Wien sirdâšemlaavâ staađâ		$b=(hc/k)/\,$ 4,965 114 231...	2,897 768 5(51) × 10−3 m·K	tärkki